Rusya Türklerinden Sadri Maksudi Arsal’ın Türk Milliyetçiliğine Katkısı

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 48 - 58, 31.07.2022

Mustafa Demirci

https://doi.org/10.22466/acusbd.1086234

Öz

Sadri Maksudi Arsal, Rusya’nın egemenliği altındaki Kazan’da dünyaya gelmiş Müslüman-Türk azınlığın bir üyesidir. Arsal’ın yaşadığı dönemde Rus hükümeti azınlıkları Ruslaştırma politikası uyguluyordu. Bu durum karşısında Müslüman-Türk azınlık, kendi milli benliklerini koruma mücadelesine girmiştir. Arsal da Müslüman-Türk azınlığın milli mücadelesine katılmıştır. Duma’ya seçilen Arsal, burada soydaşlarının haklarını savunmuştur. İdil-Ural Milli Medeni Muhtariyeti’nin oluşumunda da önemli rol almıştır. Arsal, anayasasını hazırladığı muhtariyetin meclis başkanı ve devlet başkanı olmuştur. Ancak bu muhtariyet yönetiminin ömrü uzun olmamıştır. Politik gelişmelerin ardından Arsal’ın Rusya’da yaşama imkânı kalmamıştır. Arsal’ın soydaşlarına ve Türklüğe olan ilgisi gittiği Paris’te de devam etmiştir. Sorbon Üniversitesi’nde Türklerin tarihi konusunda ders vermiştir. Bu dönemde Arsal yeni kurulan Türkiye Devleti’nde yaşanan gelişmeleri takip etmiştir. Türkiye’de cumhuriyet rejimine geçilmiştir. Arsal, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletine gelmenin hayalini kurmaktadır. Arsal, Türk Ocaklarının davetinden sonra yaşamına Türkiye’de devam etmiştir. Arsal, yeni kurulan devlette önemli görevlerde bulunmuştur. Bu çalışmanın amacı Sadri Maksudi Arsal’ın Türk milliyetçiliğine yapmış olduğu katkıyı ortaya koymaktır. Araştırmanın yöntemi niteliksel içerik analizi ve hermeneutik yaklaşım olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda Arsal’ın eserleri, konuşmaları ve Arsal hakkında yapılmış araştırmalar incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda Arsal’ın Türk milliyetçiliğine önemli katkılar sunduğu görülmüştür. Arsal, Türk hukuk tarihi, Türklerin tarihi, Türk dili ve milliyetçilik konularında dönemin önde gelen isimlerinden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sadri Maksudi Arsal, Türk Milliyetçiliği, Milliyetçilik, Rusya Türkleri

Contributions to Turkish Nationalism of the Russian Turk Sadri Maksudi Arsal

Öz

Sadri Maksudi Arsal is a member of the Muslim-Turkish minority who was born in Kazan, which is under Russian rule. During Arsal's lifetime, the Russian government was implementing a policy of Pan-Slavism and the Russification of minorities. Under these circumstances, the Muslim-Turkish minority entered the struggle to protect their national identity. Arsal participated in the national struggle of the Muslim-Turkish minority as well. Arsal, who was elected to the Duma, defended the rights of his nation here. One of the most important activities carried out by Arsal in Russia was the establishment of the Idil-Ural autonomous administration. Arsal's interest in his nation continued when he went to Paris. He gave lectures on the history of the Turks at the Sorbonne University. In this period, Arsal followed the developments in the newly established Turkish State where the republican regime was passed. The aim of this study is to reveal the contribution of Sadri Maksudi Arsal to Turkish nationalism. The method of the study was determined as qualitative content analysis and hermeneutic approach. In this context, Arsal's works and speeches, and researches on Arsal were examined. As a result of the research, it is seen that Arsal made important contributions to Turkish nationalism. It is understood that he was one of the leading figures of the period in Turkish legal history, history of Turks, Turkish language and nationalism.

