KLASİK KEMENÇE VE KEMAN ETKİLEŞİMİNİN ISFAHAN MAKAMINDAKİ ÖRNEK TAKSİMLER ÜZERİNDEN EZGİ ÇEKİRDEĞİ ANALİZ YÖNTEMİYLE İNCELENMESİ

Year 2025, Issue: 53, 798 - 816, 30.11.2025

Hande Taşçeşme , Cenk Güray

https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1757803

Abstract

Geleneksel müzik türlerinde icracılık ve yorumculuk unsurları müziksel ifadenin en belirgin dışa vurum araçlarından birkaçını oluşturmaktadır. Anadolu makam müziği birbirlerinden farklı icra ve yorum özellikleri bakımından pek çok icracı ve yorumcuya sahip olmuştur. Bu farklılıklar zamanla birer “zenginliğe” dönüşmüş ve harmanlanmıştır. Anadolu’nun çok kültürlü yapısı bu duruma zemin sağlayan önemli etkenlerden biri olmuştur. Türk saz müziğinin iki yaylı çalgısı olan kemençe ve keman’ın etkileşimi bağlamında, Isfahan makamındaki örnek taksimler üzerinden ezgi çekirdeği yöntemiyle makamsal analiz ve üslup tavır açısından teknik analiz gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonucunda çalgıların arasında ezgisel, ritmik, motifik ve üslup temelli benzeşimleri makam kullanımları üzerinden ortaya konmuştur. Isfahan makamı böylesi ortaklıklar için ana zemin olarak gözükmektedir.

Keywords

Klasik Kemençe , Keman , Etkileşim , Üslup ve Tavır

AN ANALYSİS OF THE MELODİC CORE USİNG SAMPLE TAKSİMS İN THE ISFAHAN MAQAM THROUGH THE INTERACTİON OF CLASSİCAL KEMENÇE AND VİOLİN

Abstract

In traditional music genres, performance and interpretation constitute some of the most prominent means of musical expression. Anatolian makam music has been performed and interpreted by many musicians with different styles. Over time, these differences have been blended together and transformed into a form of ‘richness.’ Anatolia's multicultural structure has been one of the important factors contributing to this situation.In the context of the interaction between the kemençe and keman, two stringed instruments of Turkish saz music, modal analysis was performed using the melody core method on sample taksims in the Isfahan mode. The results of the research revealed melodic, rhythmic, motivic, and stylistic similarities between the instruments through their use of modes. The Isfahan mode appears to be the main foundation for such commonalities.

Keywords

Classical Kemençe , Violin , Interaction , Style and Attitude

References

• Aksoy, B. (2003). Avrupalı gezginlerin gözüyle Osmanlılarda Musıki. Pan Yayıncılık.
• Atlan, C. (2024). Ney ve dı̇lsı̇z kavalın geleneksel ı̇crasında görülen yorum farklılıklarının ı̇ncelenmesı̇. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17 (47). 1617-1637. DOI Bağlantısı.10.12981/mahder.1517290
• Ayas O.G. (2023). Direklerarası müzik sahnesi ve ı̇ncesaz takımları: müzisyenler, repertuar, dinleyiciler ve beğeni yapısı. Türkiyat Mecmuası, 33 (2), 41-679. DOI Bağlantısı. 10.26650/iuturkiyat.1368893
• Bayraktarkatal, M. E. ve Güray, C. (2021). Makamın yapı taşı. M.S. Tokaç ve C. Güray (Ed.), Anadolu ve Komşu Coğrafyalarda Makam Müziği Atlası. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Bayraktarkatal, M. E. ve Güray, C. (2023). Türk müziği ansiklopedisi, ezgisel organizasyonlar ve makamlar. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Behar, C. (2015). Osmanlı/ Türk musıkisinin kısa tarihi. Yapı Kredi Yayınları.
• Çolakoğlu, G. (2008). Anadolu'dan Balkanlara armudî biçimdeki kemençeler: tarih, teknik ve geleneksel icrasına ilişkin karşılaştırmalı bir analiz (228952). [Doktora Tezi, İstanbul Teknı̇k Ünı̇versı̇tesı̇]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Demirdirek, B. (2025). Tanburi Cemil Bey’in ı̇cra tahlili ve keman eğitim alıştırmalarının oluşturulması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 2025, 14 (2). 1190-1210 DOI Bağlantısı. https://doi.org/10.15869/itobiad.1629075
• Esen, B. (2008). Türk müziği geleneğinde toplu icra ve yönetim (228669). [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Ünı̇versı̇tesı̇]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Güray, C. (2012). Bin yılın mirası makamı var eden döngü: edvar geleneği. Pan Yayıncılık.
• Hatipoğlu, V. (2017). Türk müziği keman akordu. İdil, 6 (29). 289-309. DOI Bağlantısı. 10.7816/idil-06-29-04
• Levendoğlu, O. (2005). Tarı̇h ı̇çı̇nde geleneksel Türk sanat müzı̇ğı̇ ve dı̇ğer kültürlerle etkı̇leşı̇mlerı̇, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (19), 253-262. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/231613
• Öztürk, O. (2014). Makam müziğinde ezgi ve makam ilişkisinin analizi ve yorumlanması açısından yeni bir yaklaşım: perde düzenleri ve makamsal ezgi çekirdekleri (381924). [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Soydaş, M. E. ve Beşiroğlu, Ş. Ş. (2007). Osmanlı saray müziğinde yaylı çalgılar. İTÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1), 3-12. Url: http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_b/article/viewFile/338/294
• Tuncel, E. (2025). Hammâmı̂zâde İsmaı̇l Dede Efendı̇’nı̇n sultânı̂yegâh eserlerı̇nde nı̇hâvend-i kebı̂r kullanımının tahlı̇lı̇. Yegah Musicology Journal, 8 (2), 02-922. DOI Bağlantısı: https://doi.org/10.51576/ymd.1683595
• Türk Dil Kurumu, (2025). “Makam”. Makam sözcüğü 02.06.2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr adresinden alınmıştır.