EXAMINING THE RELATIONSHIPS AMONG PROSPECTIVE PRIMARY SCHOOL TEACHERS’* ATTITUDE TOWARDS MATHEMATICS, MATHEMATICS SELF-EFFICACY BELIEFS, TEACHER SELF-EFFICACY BELIEFS

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 2, 281 - 312, 01.06.2011

Hayri Akay Nihat Boz

Öz

In this study prospective primary school teachers’ attitude towards mathematics, mathematics selfefficacy
beliefs, teacher self-efficacy beliefs, academic success are determined. Furthermore the
relationships among these variables, whether or not they differ significantly with respect to gender and
high school graduated are investigated. This study was descriptive; general survey design was used and
quantitative techniques were used to gather, analyze and interpret the data. Pearson-r correlation show
that there is statistically significant relationship between attitude towards mathematics and mathematics
self-efficacy beliefs, between attitude towards mathematics and teacher self-efficacy beliefs and between
teacher self-efficacy beliefs and mathematics self-efficacy beliefs. t- test shows that both male and female
teacher candidates’ scores from these variables do not differ significantly. One way variance analysis
(ANOVA) give among these dependent variables only attitude towards mathematics differ significantly
with respect to high school graduated.

Anahtar Kelimeler

Attitude Towards Mathematics, Mathematics Self-Efficacy Beliefs, Teacher Self-Efficacy Beliefs

SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ MATEMATİĞE YÖNELİK TUTUMLARI, MATEMATİĞE KARŞI ÖZ-YETERLİK ALGILARI VE ÖĞRETMEN ÖZ-YETERLİK İNANÇLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmada sınıf öğretmeni adaylarının matematiğe yönelik tutumları, matematiğe karşı öz-yeterlik
algıları ve öğretmen öz-yeterlik inançları belirlenmiş ve bunlar arasındaki ilişkiler incelemiştir. Ayrıca bu duyuşsal özelliklerin cinsiyet, lise türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Bu inceleme,
96 sınıf öğretmen adayına uygulanan anketlerden elde edilen verilerin istatistiksel analizleri yapılarak
gerçekleştirilmiştir. Araştırma bu haliyle betimsel nitelikte bir araştırma olup genel tarama modeli
kullanılmıştır. Verilerin toplanması, analizi ve yorumlanmasında nicel yöntemler kullanılmıştır. Pearsonr
korelasyon analizleri, matematiğe yönelik tutum ile matematiğe karşı öz-yeterlik algıları puanları
arasında, matematiğe yönelik tutum ile öğretmen öz-yeterlik inançları puanları arasında ve matematiğe
karşı öz-yeterlik algıları ile öğretmen öz-yeterlik puanları arasında pozitif yönde istatistiksel olarak
anlamlı ilişkilerin olduğunu göstermiştir. t-testi sonuçları erkek ve kız öğretmen adaylarının matematiğe
yönelik tutum, matematiğe karşı öz-yeterlik algısı, öğretmen öz-yeterlik ve akademik başarı ortalama
puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Tek yönlü varyans
analizi (ANOVA) araştırmada kullanılan bağımlı değişkenlerden sadece matematiğe yönelik tutum
puanları arasında, öğretmen adaylarının farklı liselerden mezun olması durumuna göre anlamlı bir
farklılık olduğu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Matematik Tutumu, Matematik Öz-Yeterlik Algısı, Öğretmen Öz-Yeterlik İnancı