Anahtar Kelimeler

Sadri Maksudi Arsal, Turkish Nationalism, Nationalism, Russian Turks

Kaynakça

• Akpınar, T. (1991). Arsal, Sadri Maksûdî. TDV İslam Ansiklopedisi, 3(0), 396-397.
• Arsal, S. M. (1930). Türk Dili İçin. Türk Ocakları Yayınları.
• Arsal, S. M. (1937). Beşeriyet Tarihinde Devlet ve Hukuk Mefhumu ve Müesseselerinin İnkişafında Türk Irkının Rolü. II. Türk Tarih Kongresi. Türk Tarih Kurumu Yayınları. 1062-1093.
• Arsal, S. M. (1948, 5 Ekim). Medeni Milletlerde İlim Dili Yaratma Tarihine Bakış. Cumhuriyet Gazetesi, 2.
• Arsal, S. M. (2018). Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları. Ötüken.
• Ayda, A. (1991). Sadri Maksûdî Arsal, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayramlı, A. U. (2007). Sadri Maksudi’nin ölümünün 50. yılı anısına: Sadri Maksudi’nin hayatı ve Maksudi’nin az bilinen “Maişet” romanı hakkında. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 101-109. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/baunsobed/issue/50333/651782
• Birinci, A. (2017). Türk Hukuk Tarihçisi Sadri Maksudi’nin Hayat Hikayesi ve Eserleri. Fethi Gedikli, Ali Adem Yörük ve Mahmud Esad Kalıpçı (Ed.), Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayı (s. 75-122). İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası.
• Caferoğlu, A. (1967). Sadri Maksudi Arsal’ın Aziz Hatırasına. Türk Kültürü Aylık Dergisi, (5)3, 309-312.
• Devlet, N. (2020). Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917). Türk Tarih Kurumu.
• Ercilasun, A. B. (2017). Sadri Maksudi Arsal ve Türk Dili. Fethi Gedikli, Ali Adem Yörük ve Mahmud Esad Kalıpçı (Ed), Ord. Prf. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayı (s.167-180). İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası.
• Fırıncıoğulları, S. (2016). Sosyal bilimler ve hermeneutik üzerine kısa bir değerlendirme. Sosyoloji Dergisi, 33, 37-4 Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sosder/issue/41007/495541 8.
• Gedikli, F. (2017). Türk Hukuk Tarihçisi Sadri Maksudi Arsal. Fethi Gedikli, Ali Adem Yörük ve Mahmud Esad Kalıpçı (Ed), Ord. Prf. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayı. LXXV, 273-288. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecbuası.
• Guins, G. C. (1949). The Politics of 'Pan-Slavism'. The American Journal of Economics and Sociology, 8(2), 125-132. https://www.jstor.org/stable/3484023
• İnalcık, H. (2017). Sadri Maksudi Arsal İçin. Fethi Gedikli, Ali Adem Yörük ve Mahmud Esad Kalıpçı (Ed.), Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayı: LXXV, (s. 15-18). İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası.
• İnalcık, H. (1963). Sadri Maksudi Arsal (1880-1958). Türk Kültürü, (5), 49-52.
• Jäschke, G. (1961). Neues zur russisch-Türkischen Freundschaft von 1919-1939. Die Welt des Islams New Series, Publisched by Brill, 6(3/4), 203-222.
• Koncak, İ. (2013). Ceditçilik hareketi ve Türkistan-Osmanlı Devleti ilişkileri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 2(1), 105-114.
• Koşay, H. Z. (1967). Sadri Maksudi Arsal’ın hizmetleri ve Milliyet anlayışı. Türk Kültürü Aylık Dergisi, (53), 313-320. Ölçekçi, H. (2018). Gaspıralı İsmail’in Tercüman Gazetesi’ndeki iletişim modeli ve Türk Dünyasında işbirliğinin geliştirilmesinde medyanın rolü. Reseascher: Soscial Science Studies, 6(1), 224-235.
• Petrovich, M. B. (1956). Emergence of Russıan Panslavısm 1856-1870. Columbia University Press, New York.
• Poray, R. (1967). Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal. Türk Kültürü Aylık Dergisi, 53, 299-300.
• Pultar, Gönül (2017). Dedem Sadri Maksudi Arsal (1878-1957). İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal'a Armağan Özel Sayısı, S. LXXV, 43-74
• Raevuori, Y. (1968). Sadri Maksudi ve Türk Fin Münasebetleri. Aydın Yeğen (Çev.). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 8.
• Rauch, G. V. (2009). Eine taktische Waffe: Der sowjetische Panslawismus. Osteuropa, 59,12,115–123. https://www.jstor.org/stable/44935037
• Tanyeri, C. (1995). Mehmet Emin Resulzade’nin Sadri Maksudi Arsal’a hitaben yazdığı iki mektup. Kardeş Edebiyatlar Üç Aylık Edebi Dergi, (30), 28-31.
• Taymas, B. A. (1959). Kazanlı Türk Meşhurlarından İki Maksudîler, İstanbul.
• Türk Yurdu (1967). Bir Rus parti kongresinde boğazları müdafaa. Türk Kültürü Aylık Dergisi, (53), 328.
• Uzun, M. İ. (1988). Abdürreşit İbrahim (1857-1944). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1, 295-297.
• Yörük, A. A. (2017). Sadri Maksudi Arsal için bir bibliyografya denemesi. F. Gedikli, A. A. Yörük & M. E. Kalıpçı (Ed.), Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı (s. 123-163). İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası.