AFET SONRASI GEÇİCİ BARINMA BİRİMLERİNDE PSİKOSOSYAL KULLANICI GEREKSİNİMLERİ: YEREL VE KÜRESEL STANDARTLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Year 2025, Issue: 53, 402 - 422, 30.11.2025

Gökçe Onur Karabulut , Pelin Yıldız

https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1732050

Abstract

Barınma, insanların temel gereksinimlerinden biri olup, afet sonrası süreçlerde yalnızca fiziksel değil, psikososyal ihtiyaç-ları da karşılamalıdır. Çalışmada, afet sonrası geçici barınma birimlerine ilişkin standartlarda psikososyal gereksinimlerin yeterince ele alınmaması temel problem olarak belirlenmiştir. Amaç, rehabilitasyon aşamasındaki geçici barınma birimle-rinde psikososyal gereksinimleri belirleyip sınıflandırmak ve bu gereksinimlerin AFAD Yönergesi ile Sphere Rehberi’nde ne ölçüde yer aldığını analiz etmektir. Literatür taraması sonucunda psikososyal gereksinimler; bireysel, deneyimsel, toplum-sal ve güvenlik olmak üzere dört başlık altında toplanmıştır. Çalışmada, nitel veri analizi sağlayan MAXQDA programı kullanılarak ilgili standartlar incelenmiş ve belirlenen psikososyal gereksinimlere göre kodlama sistemi oluşturularak frekans analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgular, her iki standartta da güvenlik gereksinimlerine öncelik verildiğini, ancak bireysel ve deneyimsel gereksinimlerin arka planda kaldığını göstermektedir. Sonuç olarak, mevcut standartlarda psiko-sosyal gereksinimlere olan vurgunun yetersizliğini ortaya koyan bu çalışma, geçici barınma standartlarının bu gereksinim-leri kapsayacak şekilde geliştirilmesine dikkat çekmekte ve bu doğrultuda, geçici barınma politikalarının iyileştirilmesine yönelik önemli bir perspektif sunmaktadır.

Keywords

Afet Sonrası Barınma , Geçici Barınma Birimleri , Psikososyal Gereksinimler , AFAD , Sphere Rehberi

PSYCHOSOCİAL USER REQUİREMENTS İN POST-DİSASTER TEMPORARY SHELTER UNİTS: AN EVALUATİON OF LOCAL AND GLOBAL STANDARDS

Abstract

Shelter is one of the basic needs of people and should meet not only physical but also psychosocial needs in post-disaster processes. This study identified the failure to adequately address psychosocial needs in standards related to temporary housing units after a disaster as a fundamental problem. The aim is to identify and classify psychosocial needs in tempo-rary housing units during the rehabilitation phase and analyze the extent to which these needs are addressed in the AFAD Guidelines and the Sphere. Handbook. As a result of the literature review, psychosocial needs were grouped under four headings: individual, experiential, social, and security. In the study, the MAXQDA program, which facilitates qualita-tive data analysis, was utilized to examine the relevant standards. A coding system was then created based on the identi-fied psychosocial needs, followed by a frequency analysis. The findings indicate that both standards prioritize security needs, but individual and experiential needs are not adequately addressed. In conclusion, this study highlights the inade-quacy of the emphasis on psychosocial needs in the current standards and draws attention to the need to develop tempo-rary shelter standards that encompass these needs. In this regard, it offers an important perspective for improving tem-porary shelter policies.

Keywords

Post-Disaster Shelter , Temporary Shelter Units , Psychosocial Needs , AFAD , Sphere Guide

