Kerkük Türkmen Ağzında Hastalık Adları

Yıl 2020, Sayı: Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 171 - 188, 15.07.2020

Sevda Özen Eratalay

Öz

Bireyler, yaşadıkları çevrede kültürel bağlamda edindiği her bilgiyi kendilerinden sonra gelecek nesillere ulaştırmak için belli bir çaba harcamaktadır. İnsanoğlu hayatı boyunca, edindiği tüm bilgiyi beyninde işleyerek dile taşımakta ve oradan da sözcükler vasıtasıyla dış dünyaya aktarmaktadır. Dilin anlamlı ses birlikleri olan bu sözcükler aynı zamanda pek çok varlığın ve nesnenin de adıdır. Çoğu zaman bu varlık ve nesnelerin özelliğinden ötürü konulan adların benzetme yoluyla oluşturulduğu bilinmektedir. Bu çerçevede halkın ürettiği hastalık adlarından bazıları hastalığın özelliği, görüntüsü, kişide bıraktığı his gibi farklı sebeplerle konulmaktadır. Halk kendi diline özgü oluşturduğu bu adları, nerede olursa olsun, arada mesafeler olan ve aynı milliyetten olan ülkeler arasında bile aynı biçim ve anlamda kullanmaya devam eder. Bu, ortak bir kültürden gelen ve daha sonra ayrı kalan milletlerin geçmiş kültürlerini ve geleneklerini iyi bilmeleriyle ilgili olmalıdır. Örneğin bugün Türkiye Türkçesi ve ağızlarında kullanılan pek çok hastalık adının Irak (Kerkük) Türkmen ağzında da aynı şekilde yaşadığı görülmektedir. Çalışmada, Kerkük’te anlamsal ve biçimsel bağlamda Türkiye’deki ile aynı olduğu gözlemlenen pek çok hastalık adının nasıl konulmuş olabileceği üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kerkük ağzı, hastalıklar, hastalık adları

Kaynakça

• Bilal, Z. (2015). Erbil Türkmen Ağzı (İnceleme-Metin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Buluç, S. (1966). Kerkük Hoyrat ve Manilerinde Ağız Özellikleri. XI. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler Tam Metni içinde (s. 109-118).
• Buluç, S. (1972). Mendeli (Irak) Ağzının Özellikleri. Bilimsel Bildiriler Tam Metni içinde (s. 181-183).
• Buluç, S. (2007). Irak’ta Hanekin Türk Ağzı Üzerine. Korkmaz, Z. (Haz.), Makaleler/Sadettin Buluç içinde (s.884). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1987). Irak Türkleri Dil ve Edebiyatı. Irak Türkleri Sempozyumu Tebliğleri Tam Metni içinde (s. 39).
• Gökdağ, B. A. (2012). Irak Türkmen Türkçesinin Şekil Bilgisine Dair Notlar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1(1), 113-123.
• Gökdağ, B. A. (2019). Telafer Ağzı. Karadeniz Araştırmaları, 61, 102-119.
• Gülensoy, T.& Alkaya, E. (2011). Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Koç, A. (2010). Hastalık İsimlerinde Örtmece. Türk Dünyası Araştırmaları, 188, 77-94.
• Öztek, Z. (1992). Halk Dilinde Sağlık Deyişleri Sözlüğü (Vol. 560). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Paçacıoğlu, B. (2016). VIII.-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Saatçi, Ö. (1999). Kerkük, Diyarbakır, Şanlıurfa ve Harput Ağızlarının Fonetik ve Morfolojik Mukayesesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şahbaz, H. H. (1979). Kerkük Ağzı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi / Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul.