OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU İLE OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU TANISI OLAN BİREYLERİN EBEVEYNLERİNİN DEPRESYON DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 232 - 243, 29.11.2020

Akın Gönen , Ahmet Yıkmış , İbrahim Diken

Öz

Bu araştırmanın amacı, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocukların OSB’den etkilenme düzeyi ile ebeveynlerinin depresyonları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu amaca yönelik olarak çalışma betimsel ve ilişkisel araştırma modeli ile desenlenmiştir. Araştırmanın evreni, çeşitli illerdeki devlet okulları ve rehabilitasyon merkezlerinde eğitime devam eden OSB tanısı olan çocuğa sahip 205 anne-babadan oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi olasılıklı olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçlı (iradi) örnekleme tekniği kullanılarak oluşturulmuştur. Araştırma verileri; Beck Depresyon Envanteri, Gilliam Otistik Bozukluk Derecelendirme Ölçeği-2 (GOBDÖ-2-TV) ve ailelere ilişkin demografik bilgiler için Kişisel Bilgi Formu ile toplanmıştır. Verilerin analizinde t-testi, Pearson Momentler çarpımı katsayısı tekniği, tek yönlü ANOVA ve gruplar arasında farkın değerlendirilmesi amacıyla Dunnet's C testleri kullanılmıştır. Analiz sonucunda OSB olan çocukların yetersizlikten etkilenme düzeyleri ve OSB olan çocukların ebeveynlerinin yaşları ile ebeveynlerin depresyon düzeyi ile ilişki olmadığı ancak çocuk yaşlarının ebeveynlerin depresyon düzeyi ile ilişkili olduğu bunun yanı sıra eğitim durumları yüksek öğretim düzeyinde olan ebeveynlerin ilköğretim ve ortaöğretim düzeyindeki ebeveynlerin depresyon düzeyinden daha düşük olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Otizm Spektrum Bozukluğu, OSB olan çocuğa sahip ebeveynler, depresyon

