Kalkınma ve Yatırım Bankalarının Sosyoekonomik Kalkınmadaki Rolü – Etibank Murgul Bakır İşletmesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 111 - 131, 31.07.2023

Mustafa Anık

https://doi.org/10.22466/acusbd.1271675

Öz

Kamu, yatırım ve kalkınma bankaları Türkiye ekonomisinde öncü bir rol oynamakla kalmamış aynı zamanda bulundukları bölgelerdeki kurumları finanse ederek ve birtakım tesisler işleterek sosyoekonomik kalkınmaya da önemli katkılar sağlamıştır. Bu makalede Artvin Murgul'da bulunan Etibank Murgul Bakır İşletmesi’nin (MBİ), bölgeye olan sosyoekonomik katkısı teorik veri tabanı ve veri analiz yöntemleri kullanarak incelenmiştir. Analiz sonucunda Etibank MBİ’nin bölgenin sosyoekonomik kalkınmasında önemli bir rol oynadığı görülmüştür. Gelişmekte olan ülkelerin sosyoekonomik kalkınmaya ulaşmalarında Türkiye Cumhuriyeti’nin henüz yeni kurulduğu dönemlerdeki gurur verici sosyoekonomik kalkınma hamleleri örnek olarak görülebilir. Osmanlı İmparatorluğu'nun gerileme ve çöküş dönemleri, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı gibi büyük badirelerin hemen ardından Atatürk'ün talimat ve öncülüğünde başlatılan bu girişimler sosyoekonomik kalkınma örnekleri arasındaki nadide yerlerini korumaktadır. Sosyoekonomik kalkınmanın sağlanabilmesi için diğer kurumların yanı sıra kamusal sermayeli kalkınma ve yatırım bankaları da ön planda yer almıştır. Bu dönemde kurulan işletmelerden biri olan Etibank MBİ, bulunduğu ilçe, il ve hatta bölgede sadece bir ekonomik merkez olarak kalmamış, bölgenin sosyoekonomik kalkınmasında önemli bir rol oynamıştır. Henüz bucak statüsünde olan Murgul, refah göstergeleri olarak kabul edilen altyapı, istihdam, sağlık, erişilebilirlik, eğitim ve kültürel olanaklar bakımından ildeki diğer ilçeler arasında ön sıralarda yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma ve Yatırım Bankaları, Kamu Bankası, Sosyoekonomik Kalkınma, Etibank MBİ

Teşekkür

Doğup büyüdüğüm topraklara vefa borcu olarak hazırladığım makalemin üniversiteniz dergisinde yayınlanmasında katkılarınız için teşekkür ederim.

The Role of Development and Investment Banks In The Socioeconomic Development: Etibank Murgul Copper Enterprise Case

Öz

This study aims to demonstrate the role of state-owned banks, investment banks, and development banks in promoting socioeconomic development in especially developing countries. As it is in other developing countries, these banks in Türkiye have been the driving force behind the Turkish economy. In addition, the establishments managed by these banks have also played a crucial role in the socioeconomic progress of the regions where they are located. It is assumed that these establishments achieve this sucsess by providing financial support to the local institutions and also by running some specific social and cultural facilities in the respective regions. Within this context, this research specifically focuses on Etibank Murgul Copper Enterprise (MBİ), located in Murgul/Artvin, a province in the northeast region of Türkiye. Etibank MBİ has made substantial contributions to the socioeconomic development of the local area since it was established as a public enterprise in 1953. This study examines the contributions of Etibank MBİ to the socioeconomic development of Murgul from the year of 1953 to 1983. The period after the year of 1983 is excluded in this study due to the fact that Etibank MBİ was transferred to Karadeniz Copper Enterprises (KBİ) in 1983. The analysis findings highlight the crucial role that Etibank MBİ has played in driving the socioeconomic development of the region.

Anahtar Kelimeler

Development and Investment Banks, Public Bank, Socioeconomic Development, Etibank MBI