Kaynakça

• Aiken, J., Lewis, R., & Dreger, R. M. (1961). The effect of attitudes on performance in mathematics. Journal of Educational Psychology, 52, 19–24.
• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz- yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, (1), 98–110.
• Akbulut, E. (2006). Müzik öğretmeni adaylarının esleklerine ilişkin öz yeterlik inançları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 2, 24–33.
• Akkoyunlu, B. ve Kurbanoğlu, S. (2003). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve bilgisayar öz-yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 1–10.
• Akkoyunlu, B. ve Orhan, F. (2003). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi (BÖTE) bölümü öğrencilerinin bilgisayar kullanma öz-yeterlik inancı ile demografik özellikleri arasındaki ilişki [Electronic version]. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2 (3).
• Akkoyunlu, B. ve Kurbanoğlu, S. (2004). Öğretmenlerin bilgi okuryazarlığı öz- yeterlik inancı üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27,11–20.
• Altunçekiç, A., Yaman, S., Koray, Ö. (2005). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeyleri ve problem çözme becerileri üzerine bir araştırma (Kastamonu ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(1), 93–102.
• Arsal, Z. (2006). Self Efficacy Beliefs of Teacher Candidates on Using A Computer in Teaching. the annual meeting of the 6th International Educational Technologies Conference’na sunulmuş bildiri.
• Arseven, A. D. (1994). Alan araştırma yöntemi: ilkeler teknikler örnekler. Ankara: Gül Yayınevi.
• Arslan, A. (2006). Bilgisayar destekli eğitime ilişkin özyeterlilik algısı ölçeği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1), 191–198.
• Aşkar, P. (1986). Matematik dersine yönelik tutumu ölçen Likert-tipi ölçeğin geliştirilmesi, Eğitim ve Bilim, 11 (62).
• Aşkar, P. ve Umay, A. (2001). İlköğretim matematik öğretmenliği öğrencilerinin bilgisayarla ilgili özyeterlik algısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1–8.
• Atıcı, M. (2000). İlkokul öğretmenlerinin sınıf yönetiminde yetkinlik beklentisi rolünün ingiltere ve türkiye’de seçilen bir araştırma grubu üzerinde incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Leicester Üniversitesi, Leicester.
• Bacanlı, F. (2006). Kariyer araştırma yetkinlik beklentisi ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 301- 330.
• Bandura, A. (1997). Self -Efficacy: The exercise of control. New York: Freeman
• Bekci, B. ve İzgi, Ü. (2007). Eğitimde Bilgisayar Uygulamalarının Öğretmen Adaylarının Bilgisayara Yönelik Tutum ve Öz Yeterlik Algılarına Etkisi. 7th International Educational Technology Conference’nda Sunulmuş Bildiri.
• Bıkmaz, F.(2002). Fen öğretiminde öz-yeterlik inancı ölçeği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1(2). 197–210.
• Bıkmaz, H. F. (2004). Sınıf öğretmenlerinin fen öğretiminde öz-yeterlik inancı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması [Electronic version]. Milli Eğitim Dergisi, 161.
• Boz, N.& Akay, H. (2008a). Sınıf öğretmeni adaylarının matematiğe yönelik tutumları, öz-yeterlik algıları, öğretmen yeterlikleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri.
• Boz, N. & Akay, H. (2008b). Prospective teachers’ self-efficacy, teacher efficacy, attitude toward mathematics and Problem Solving Abilities. International Conference On Educational Sciences (ICES08)’de Sunulmuş Bildiri.
• Brown, S. I., & Walter, M. I. (1993). Proplem posing: reflection and aplications. Hillsdale, NJ:Erlbaum
• Capa, Y., Cakiroglu, J., & Sarikaya, H. (2004). Development and validation of Turkish version of teachers’ sense of efficacy scale (TSES). American Educational Research Association 2004 Annual Meeting, poster fair 14.
• Currin, C. (1997). National council of teachers of mathematics 1997-98 handbook, nctm goals, leaders, and position statements. National Council of Teachers of Mathematics, Inc., Reston, VA.
• Çelikkaleli, Ö. (2004). Lise öğrencilerinde sosyal yetkinlik beklentisi ve psikolojik ihtiyaçlar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Çelikkaleli, Ö., Gündoğdu, M. ve Kıran-Esen, B. (2006). Ergenlerde yetkinlik beklentisi ölçeği: Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Araştırmaları, 25, 62–72.
• De Bellis, V. & Goldin, G.A. (1997). The affective domain in mathematical problem solving. the PME 21,kongresinde Sunulmuş Bildiri.
• Dede, Y. (2008). Matematik öğretmenlerinin öğretimlerine yönelik öz-yeterlik inançları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 741-757.