Kaynakça

• Akkök, F. (1989). Özürlü bir çocuğa sahip anne babaların kaygı ve endişe düzeyini ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Psikoloji Dergisi, 7(23), 26–39.
• Altiere, M. J. and Von Kluge, S. (2009a). Searching for acceptance: challenges encountered while raising a child with autism. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 34(2), 142–152.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). (http://www.autismspeaks.org/what-autism/diagnosis/dsm-5-diagnostic-criteria, 23.12.2013 tarihinde erişildi).
• Ardıç, A. (2013a). Özel gereksinimli çocuk ve aile. Cavkaytar, A. (Ed.). Özel Eğitimde Aile Eğitimi ve Rehberliği (ss.19-50). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Ardıç, A. (2013b). Otistik spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların ailelerine yönelik bir psiko-eğitsel grup programının ebeveynlerin bazı psikolojik değişkenleri üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Aydoğan, A. ve Darıca, N. (2000). Özürlü çocuğa sahip anne-babaların umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Çocuk Forumu Dergisi 3(2):25-31.
• Aygen, S. (2011). Otizm tanısı almış çocuk ve ergenlerin annelerinde aleksitimi düzeyinin yordanması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Benson, P. R. and Karlof, K. (2009). Anger, stress proliferation, and depressed mood among parents of children with ASD: A Longitudinal replication. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39, 350–362.
• Benson, P. R. and Kersh J. (2011). Marital quality and psychological adjustment among mothers of children with ASD: Cross-sectional and longitudinal relationships. Journal of Autism and Developmental Disorders,, 41, 1675–1685.
• Berger, E. H. (2008). Parents as partners in education: Families and scholls working together (7th ed.). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Bıçak, N. (2009). Otizmli çocukların annelerinin yaşadıklarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Blacher, J., Nihira, K. and Meyers, C.E. (1987). Characteristics of home environment of families with mentally retarded chaildern: Comparison across levels of retardation. American Journal of Mental Deficiency, 91(4), 313 – 320.
• Bristol, M. M., and Schopler, E. (1983). Stress and coping in families in autistic adolescents (sayfa: 251–276). Schopler, E., & Mesibov, G. B. (Ed.) Autism in Adolescents and Adults. New York: Plenum Press.
• Bristol, M. M., Gallagher, J. J. and Holt, K. D. (1993). Maternal depressive symptoms in autism: Response to psychoeducational intervention. Rehabilitation Psychology, 38, 3–9.
• Cohen, J., Donnelon, M.A. and Paul, R. (1987). Handbook of autism and pervasive developmental disorders. NewYork: Plenum Press Co.
• Cohen, I. L. and Tsiouris, J. A. (2006). Maternal recurrent mood disorders and high functioning autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36, 1077–1088.
• Çapa, B. (2009). Zihin engelli ve otistik çocuğa sahip ailelerin toplumsal hayata katılmada yaşadıkları güçlüklerin karşılaştırılması.Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Darıca, N., Gümüşçü, S. ve Pişkin, Ü. (2005). Otizm ve otistik çocuklar. Ankara: Özgür Yayınları.
• Davis, N. O. and Carter, A. S. (2008). Parenting stress in mothers and fathers of toddlers with autism spectrum disorders: Associations with child characteristics. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38, 1278–1291.
• Demir, T., Mukaddes, N. M., Eralp-Demir, D. ve Bilge, S. (2000). Otistik bozukluğu olan çocukların annelerinde birinci eksende yer alan psikiyatrik bozuklukların araştırılması. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 13(2): 82–86.
• Dereli, F. ve Okur, S. (2008). Engelli çocuğa sahip olan ailelerin depresyon durumunun belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 25, 164–168
• Diken, İ. H., Ardıç, A. ve Diken, Ö. (2011). Gilliam otistik bozukluk tanılama ölçeği-2 Türkçe versiyonu (GOBDÖ-2-TV): El kitapçığı. Ankara: Maya Akademi.
• Diken, İ.H. (2013). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim (7.Baskı).Diken İ.H. (ed.), Otistik bozukluğu olan öğrenciler (ss.409-447) İçinde.Ankara:Pagem Akademi
• Doğan, M. (2001). İşitme engelli çocuğa sahip ebeveynlerin çeşitli psikolojik değişkenler açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergin, D., Şen. N., Eryılmaz. N., Pekuslu, S. ve Kayacı, M. (2007). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeyi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 41–48.
• Görgü, E. (2005). 3–7 yaş arası otistik çocuk sahibi olan annelerin algıladıkları sosyal destek ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gray, D. E. (2003). Gender and coping: The Parents of children with high functioning autism. Social Science and Medicine, 56, 631–642.
• Hillman, J. (2006). Supporting and treating families with children on the autistic spectrum: the unique role of the generalist psychologist. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 43 (3), 349–358.
• Köknel, Ö. (2005). Depresyon ruhsal çöküntü. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Kuloğlu-Aksaz, N. (1991). Otistik ve öğretilebilir zihinsel özürlü çocukların anne babalarının kaygı düzeyleri. Psikoloji Dergisi, 7(25), 14–20.
• Küçüker, S. (1997). Bilgi verici psikolojik danışmanlık programının zihinsel özürlü çocukların kardeşlerinin özürle ilgili bilgi düzeylerine ve özürlü kardeşlerine yönelik tutumların etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Manor-Binyamini, I. (2011). Mothers of children with developmental disorders in the bedouin community in Israel: Family functioning, caregiver burden and coping abilities. Journal of Autism and Developmental Disorders,41(5), 610–617.
• Öner, N. (1994). Türkiye’de kullanılan psikolojik testler bir başvuru kaynağı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Yayın No; 533
• Öksüz, Z. (2008). Otistik ve normal çocuk sahibi anne babaların bazı psikiyatrik ve psikolojik özelliklerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Randall P. E. and Parker, J. (1999). Supporting the families of children with autism. Chichester: John Wiley
• Rodrigue, J. R., Morgan, S. B. and Geffken, G. (1990). Families of autistic children: psychological functioning of mothers. Journal of Clinical Child Psychology, 19 (4), 371–379.
• Siegel, B. (1997). Coping with the diagnosis of autism. F. Volkmar & D. Cohen (Ed.). Handbook of autism and developmental disorders (s. 745–766). New York: Wiley.
• Trigonaki, N. (2002). Parents of children with autism and the five basic needs. International Journal of Reality Therapy, 21(2), 13–14.
• Üstüner-Top, F. (2009). Otistik çocuğa sahip ailelerin yaşadıkları sorunlar ile ruhsal durumlarının değerlendirilmesi: niteliksel araştırma. Çocuk Dergisi, 9 (1), 34–42.
• Yukay-Yüksel M. ve Bostancı-Eren, S. (2006). Otistik çocuğa sahip ailelerle yapılan grupla psikolojik danışma çalışmasının ailelerin depresyon ve problem çözme becerileri üzerine etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 25(1), 197–210.
• Yurdakul, A., Girli, A., Özekes, M., ve Sarısoy, M. (1998). Otistik ve zihinsel engelli çocuğu olan ailelerin stresle başetme yolları anne-baba farklılıkları. 10. Ulusal Psikoloji Kongresi 1–8.