Eski ve Yeni Toplumsal Hareketlerin Psikolojik Etkileriyle İlgili İki Film: Kar Küreyici ve Dövüş Kulübü

Year 2023, Issue: 32, 978 - 991, 21.02.2023

Saygın Koray Doğaner

https://doi.org/10.29000/rumelide.1253836

Abstract

1960’lardan sonra siyasi, sosyal, ekonomik yaşamın değişimi, beraberinde getirdiği sorunların ve bu sorunlara tepkilerin de değişimine neden olmuştur. Daha önce sınıfsal ya da ulusal hareketler olarak tanımlanan toplumsal hareketler, kapitalizmin küreselleşmesi ile birlikte, ulus ve sınıfı aşan bir karakter kazanmıştır. Toplum insanı değiştirdiği gibi insan da toplumu değiştirmekte ve karşılıklı bir dönüşüm gerçekleşmektedir. Dolayısıyla bir neden sonuç ilişkisinden bahsedebileceğimiz gibi etkileşim içerisinde olan bir yapıdan da söz edebiliriz. Bu sabit ve durağan olmayan yapının somut birer çıktıları olarak toplumsal dinamikler devreye girer. Tüm bu süreç ve hareketler toplumsal olayların oluşmasına olanak tanır. Sivil haklar, ifade özgürlüğü, öğrenci hareketleri, kadın hakları, ekoloji bilinci, barış isteği, antikapitalizm, nükleer enerji karşıtlığı gibi psikolojik, sosyolojik ve siyasi talepler, çağımızın insanı kadar sinemayı da meşgul etmiştir. Filmlerin ve film senaryolarının çok boyutlu yapısı sinemanın toplumbilimiyle ilişkisini açığa çıkartır. Sinema aracılığıyla toplumbilimi içerisinde var olan olayların, olguların ve hareketlerin mevcut yapısı belirginlik kazanır. Sinema kendi dili aracılığıyla gerçekleri ve toplumsal hareketleri seyirciye aktarır. Gerçekleşen aktarımın dinamik yapısı aracılığıyla filmlerin içeriği, içinde yaşanan zamanın inanç kalıpları, değer yargıları ortaya çıktığı gibi toplumsal meselelere karşı gösterilen tavırlar da görünür olur. Bu çalışmada genel olarak Dövüş Klübü (1999) ve Kar Küreyicisi (2013) filmlerinde toplumsal hareketlerin karakterini, sistem eleştirisinin psikolojik ve sosyolojik yönleri inceleyecektir. Özel olarak ise Kar Küreyicisi filminde eski toplumsal hareketlerin izlerini incelenirken Dövüş Klubü filminde tüketim kültürünün eleştirel yapısı araştırılacaktır.