• Ekici, G. (2006). Öğretim Kademelerine Göre Öğretmenlerin Bilgisayar Destekli Öğretim Uygulamasına Yönelik Tutumlarının Ve Bilgisayarla İlgili Öz Yeterlik Algılarının Değerlendirilmesi. Orta Öğretimde Yeniden Yapılanma Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri.
• Ekici, G. ve Uzun, N. (2008). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin bilgisayara yönelik tutumlarının ve bilgisayarla ilgili öz-yeterlik algılarının cinsiyet ve sınıf değişkenlerine göre incelenmesi. I. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri.
• Enochs L. G., and Riggs, I. M. (1990). Further development of an elementary science teaching efficacy belief ınstrument: a preservice elementary scale. School Science and Mathematics, 90 (8), 694–706.
• Eshach, H. (2003). Inquiry-events as a tool for changing science teaching efficacy belief of kindergarten and elementary school teachers. Journal of Science Education and Technology, 12(4), 495–501.
• English, L. D. (1998) Children’s problem posing within formal and informal context, Journal for Research in Mathematics Education, 29(1), 83–106.
• Gibson, S. & Dembo, M., (1984). Teacher efficacy: A construct validation. Journal of Educational Psychology, 76(4), 569–582.
• Goldin, G. (2002). Affect, meta-affect, and mathematical belief structures. İçinde E. Pehkonnen, & G. Toerner (Eds.), Belief: A hidden variable in mathematics education. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Gürcan, A. (2005). Bilgisayar öz yeterlik algısı ile bilişsel öğrenme stratejileri arasındaki ilişki. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19,179–193.
• Hamurcu, H. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik öz-yeterlik inançları. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 24, 112–122.
• Hart, L. E.(1989). Describing the affective domain: saying what we mean. İçinde D.B. McLeod & V.M.Adams (Eds.), Affect andmathematical problem solving: A new perspective. New York: Springer Verlag.
• Işıksal, M. ve Aşkar, P. (2003). İlköğretim öğrencileri için matematik ve bilgisayar öz-yeterlik algısı ölçekleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 109–118.
• Karahan, T.F., Sardoğan, M.E., Özkamalı, E., Menteş, Ö. (2006). Lise öğrencilerinde sosyal yetkinlik beklentisi ve otomatik düşüncelerin, yaşanılan sosyal birim ve cinsiyet açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26, 35–45.
• Kiamanesh, A.R., Hejazi, E. ve Esfahani, Z. N. (2004). The role of math selfefficacy, math self-concept, perceived usefulness of mathematics and math anxiety in math achievement, the 3rd International Biennial SELF Research Conference, Self-Concept, Motivation and Identity: Where to from here? Konferasında Sunulmuş Bildiri.
• Kurbanoğlu, S.S. (2004). Öz-yeterlik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası, 5(2), 137–152.
• Kuzgun, Y. (2003). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Lev, E. L. (1997). Bandura’s theory of self-efficacy: Applications to oncology. Scholarly Inquiry for Nursing Practice, 11(1), 21–42.
• Malpass, J.R., O’ Neil, H.F.Jr, & Hocevar, D. (1999). Self-regulation, goal orientation, self-efficacy, worry, and high-stakes math achievement for mathematically gifted high school students. Roeper Review, 21 (4), 281- 288.
• Mary Ellen Dickerson, O. (1999). The relationsships of cognitive learrning steyles, mathematics attitude, and achievement in a problem-posing classroom. Yayımlanmamış doktora tezi, The Universty of Tennesse, United States.
• Maye, X.,& Kishor, N. (1997). Assessing the relationship between attitude toward mathematics and achievement in mathematics: A meta-analysis. Journal for Research in Mathematics education, 28(1), 26-47.
• MEB (2004). PISA 2003 Projesi Ulusal Ön Rapor, s:8, EARGET, Ankara.
• MEB (2007). MEB Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, Okul Temelli Mesleki Gelişim Kılavuzu. 9 Aralık 2007’de elde edilmiştir. http://oyegm.meb.gov.tr/yet/.
• Morgil, İ., Seçken, N., ve Yücel, A.S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz- yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. BAÜ Fen Bil. Enst. Dergisi. 6(1), 62–72.
• National Council of Teachers of Mathematics (NCTM). (2000). Principals and standarts for school mathematics, Reston, Va: National Counsil of Teachers of Mathematics Pub.
• Neale, D.C. (1969). The role of attitude in learning mathematics. Aritmetic teacher, 16, 631–640.
• Nicolaou, A.A.,& Philippou, G.N. (2004). Efficacy beliefs, ability in problem posing, and mathematics achievement, the 3rd International Biennial SELF Research Conference. Self-Concept, Motivation and Identity: Where to from here? konferansında Sunulmuş Bildiri.
• O’Leary, A. (1985). Self-efficacy and health. Behavioral Research & Technology, 23, 437–451.