Kaynakça

• Acatay, A. (2017). Murgul bakır fabrikasının yaptığı gaz zararları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, XVIII (I), 1-17.
• Adıgüzel, M. (2006). Kalkınma ve kalkınma bankacılığı. Turhan Kitabevi.
• ADUAS (2023). Murgul Hidroelektrik Santrali. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. http://aduas.gov.tr/Murgul-HES.html. Santraller adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Akkoyunlu, F. P. (2011). Kamu iktisadi tteşebbüsleri ve özelleştirme. Beta Yayınları.
• Artvin Valiliği (1967). Artvin il yıllığı. Güneş Matbaacılık.
• Artvin Valiliği (1973). Cumhuriyetin 50.yılında Artvin il yıllığı. Mars Matbaası.
• AÜ. (2023). Cumhuriyet Dönemi'nde Türk Bankacılığı.Anksrs Üniversitesi Eğitim Fakültesi. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/116237/mod_resource/content/1/T%C3%BCrkiyedeParaBankaTrh_4.pdf adresinden 17.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Aydemir, C. ve Karakoyun. İ. (2011). Yeni bölgesel kalkınma yaklaşımı ve kalkınma ajansları; Karacadağ kalkınma ajansı örneği. Ekin Yayınları.
• Başkaya, F. (2005). Kalkınma iktisadının yükselişi ve düşüşü. Türkiye ve Ortadoğu Forumu Vakfı Yayınları.
• Demir, K. (1970). Murgul’da bakır çıkarma faaliyetleri ve çevreye tesirleri [Yayımlanmamış bitirme tezi]. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Denker, A., C. (2006). I. Dünya savaşında teşkilat-ı mahsusa. Arma Yayınları.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2004). İlçelerin sosyoekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması.
• Diamond, W. (1957). Development banks, economic development institute international bank for reconstruction and development.The Johns Hopkins Press.
• Dolun, L. ve Atik, A. H. (2006). Kalkınma teorileri ve modern kalkınma bankacılığı uygulamaları. TKB Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü.
• Eralp, S. S. (2006). Avrupa Birliği katılım sürecinde Türkiye için sürdürülebilir kalkınma yaklaşımları. 1.Baskı. Bölgesel Çevre Merkezi – REC Türkiye.
• Eti Bakır. (2023). Hakımızda. Eti Bakır A.Ş. https://etibakir.com.tr/hakkimizda/ adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Eti Bakır. (2023). Murgul İşletmesi. EtiBakır. https://etibakir.com.tr/tesisler/murgul-isletmesi/ adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Ghambashidze, İ. (1919). Mineral resources of Georgia and Caucasia. The Macmillan Company.
• İnan, A.A. (1989). İzmir iktisat kongresi. Türk Tarih Kurumu Yayını.
• İşgüden, T., Ercan, F. ve Tütkay, M. (1995). Gelişme iktisadı: kuram, eleştiri. yorum. Beta Yayınevi.
• Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş. (1992). KBİ 1991 yıllık raporu. MİNPA Matbaacılık.
• Kaya, F. (2013). Bankacılık giriş ve ilkeleri. Beta Basım.
• KFW (2023). About KFW. KFW. https://www.kfw.de/About-KfW/ adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• KTÜ. (2023). Murgul Bakır Yatakları. KTÜ. https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/jeoloji_8cbbf.pdf adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Küçükkocaoğlu, G. (2023). Kamu iktisadi teşebbüslerinin tanımı ve kapsamı. http://www.baskent. edu.tr/~gurayk/ finpazpazartesi23.doc. adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Lafüriya, M. (2015). Altın post. (O. Chokua, Çev.). Anadolu Ofset.
• Longman. Economy Kavramı Longman Dictionary. https://www.ldoceonline.com/dictionary/economy adresinden 17.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• OECD, (2011). Compendium of OECD Well-Being Indicators, OECD https://www.oecd.org/sdd/47917288.pdf. adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Oral, A. (1953). Murgul bakır işletmesi [Yayımlanmamış bitirme tezi]. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• SBB. (1963). Birinci Beş Yıl Kalkınma Planı. SBB. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf. adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• T. C. Resmi Gazete. (27.05.1933). 2411 Sayılı Altın ve Petrol Arama ve İşletme İdareleri Teşkiline Dair Kanun (1933). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2411.pdf adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (22.06.1935). 2805 Sayılı Etibank Kanunu (1935). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2411.pdf adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Taban, S. & Kar, M. (2004). Kalkınma ekonomisi. Ekin Yayınevi.
• TMSF. (2009). ETİBANK. Artus Basım.
• TÜİK. (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. TÜİK. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=49685 adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Türk Dil Kurumu. Kamu kavramı. Türk Dil Kurumu Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr adresinden 17.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Ulutan, B. (1987). ETİBANK 1935-1985. Etibank Matbaası.
• Wikipedia. (2023). Murgul Bakır Spor.Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Murgul_Bak%C4%B1rspor adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Wikipedia. (2023). Murgul. Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Murgul&oldid=29940121 adresinden 14.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Wirksworth (2023). Parish Records 1600-1900. Wirksworth. http://www.wirksworth.org.uk/X485.htm adresinden 17.07.2023 tarihinde alınmıştır.
• Yavilioğlu, C. (2002). Kalkınmanın anlam bilimsel tarihi ve kavramsal kökenleri. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 59-77.