POSTMODERNİZMİN TÜRK MUTFAK KÜLTÜRÜNE ETKİLERİ ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Year 2020, Volume 4, Issue 2, 270 - 286, 30.10.2020

Ceyhun UÇUK Lütfi BUYRUK

Abstract

Küyerelleşen dünyada ekonomik ilişkiler, teknolojik gelişmeler, yönetilen tüketim algısı insanlar ve toplumlar üzerinde karakteristik bazı değişimlere yol açmaktadır. Bu değişimler arasında mutfak kültürlerindeki değişiklikler de oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Kültürün en belirgin ifade araçlarından biri olan mutfak kültürünün de günümüzde diğer birçok kültürel faaliyet alanında olduğu gibi modernizm sonrası dönem ve bu dönemin getirilerinden etkilendiği görülmektedir. Binlerce yıllık mutfak kültürü birikiminin temel karakteristik özelliklerine bile derinlemesine nüfuz eden postmodernizm, modernizm kadar kökten ve radikal bir dönüşüm ile kendisini göstermemektedir. Bu çalışmada modernizme oranla daha ılımlı, sert bir reddedişten uzak, inanca saygılı ve mesafeli bir genel görüşün temsilcisi konumunda olan postmodernizmin Türk mutfağındaki yansımaları irdelenmiştir. Bu bağlamda postmodernizm ekseninde Türk mutfağındaki sosyo-kültürel, dinsel ve teknolojik değişimler gastronomik bir bakış açısı ile ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Postmodernizm, Türk Mutfağı, Türk Mutfak Kültürü, Gastronomi, Yemek

References

• Akarçay, E. (2012). Kâh Kahvehane Kâh Café: Küreselleşen Eskişehir’de Kahve Tüketimi Üzerine Kuramsal Bir Giriş. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Özel Sayı(2), 181-202.
• Akay, A. (2010). Postmodernizmin ABC'si. İstanbul: Say Yayınları.
• Aksoy, M., ve Akbulut, B. A. (2017). Restoranlardaki Teknolojik Yeniliklerin Deneyim Pazarlaması Açısından Değerlendirilmesi. International Congress on Cultural Heritage and Tourism. Konya.
• Aksoy, M., ve Tatlı, M. (1998). Hatay Yemek Kültürü ile İl Merkezindeki Dini Grupların Beslenme Alışkanlıkları. K. Toygar içinde, Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar (s. 7-18). Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• Akşit Aşık, N. (2017). Değişen Kahve Tüketim Alışkanlıkları ve Türk Kahvesi Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(4), 310-325. doi: 10.21325/jotags.2017.152
• Albayrak, A. (2013). Farklı milletlerden turistlerin Türk mutfağına ilişkin görüşlerinin saptanması üzerine bir çalışma. Journal of Yasar University, 30(8), 5049-5063.
• Appadurai, A. (1986). The social life of things Commodities in cultural perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
• Ardıç Yetiş, Ş. (2015). Kapadokya Yemek Kültürü ve Mustafapaşa Beldesi (Sinasos) Örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(2), 12-19.
• Avcıkurt, C., Sarıoğlan, M., ve Girgin, G. K. (2007). Yiyecek-içecek olgusuna sosyolojik bir bakış . 1. Ulusal Gastronomi Sempozyumu ve Sanatsal Etkinlikler. Antalya.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim Toplumu (3. Baskı b.). (H. Deliceçaylı, ve F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2011). Postmodern Etik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beck, U. (1986). Risikogesellschaft: Auf dem Weg in eine andere Moderne. Frankfurt: Ebner ve Spiegel Ulm.
• Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Milli Folklor, 22(87), 159-169.
• Bilgin, A., ve Samancı, Ö. (2008). Türk Mutfağı. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Birer, S. (1990). Türk mutfağının tarihsel gelişim süreci içerisindeki değişimi ve bugünkü durumu. Beslenme ve Diyet Dergisi(19), 251-260.
• Birer, S. (1997). Tarihsel gelişim süreci içerisinde Türk mutfak mimarisi, araç-gereçlerin değişimi ve bugünkü durumu. K. Toygar içinde, Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar (s. 57-63). Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• Calinescu, M. (1990). Introductory remarks postmodernism, the mimetic and theatrical fallacies . M. Calinescu, ve D. Fokkema içinde, Exploring postmodernism (Selected papers presented at a Workshop on Postmodernism at the Xlth International Comparative Literature Congress, Paris, 20-24 August 1985) (s. 3-16). Paris.
• Callinicos, A. (2001). Postmodernizme Hayır: Marksist Bir Eleştiri. (Ş. Pala, Çev.) Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Carr, E. R. (2006). Postmodern conceptualizations, modernist applications: Rethinking the role of society in food security. Food Policy, 31(1), 14-29. doi: 10.1016/j.foodpol.2005.06.003
• Ceyhun Sezgin, A., ve Ayyıldız, S. (2019). Gastronomi Alanında Vejetaryen/Vegan Yaklaşımı Giresun Yöre Mutfağı’nın Vejetaryen Mutfak Kapsamında İncelenmesi. E. İnanır,
• O. Köse, ve Y. Ulutürk içinde, Siyasi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya - 1 (s. 505-533). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Çakıcı, A. C., ve Eser, S. (2016). Yabancı Mutfak Şefleri Gözüyle Türk Mutfağına İlişkin Bir Değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Special 1), 215-227. doi: 10.21325/jotags.2016.32
• Çavuş, G. (2019, 13 10). teyit.org: https://teyit.org/turkiyede-ve-avrupada-bulunan-starbucks-subelerinin-sayilari-hakkindaki-iddialar/ adresinden alındı
• De Vooght, D., ve Scholliers, P. (2011). Food and Power: Studying Food at (Modern) Courts. D. D. Vooght içinde, Royal Taste: Food, Power and Status at the European Courts after 1789 (s. 1-12). Surrey/London: Ashgate Publishing Limited.
• Demirgül, F. (2018). Çadırdan Saraya Türk Mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105-125.
• Dietler, M. (1997). Feast and commensal politics in the political economy: food, power and status in prehistoric Europe. P. Wiessner, ve W. Schiefenhövel içinde, Food and the status quest: An interdisciplinary perspective. Oxford: Berghahn Published.
• Doğdubay, M. (2000). Türkiye'de özellikli restoranlarda pazarlama sorunları ve çözüm önerileri: Bir örnek uygulama. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eagleton, T. (2015). Postmodernizmin Yansımaları. (M. Küçük, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Elmacıoğlu, F. (1996). Hızlı Hazır Yemek Sisteminde (Fast-Food) Önceliklerin Belirlenmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 25(1), 30-34.
• Ergun, T. (1997). Postmodernizm ve Kamu Yönetimi. Amme İdaresi Dergisi, 30(4), 3-15.
• Eryılmaz, B., ve Şengül, S. (2016). Sosyal medyada paylaşılan yöresel yemek fotoğraflarının turistlerin seyahat tercihleri üzerindeki etkisi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 32-42.
• Fendal, D. (2014). Türkiye’deki Kahve ve Mutfak Kültürünün Dönüşümü Üzerinden Küreselleşme Sürecinde Küresel ve Yerel Kültürün Etkileşim ve Eklemlenişi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Özel Sayı(2), 147-180.
• Fırat, A. F., ve Venkatesh, A. (1995). Liberatory Postmodernism and the Reenchantment of Consumption. Journal of Consumer Research, 22(3), 239-267.
• Folkes, V. S., Martin, I. M., ve Gupta, K. (1993). When to Say When: Effects of Supply on Usage. Journal of Consumer Research, 20(3), 467-477.
• Funk, R. (2013). Ben ve Biz: Postmodern insanın psikanalizi. (Ç. Tanyeri, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fxssi. (2019). tr.fxssi.com. tr.fxssi: https://tr.fxssi.com/dunyanin-en-degerli-sirketleri adresinden alındı.
• Genç, F. (2010). Türkiye'de Çay Üretimi ve Değişen Sosyal İlişkiler. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Kalkınma İktisadI ve İktisadi Büyüme Bilim Dalı.
• Güldemir, O. (2014). Orta Asya’dan Cumhuriyet Dönemine Türk mutfağındaki yemeklerin değişimi: yazılı kaynaklar üzerinden bir değerlendirme. VII. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, (s. 346-358). Aydın.
• Güleç, M., Yabancı, N., Göçgeldi, E., ve Bakır, B. (2008). Ankara'da İki Kız Öğrenci Yurdunda Kalan Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıkları. Gülhane Tıp Dergisi(50), 102-109.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(26), 24-30.
• Güler, S., ve Olgaç, S. (2010). Lisans düzeyinde eğitim gören öğrencilerin Türk mutfağının tanıtım ve pazarlanmasına ilişkin görüşleri (Anadolu Üniversitesi Turizm Ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu örneği). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(28), 227-238.
• Gümüş, N., ve Onurlubaş, E. (2020). Postmodern Tüketici Özelliklerinin Marka Sadakatine Etkisi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(21), 405-427. doi: 10.26466/opus.649771
• Gürhan, N. (2017). Toplumsal Değişme Ve Yemek Kültürü Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme: Mardin Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 561-570. doi: 10.17719/jisr.20175434620
• Gürhan, N. (2017). Yemek ve Din: Yemeğin dini simgesel anlamları üzerine bir inceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 1204-1223.
• Hamouda, M. (2012). The Postmodern Consumer: An Identity Constructor? Marketing Dynamism ve Sustainability: Things Change, Things Stay the Same… Developments in Marketing Science: Proceedings of the Academy of Marketing Science (s. 612-620). Louisiana: Springer.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin Durumu. İstanbul: Metis Yayınları.
• İyiyol , F. (2010). The effect of Turkish culture on Bosnian culture exemplified by food culture. 2nd International Symposium on Sustainable Development, (s. 469-474). Sarajevo.
• Jameson, F., Lyotard, J. F., ve Habermas, J. (1994). Postmodernizm. İstanbul: Kıyı Yayınları.
• Joy, A., ve Sherry, Jr., J. F. (2003). Speaking of Art as Embodied A Multisensory Approach to Understanding Aesthetic Experience. Journal of Consumer Research, 30(2), 259-282. doi: 10.1086/376802
• Karaca, O. B., ve Karacaoğlu, S. (2016). Kültür, din ve yemek etkileşimi çerçevesinde Arap mutfağının kavramsal olarak incelenmesi: Adana ili örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 561-584. doi: 10.17218/hititsosbil.280805
• Keupp, H., Ahbe, T., Gmür, W., Höfer, R., Mitzscherlich, B., Kraus, W., ve Sraus, F. (1999). Identitätskonstruktionen: Das Patchwork der Identitäten in der Spätmoderne. Hamburg: RoRoRo.
• Kıroğlu, H. (2018). Postmodernizm Bağlamında Performans Sanatında İnanç Pratikleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Kızıldemir, Ö., Öztürk, E., ve Sarıışık, M. (2014). Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişiminde yaşanan değişimler. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 191-210.
• Kniazeva, M., ve Venkatesh, A. (2007). Food for thought: A study of food consumption in postmodern US culture. Journal of Consumer Behaviour(6), 419-435.
• Kocabay Şener, N. (2014). Sosyal medyada günün menüsü: sosyal medyada “paylaşılan” yemek fotoğrafları üzerine bir değerlendirme. Erciyes İletişim Dergisi, 3(3), 72-82.
• Közleme, O. (2013). Türk mutfak kültüründe siyasi, sosyal ve dini sembolizm. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(14), 387-395.
• Kutluay Merdol, T. (2015). Beslenme Antropolojisi-I. Ankara: Hatipoğlu Basım ve Yayın.
