TANPINAR ROMANLARINDA BİR ANLATIM TEKNİĞİ OLARAK MEKTUPLAR VE İŞLEVLERİ

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 943 - 958, 30.06.2025

Ahmet Akgül

https://doi.org/10.37999/udekad.1668133

Abstract

Bu makalede, Tanpınar’ın romanlarında yer alan mektupların olay örgüsüne nasıl dâhil olduğu ve mektup tekniğinin romanlarda hangi işlevle kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. İnsanoğlunun haberleşme ihtiyacı, teknoloji gelişene dek mektuplar tarafından karşılanmıştır. Resmî olanlar dışında herkesin okunması için yazılmayan bu özelliğiyle de şahsî olan mektuplar, süreç içerisinde tarihî ve siyasi, felsefi, dinî, ahlaki, edebî, diplomatik mektup gibi çeşitleriyle de gelişmiştir. Mektupların yazıldığı dönem hakkında veri sağlayan bir hüviyeti de vardır. Ayrıca yazarken canlı bir muhatap olmadığı için, mektuplarda mahrem ve gerçek duygular anlatılabilir. Şahsiliğinden dolayı, insanların kalabalıklara anlatamadığı ya da gizli kalmasını istediği olaylar, hisler ve durumlar da içtenlikle mektuba yazılabilir. Bu özelliklerinden dolayı mektuplar; kişilerin olaylar karşısında takındıkları tavırları gözlemlemede ve psikolojilerinin tahlilinde önemli bir işlevdedir. Mektupların ilgi çeken bu özellikleri, zaman içinde yazarlarca da fark edilmiş ve mektuplar bir anlatım tekniği olarak kullanılmaya başlanmıştır. İngiltere’de adına "mektup roman" (epistolary novel) denilen bir tür ortaya çıkmıştır. Mektuplardan kurulu romanların yanında, olay örgülerini geliştirmek için gerektiğinde bir anlatım tekniği olarak da mektupların kullanıldığı görülmektedir. Ahmet Hamdi Tanpınar da bu anlatım tekniğinden yararlanır. Romanlarının hepsinde az veya çok mektup tekniğine yer veren Tanpınar, özellikle karakterlerin psikolojilerini yansıtmada, onların karakterizasyonunda ve bazı tarihî olayların belgesi mahiyetinde mektup tekniğini kullanmıştır.

Keywords

mektup , mektup tekniği , Ahmet Hamdi Tanpınar , roman , anlatım teknikleri

LETTERS AND THEIR FUNCTIONS AS A NARRATIVE TECHNIQUE IN TANPINAR'S NOVELS

Abstract

Humanity’s need for communication was met by letters until technological advancements emerged. Personal letters diversified over time into various types, including historical, political, philosophical, religious, moral, aesthetic, literary, and diplomatic genres, becoming increasingly professional in their composition. Beyond their communicative role, letters serve as historical artefacts, offering insights into the periods in which they were written. Their lack of an immediate interlocutor allows for the expression of intimate and authentic emotions. This personal nature enables writers to convey private events, feelings, and situations—often withheld from public discourse—with sincerity. Consequently, letters are valuable tools for observing individuals’ attitudes toward events and analysing their psychological frameworks. These compelling attributes caught the attention of writers, leading to the adoption of letters as a narrative technique in novels. In the 18th century, the “epistolary novel” emerged as a distinct genre. Beyond fully epistolary works, letters have been employed as a device to enrich plot development. Ahmet Hamdi Tanpınar utilises this technique across his novels, to varying degrees, particularly to reflect characters’ psychological depths, aid in their characterisation, and document historical events. This study explores how letters are integrated into Tanpınar’s narratives and examines their functional roles within his works.

Keywords

letter , letter technique , Ahmet Hamdi Tanpınar , novel , narrative techniques

References

• Donbay, A. (2011). Edebiyatımızda “mektup” türü ile ilgili başlıca çalışmalar. Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 61, 83-102.
• Gökyay, O. Ş. (2017). Tanzimat dönemine değin mektup. Türk Dili Dergisi Mektup Özel Sayısı, 274, 13-20.
• Hof, U. I. (1995). Avrupa’da aydınlanma. (Ş. Sunar, Çev.). AFA.
• Huyugüzel, Ö. F. (2019). Eleştiri terimleri sözlüğü. Dergâh.
• Karataş, E. (2012). Mektup roman tekniği ve Türk romanından iki örnek: Mektup Aşkları ve Kedi Mektupları. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7 (4), 2173-2192. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3496
• Kefeli, E. (2002). Anlatım tekniği olarak mektup. Kitabevi.
• Watt, I. (2007). Romanın yükselişi. (F. B. Aydar, Çev.). Metis.
• Parla, J. (2020). Don Kişot’tan bugüne roman. İletişim.
• Platon (2010). Devlet. (S. Eyüboğlu & M. A. Cimcoz, Çev.). Türkiye İş Bankası.
• Stendhal (2020). Kırmızı ve siyah. (B. Onaran, Çev.). Türkiye İş Bankası.
• Sazyek, H. (2015). Roman terimleri sözlüğü. Hece.
• Tanpınar, A. H. (2023a). Huzur. Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2024a). Mahur beste. Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2024b). Saatleri ayarlama enstitüsü. Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2022). Aydaki kadın. Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2024c). Sahnenin dışındakiler. Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2023). Suat’ın mektubu. H. İnci, B. İşlet & H. Er (Haz.) Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (1969). Edebiyat üzerine makaleler. Milli Eğitim Basımevi.
• Tanpınar, A. H. (2017). Tanpınar’ın mektupları. Z. Kerman (Haz.) Dergâh.
• Tanrıtanır, B. C. (2010). Mektupla anlatım Geleneği. Babil.
• Tekin, M. (2016). Roman sanatı I. Ötüken.