References

• Akdemir Ersoy, Z. (2002). Konut ve ev kavramlarının karşılaştırmalı analizi (Yayın No. 119689). [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Alsibaai, L., Özcan, U. (2022). Mimaride kullanıcı gereksinimlerinin değişimi ve bina programına yansımaları. International Journal of Social and Humanities Sciences, 6(2), 139–165.
• Altıntaş, Ş. (2019). Türkiye’de insan haklarının gelişimi ve kurumsal yapılanması: İnsan hakları ve eşitlik kurumu örneği (Yayın No. 575740). [Yüksek lisans tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Arcan, E., Evci, F. (1987). Mimari tasarıma yaklaşım 1: Bina bilgisi çalışmaları. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Aydın, Ü., Düzgün Bekdaş, H. (2024). Esnek mekânda kimlik taramaları: Konut düzleminde bazı okumalar. Mimarist Dergi, 24(79), 74-85.
• Balcı Yaşar, S. (2021). Afet sonrası geçici yerleşim alanlarının seri üretim kavramı ile değerlendirilmesi (Yayın No. 655590). [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bayazıt, N. (1982). Planlamaya ve tasarlamaya katılma. İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Biswas, A. (2019). Exploring Indian post-disaster temporary housing strategy through a comparative review. International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 10(1), 14–35.
• Blachere, G. (1966). Savoir bâtir. Editions Eyrolles.
• Chatterjee, A., Vartanian, O. (2014). Neuroaesthetics. Trends in cognitive sciences, 18(7), 370–375.
• Çakın, Ş. (1988). Mimari tasarım, insan, toplum ve çevre. Özel Matbaası.
• Efe, B. (2023). Afet sonrası geçici barınma mekanlarını oluşturan tasarım parametrelerinin belirlenmesi (Yayın No. 834124). [Yüksek lisans tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Enginöz, E. B. (2005). Afet konutlarında mimari tasarım sürecinin kullanıcı ihtiyaçları bağlamında irdelenmesi (Yayın No. 166643). [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Erkal, T., Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147–164.
• FEMA, & CUSEC. (1998). A housing recovery strategy for a New Madrid earthquake: Draft report of the Housing Recovery Working Group.
• Frager, R. D., Fadiman, J. (1997). A. H. Maslow, motivation and personality. Pearson.
• Güleç Solak, S. S. (2017). Mekân-kimlik etkileşimi: Kavramsal ve kuramsal bir bakış. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 13–37.
• Hall, E. T. (1990). The hidden dimension. Anchor Books.
• Heidegger, M. (1971). Vorträge und Aufsätze. Neske.
• Holt-Lunstad, J. (2018). Fostering social connection in the workplace. American Journal of Health Promotion, 32(5), 1307–1312.
• Johnson, C. (2010). Planning for temporary housing. In G. Lizarralde, C. Johnson, & C. Davidson (Eds.), Rebuilding after disasters: From emergency to sustainability (pp. 70–87). Taylor & Francis.
• Kahraman, M. D. (2014). İnsan ihtiyaçları ve mekânsal elverişlilik kavramları perspektifinde yaşanılırlık olgusu ve mekânsal kalite. Planlama, 24(2), 74–84.
• Kronenburg, R. (2011). Mobile and flexible architecture: Solutions for shelter and rebuilding in post-flood disaster situations.
• Lang, J. T. (1987). Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental design. New York, Van Nostrand Reinhold.
• Lawrence, R. J. (1987). Housing, dwellings and homes: Design theory, research and practice. John Wiley and Sons.
• Leroux, R. (1963). Ecologie humaine. Editions Eyrolles.
• Maslow, A. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396.
• McIlwain, J. K., Bach, A., Corrigan, M., ve diğerleri. (2006). Principles for temporary communities. Urban Land Institute.
• Özge, Ç. (2019). Afet ve acil durum sonrası sürdürülebilir geçici konut uygulamalarının incelenmesi (Yayın No. 612861). [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Preiser, W. F. E. (1973). Environmental design research. Dowden, Hutchinson and Ross.
• Rapoport, A. (1969). House form and culture. In P. L. Wagner (Ed.), Foundations of cultural geography series. Prentice-Hall.
• Seagert, S. (1985). The role of housing in the experience of dwelling. In I. Altman & C. M. Werner (Eds.), Home environments: Human behaviour and environment (pp. 287–309). Plenum Press.
• Sphere Association. (2018). The Sphere Handbook: Humanitarian charter and minimum standards in humanitarian response (4th ed.). Sphere Association.
• Şengöz, M. (2022). Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi modelinin bütünleşik bir süreç olarak yeniden yorumlanması. JRES, 9(1), 164–173.
• UNDRO. (1982). Shelter after disaster: Guidelines for assistance. United Nations.
• UNDRR. (2009). Disaster risk reduction in the United Nations. International Strategy for Disaster Reduction.
• UN-Habitat. (2010). The right to adequate housing. UN-Habitat.
• UNHCR. (2016). Shelter design catalogue. UNHCR, Shelter and Settlement Section, Division of Programme Support and Management.
• UNICEF. (2019). Afet ve acil durumlarda psikososyal destek hizmetleri: Saha çalışanları için el rehberi.
• Vischer, J. C. (2008). Towards a user-centred theory of the built environment. Building Research & Information, 36(3), 231–240.
• Yılmaz, A. (2012). Türkiye’de afetlerde karşılaşılan sorunlar. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(1), 62–81.