• Lowrey, T. M., ve Otnes, C. C. (2004). Consumer Fairy Tales of the Perfect Christmas: Villains and Other Dramatis Personae. T. M. Lowrey, ve C. C. Otnes içinde, Contemporary Consumption Rituals: A Research Anthology (s. 99-122). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Publishers.
• McLuhan, M. (2001). Global Köy. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Nişancı, Z. N., Özdoğan, Y., ve Bölüktepe, F. E. (2018). Dışarıda Yemek Yeme Davranışının Nedenlerini Belirlemeye Yönelik İzmir İlinde Bir Araştırma. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 60-71.
• Otnes, C. C., ve Lowrey, T. M. (2011). Contemporary Consumption Rituals: A Research Anthology. New Jersey: Taylor ve Francis e-Library.
• Önçel, S. (2015). Türk mutfağı ve geleceğine ilişkin değerlendirmeler. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(4), 33-44.
• Özgen, Ö., ve Karabacak, Z. İ. (2013). Tüketim Mekanlarının Dönüşümünde Görsel İletişimin Rolü: Küresel Kahve Dükkanları. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2013 Güz(37), 120-149.
• Rose, M. A. (2016). Parodi: Antik,Modern,Postmodern. (C. Dikme, Çev.) Ankara: Hece Yayınları.
• Sağır, A. (2012). Bir yemek sosyolojisi denemesi örneği olarak Tokat mutfağı. Turkish Studies, 7(4), 2675-2695.
• Sağlam, F. (1991). Hızlı-Hazır Yemek Sistemi (Fast-Food) Üzerinde Bir Çalışma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 20(2), 187-197.
• Saren, M. (2011). Marketing empowerment and exclusion in the information age. Marketing Intelligence ve Planning, 29(1), 39-48. doi: 10.1108/02634501111102733
• Sarıışık, M. (2017). Uluslararası Gastronomi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Schlosser, E. (2001). Fast Food Nation: the dark side of the all-american meal. New York: Houghton Mifflin Company.
• Schulp, J. A., ve Tirali, I. (2008). Studies in Immigrant Restaurants I: Culinary Concepts of Turkish Restaurants in the Netherlands. Journal of Culinary Science ve Technology, 6(2-3), 119-149. doi: 10.1080/15428050802338852
• Seyitoğlu, F., ve Çalışkan, O. (2014). Turizm literatüründe Türk mutfağı üzerine yapılan araştırmaların değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(4), 23-35.
• Sürücüoğlu, M. S., ve Özçelik, A. Ö. (2008). Türk mutfak ve beslenme kültürünün tarihsel gelişimi. İcanas Kongresi, (s. 1289-1310). Ankara.
• Şişman, M. (1996). Postmodernizm tartışmaları ve örgüt kuramındaki yansımaları. Eğitim Yönetimi, 2(3), 451-464.
• Talas, M. (2005). Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 273-283.
• Tez, Z. (2012). Lezzetin Tarihi. İstanbul: HayyKitap.
• Thompson, C. J., ve Haytko, D. L. (1997). Speaking of Fashion: Consumers' Uses of Fashion Discourses and the Appropriation of Countervailing Cultural Meanings. Journal of Consumer Research, 24(1), 15-42. doi: 10.1086/209491
• Turner, B. S. (2003). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm. (İ. Kapaklıkaya, Çev.) İstanbul: Anka Yayınları.
• Van Tonder, C. L., ve Berner, A. (2003). The postmodern consumer : implications of changing customer expectations for organisation development in service organisations. Journal of Industrial Psychology, 29(3), 1-10.
• Yazıcıoğlu, İ., Işın, A., ve Koç, B. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Fast Food Ürünleri Tercih Etme Nedenleri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1(1), 36-41.
• Yıldırım, M. (2009). Modernizm, postmodernizm ve kamu yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 380-397.
• Yıldız, H. (2005). Postmodernizm Nedir. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(13).