Lord Raglan's Traditional Hero Pattern and Intertexts in an Archetypal Context: The Example of Kermanshah Story

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 377 - 392, 29.11.2022

Fevziye Alsaç

Öz

Archetype, is a universal concept in the sense of the prototype and original form of something. Archetypes, which preserve their existence in the collective memory of societies and in all cultures with primitive image figures, are schemas of common consciousness that are inherent in human beings and embodied by experiences. The hero archetype is the supracultural common manifestation of a chosen personality that reflects the ideals of the society. Images created with cultural characteristics around the protagonist with the heroic theme point to an archetypal first model that has become universal in all societies. In the narratives, the protagonist's noble identity, extraordinary birth, heroism, and his initiation journey for the society and/or lover is a common fiction. While the hero is surrounded by the cultural values of the society he belongs to, a common hero pattern emerges from the same ideology and tradition in other societies with similar experiences. Intertextual sign is the transfer of a discourse from a main text to other texts/narratives in the form of theme, hero, symbol, message. This is an archetypal expression in the context of remembering and preserving the first discourse. The most comprehensive assessment that features the hero archetype is the work of Lord Raglan. The study was based on Raglan’s hero classification and the common features of the hero archetype were determined with the example of the Kermanshah Story. The Story of Kermanshah is a folk tale about both heroism and love. Kermanshah in particular represents the idealized alp type of the Turkish people; in general, it carries the main themes of the hero archetype, which is a universal theme. Kermanshahs adventure exemplifies the archetypal and intertextual motifs in folk tales with the characteristics of the ideal hero. Kermanshah Story was chosen with these features and it was seen that it is an example of the traditional hero archetype in folk tales. In the study, based on Lord Raglan’s “Traditional Hero Pattern”, it is emphasized that the hero archetype is a universal image in epics and heroic folk tales. This situation has been evaluated in terms of hero archetype and intertextual interest with the example of Kermanshah Story.

Anahtar Kelimeler

Hero archetype,, intertextual signs, Kermanshah Story.

Arketipik Bağlamda Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Metinlerarası Göstergeler: Kirmanşah Hikâyesi Örneğiyle

Öz

Arketip, bir şeyin ilk örneği ve özgün biçimi anlamında evrensel bir kavramdır. Toplumların ortak hafızasında ve tüm kültürlerde varlığını ilksel imaj figürleriyle koruyan arketipler, insanda doğuştan var olan ve yaşantılarla somutlaşan ortak bilince ait şemalardır. Kahraman arketipi, toplumun ideallerini yansıtan seçilmiş bir kişiliğin kültürler üstü ortak tezahürüdür. Kahramanlık temasıyla başkahraman etrafında kültürel özelliklerle yaratılan imajlar, tüm toplumlarda evrenselleşmiş arketipik bir ilk modeli işaret eder. Anlatılarda başkahramanın Tanrı kutundan gelen soylu kimliği, olağanüstü doğumu, kahramanlıkları, toplum ve/veya sevgili için yaptığı erginlenme yolculuğu ortak bir kurgudur. Kahraman, ait olduğu toplumun kültürel değerleriyle kuşatılırken benzer tecrübelerle diğer toplumlarda da aynı ideoloji ve gelenekten doğan ortak bir kahraman kalıbı oluşur. Metinlerarası gösterge bir söylemin tema, kahraman, sembol, mesaj halinde bir ana metinden diğer metinlere/anlatılara taşınmasıdır. Bu durum ilk söylemin hatırlanması ve korunması bağlamıyla arketipik bir ifadedir. Kahraman arketipinin özelliklerini taşıyan en kapsamlı değerlendirme Lord Raglan’ın çalışmasıdır. Çalışmada Raglan’ın kahraman sınıflaması temele alınmış ve Kirmanşah Hikâyesi örneğiyle kahraman arketipinin ortak özellikleri belirlenmiştir. Kirmanşah Hikâyesi, hem kahramanlık hem de aşk konulu bir halk hikâyesidir. Kirmanşah, özelde Türk halkının idealleştirilmiş alp tipini temsil eder; genelde ise evrensel bir tema olan kahraman arketipinin ana izleklerini taşır. Kirmanşah’ın macerası, ideal kahramana ait özelliklerle halk hikâyelerindeki arketipik ve metinlerarası motifleri örneklendirir. Kirmanşah Hikâyesi bu özellikleriyle seçilmiş, halk hikâyelerindeki geleneksel kahraman arketipinin bir örneği olduğu görülmüştür. Çalışmada Lord Raglan’ın “Geleneksel Kahraman Kalıbı” temele alınarak kahraman arketipinin destanlarda ve kahramanlık konulu halk hikâyelerinde evrensel bir imaj olması yönüne vurgu yapılmıştır. Bu durum Kirmanşah Hikâyesi örneğiyle kahraman arketipi ve metinlerarası ilgi yönüyle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kahraman arketipi,, metinlerarası göstergeler, Kirmanşah Hikâyesi.