• OECD (2004). Learning for tomorrow’s world first results from PISA 2003. Paris, OECD Publishing.
• Özyürek, R. (1995). Fen bilimleri alanını seçen öğrencilerin kariyer yetkinlik beklentisi ile kariyer seçenekleri zenginliği ve üniversiteye giriş sınavlarındaki performansları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Özyürek, R. (2001). Global kariyer yetkinlik beklentisi ölçümü ve meslek danışmanlığı uygulamalarında kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 557–571.
• Özyürek, R. (2002). Lise öğrencileri için matematik yetkinlik beklentisi bilgilendirici kaynaklar ölçeğinin geliştirilmesi: Ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 502–531.
• Özkan, Ö., Tekkaya, C., Çakıroğlu, J. (2002). Fen bilgisi aday öğretmenlerin fen kavramlarını anlama düzeyleri, fen öğretimine yönelik tutum ve öz-yeterlik inançları, V. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi’ne Sunulmuş Bildiri.
• Pajares, F., & Miller, Μ.D. (1994). Role of self-efficacy and self-concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Journal of Educational Psychology, 86 (2), pp. 193–203.
• Pajares, F., & Miller, M.D. (1995). Mathematics self-efficacy and mathematics outcomes: The need for specificity of assessment. Journal of Counseling Psychology, 42, 190–198.
• Pajares, F., & Kranzler, J. (1995). Self-efficacy beliefs and general mental ability in mathematical problem solving. Contemporary Educational Psychology, 20, 426–443.
• Pajares, F. (1996a). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Research, 66, 543–578.
• Pajares, F., & Graham, L. (1999). Self-efficacy, motivation constructs, and mathematics performance of entering middle school students. Contemporary Educational Psychology, 24, 124–139.
• Pehkonen, E. (2001). A hidden regulating factor in mathematics classrooms: mathematics-related beliefs. İçinde M. Ahtee, O. Bjockqvist, E. Pehkonen, & V. Vatanen (Eds.), Research on Mathematics and Science Education. University of Jyvaskyla:Institute for Educational Research.
• Silver, E.A. & Mamona, J. (1989). Problem posing by middle school teachers. The eleventh annual meeting of the North American Chapter of the International Group for the psychology of Mathematics Education, konferansına Sunulmuş Bildiri.
• Schmitz, G.S. (2000). Zur sturuktur und dynamik der selbstwirksamkeitserwartung von lehrern. ein protektiver faktor gegen belastung und burnout? Yayımlanmamış doktora tezi. FU, Berlin.
• Schmitz, G.S. und Schwarzer, R. (2000) Selbstwirksamkeitserwartung von lehrern: längsschnitt-befunde mit einem neuen ınstrument. Zeitschrift für Pädagogische Psychologie. 14 (1),12–25.
• Schriver, M.; Czerniak, C. M. (1999). A comparison of middle and junior high science teachers levels of efficacy and knowledge of developmentally appropriate curriculum and ınstruction, Journal of Science Teacher Education, 10(1), 21–42.
• Tschanen-Moran, M., Woolfolk A. H., (2001), Teacher efficacy: capturing an elusive construct. Teaching and Teacher Education, 17, 783-805.
• Schunk, D. H. (1985). Self-efficacy and classroom learning. Psychology in the Schools, 22, 208–223.
• TIMMS. (1999). Third International Mathematics and Science Study (http:// TIMMS.bc.edu./TIMMS/presspop3.html).
• Umay, A.(2001). İlköğretim matematik öğretmenliği programının matematiğe karşı özyeterlik algısına etkisi, Journal of Qafqaz University, 8.
• Usluel, Y. ve Seferoğlu, S. (2004). Öğretim elemanlarının bilgi teknolojilerini kullanmada karşılaştıkları engeller, çözüm önerileri ve öz yeterlik algıları. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 6, 143–157.
• Wenner, G. (2001). Science and mathematics efficacy beliefs held by practicing and prospective teachers: a 5-year perspective. Journal of Science Education and Technology, 10(2), 181–187.
• Yaman, S., Cansüngü, Ö., ve Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerini incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355–364.
• Yılmaz, M., Köseoğlu, P., Gerçek, C.,Soran, H. (2004) Öğretmen öz-yeterlik inancı, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, (5)58.
• Yılmaz, M., Gerçek, C., Köseoğlu, P. ve Soran, H. (2006). Hacettepe üniversitesi biyoloji öğretmen adaylarının bilgisayarla ilgili öz-yeterlik inançlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 278–287.
• Yiğit, F. (2001). Okul psikolojik danışmanlarının yetkinlik beklentilerini ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Zimmerman, B.J., Bandura, A., & Martinez-Pons, M. (1992). Self-motivation for academic attainment: The role of self-efficacy beliefs and personal goal setting. American Educational Research Journal, 29, 663-676.
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25, 82-91.