Keywords

Toplumsal Hareketler, Tüketim Toplumu, Fordizm, Kar Küreyici, Dövüş Kulübü

References

• Ağartan, T. Caleb, B. Woo-Young, C. Tu, H. (2008), Kapitalist Dünyanın Dönüşümü, Ed..William G. Martin, Toplumsal Hareketler 1750-2005, Çev. Deniz Keskin, İstanbul: Versus Kitap.
• Bocock, R.(2014), Tüketim, Çev: İrem Kutluk, Dördüncü Baskı, Ankara: Dost Kitapevi Yayınları. Birol, A. (2011), Bir Modernizm Eleştirisi Olarak Şiddet – İktidar İlişkisi : Dövüş Kulübü İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim dalı Yüksek Lisans Tezi Tez No:280041 İstanbul. Cevizci, A. (2005), Paradigma Felsefe Sözlüğü. “Anarşizm”, İstanbul: Paradigma Yayıncılık
• Çayır, Kenan Aralık 1999 “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler Teorik Açılımlar (Yay. Haz. Kenan Çayır), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Diken, B. Carsten, B.L. Türkay, N. (1993), “Postmodern Şiddet-Network Toplumunda Dövüş Kulübü”, Doğu-Batı, Eder K The NewPolitics of Class: Social Movements and Cultural Dynamics in Advanced Societies. Newbury Park/London: Sage ayı 23, Mayıs-Haziran-Temmuz 2003, s. 267-288.
• Eraydın, A. (1992), Post-Fordizm ve Değişen Mekansal öncelikler, Ankara: Ortadoğu Teknik üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları. Fiske, J. (2000), Popüler Kültürü Anlamak Parşömen yayıncılık 2012 İstanbul sf:23 Giddens, Anthony Sosyoloji (Yay. Haz. Hüseyin Özel ve Cemal Güzel), Ankara: Ayraç Yayınları. Kadıoğlu K Z. (2014), Tüketim İletişimi: Süreçler, Algılar ve Tüketici, Birinci Basım, İstanbul: Pales Yayıncılık.
• Kaypak, Ş. (1974) Toplumbilim, Basılı Ders Notları, MKÜ, Antakya/Hatay,2015, s.195 Kıvılcımlı Dr Hikmet ,Devrim Nedir Köxüz yay. sf:12-13
• Lasch, C. (1999), Narsisizm Kültürü, çev., Suzan Öztürk ve Ü. Hüsrev Yolsal (Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2006), Gordon Marshall, Sosyoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999, s.746 Martin, W.G. (2008), Toplumsal Hareketler 1750-2005 Dipten Gelen Dalgalar İstanbul: Versus Kitap. Melucci, A. (1985), The Symbolic Challenge of Contemporary Movements. Social Research, 52(4) Melucci, A. (1989), Nomads of the Present: Social Movements and Individual Needs inContemporary Society. İçinde J Keane ve P Mier, (der), Hutchinson Radius, London Melucci, A. (1995), The New Social Movements Revisited. İçinde L Maheu (der) Social Movements and Social Classes: The Future of Collec ve Ac on. Sage, Londra Nowell-Smith, G. (2006), Dünya Sinema Tarihi Kabalcı yayınevi Odabaşı Yavuz; (2006), Tüketim Kültürü; Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü, İstanbul: Sistem Yayınları.
• Offe, C. (1985), New Social Movements: Challenging the Boundaries of Institutional Politics. Social Research,52(4), 817-868.
• Pollard, M. (1996), Henry Ford ve Ford, (Çev. Ayşe Aydoğan), Ankara: İlk Kaynak Yayınları.
• Roloff, B. & Seeblen, G. (1995), Ütopik Sinema, (Veysel Atayman, Çev). İstanbul: Alan Yayınevi.
• Ryan, M. Kellner, D. (1997), Politik Kamera İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ryan, M. Kellner, D. (2010), Politik Kamera-Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası, (Elif Özsayar, Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Shepard, J.M. Sociology, (2009),Cengage Learning Inc. USA, s. 539
• Tarrow, S. (2011), Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics, Updated and Revised 3rd Edition, Cambridge University Press.
• Touraine, A. (1985), An Introduction to the Study of Social Movements. Social Research, 52(4), 749-88.
• Touraine, A (1988,. Return of the Actor: Social Theory in Posindustrial Society . University of Minnesota Press, Minneapolis
• Touraine, A (1992), Beyond Social Movements? Theory, Culture, & Society,9(1), sf: 125- 145.
• Tilly, C. (2008), Toplumsal Hareketler 1768–2004 (Çev. Orhan Düz), (Yay. Haz. Rabia Yılmaz), İstanbul: Babil Yayınları.
• Tilly, C. (2004), Toplumsal Hareketler , çev: Orhan Düz, İstanbul: Babil Yayınları.
• Pollard, M. Henry Ford ve Ford, (1996), (çev. Ayşe Aydoğan), Ankara: İlk Kaynak Yayınları.
• Şentürk, Ü. Mayıs (2006), “Küresel Yeni Sosyal Hareketler ve Savaş Karşıtlığı”, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 30, No:1 s:31-46
• Wagner, P. (1996), Modernliğin Sosyolojisi (Çeviri: Mehmet Küçük) İstanbul: Sarmal.
• The Ticklish Subject: The Empty Center of Political Ontology, (2009), Londra: Verso.
• Zizek, S. (2005), Türkçesi: Gıdıklanan Özne: Politik Ontolojinin Yok Merkezi, çev. Şamil Can, İstanbul: Epos.