Kaynakça

• AKSOY, Erol (2012). “İmtihanlar Zinciri Bağlamında Kirmanşah, Yeniden Doğum ve Metinlerarasılık”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7(1), Winter, p.181-192, Turkey.
• AKTAŞ, Erhan (2014). “Lord Raglan'ın Kahraman Kalıbı ve Alp Han Orba”, Siberian Studies (SAD), 2(4), s. 13-30.
• AKTULUM, Kubilay (1999). Metinlerarası İlişkiler, İstanbul: Öteki Yayınevi.
• AKTULUM, Kubilay (2004). Parçalılık/Metinlerarasılık, İstanbul: Öteki Yayınevi.
• AKTULUM, Kubilay (2018). “Metinlerarasılık Görüngüsünde Gerçeklik ya da Metnin Göndergeselliği”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S. 85, s. 233-256.
• ALPTEKİN, Ali Berat (1999). Kirmanşah Hikâyesi, Ankara: Akçağ Yayınları. BAKIRCIOĞLU, Rasim (2012). Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Anı Yayıncılık.
• CAMPBELL, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ÇETİN, İsmet (2020). Türk Halk Hikâyeciliği/Türkiye Sahası, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• ELIADE, Mircea (2001). Mitlerin Özellikleri (çev. Sema Rıfat), İstanbul: Om Yayınevi.
• GÖKERİ, A. İpek (1979). Arketiplere Dayanan Yeni Bir İnceleme Yönteminin Tanıtılarak İngiliz ve Türk Edebiyatında Bazı Romans ve Epik Niteliğinde Yapıtlara Uygulanması, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi DTCF, Ankara.
• GULIYEV, Hikmet (2016). “Türk Kültüründe Kahraman Arketipinin İki Yüzü: Köroğlu ve Molla Nasrettin”, VI. Uluslararası Köroğlu ve Türk Dünyası Destan Kahramanları Bildiri Kitabı (Editörler: Azize Aktaş Yasa, Faruk Öztürk), s. 393-406.
• INDICK, William (2011). Senaryo Yazarları İçin Psikoloji (çev. Ertan Yılmaz-Yeliz Karaarslan), İstanbul: Agora Kitapları.
• JUNG, Carl Gustav (2004). Eşzamanlılık: Nedensellik Dışı Bağlayıcı Bir İlke (çev. Levent Özşar), İstanbul: Biblos Yayınları. JUNG, Carl Gustav (2015a). Maskülen Erilliğin Farklı Yüzleri (çev. Didem Gamze Erdinç), İstanbul: Pinhan Yayınları.
• JUNG, Carl Gustav (2015b). Kişiliğin Gelişimi (çev. Duygu Olgaç), İstanbul: Pinhan Yayınları. KÖSE, Serkan (2021). Türk Destanlarında Kaos ve Kozmos, Ankara: Gazi Kitapevi . PEARSON, Carol S. (2003). İçimizdeki Kahraman, İstanbul: Akasa Yayınları.
• RAGLAN, Lord (2003). Geleneksel Kahraman (çev. Metin Ekici), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Millî Folklor Yayınları, s. 277-303.
• STEVENS, Anthony (1999). Jung (çev. Ayda Çayır), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• ŞENOCAK, Ebru (2009). “Köroğlu Destanı’nda Simgesel Değerler,” 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları, Uluslar Arası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri, s. 618-635.
• ŞENOCAK, Ebru (2014). “Metinler Arası İlişki Açısından Defne Ağacı Efsanesi”, Prof. Dr. Ali Çelik Armağanı (E. Cengiz Gökşen), Ankara: Akçağ Yayınları, s. 479-492.
• TUNA, Sibel Turhan (2018). “Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı’ndan Hareketle ‘Maaday Kara’ Destanında Eski Türk Kültüründen İzler”, Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, 1(2), s. 207 -219.
• YILDIZ ALTIN, Kübra (2018). Türk Kültüründe Atalar Kültü, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.