İlkokul 3. ve 4. Sınıf seviyesindeki hikâye kitaplarının şiddet ve korku unsurları açısından değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 77 - 97, 28.12.2023

Ayfer Şahin , Aynur Gönen , Fatma Cahide Özçelik

Öz

Bu çalışma ilkokul 3. ve 4. sınıf hikâye kitaplarında şiddet ve korku unsurlarını belirlemek ve değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme kullanılmıştır. Seçilen hikaye kitapları tek tek incelenmiş, şiddet ve korku içeren cümleler sayısal olarak sınıflandırılmıştır. Eserler şiddet ve korku unsurları açısından incelenirken başlangıç noktası olarak “cümle” kabul edilmiştir. Araştırmada basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile seçilen beş farklı yayınevinden dörder tane olmak üzere toplam 20 kitap ve bu kitaplarda yer alan 52 hikâye incelenmiştir. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Hikâyeler üç araştırmacı tarafından ayrı ayrı okunmuş, içermiş oldukları şiddet ve korku unsurları “Şiddet ve Korku Unsurları Belirleme Formu” aracılığıyla kayıt altına alınmıştır. Araştırmanın sonucunda 20 okuma kitabının toplam 135 şiddet unsuru ile 74 korku unsuru içerdiği tespit edilmiştir. Hikâye kitaplarında en fazla karşılaşılan şiddet türlerinin fiziksel şiddet ve sözel şiddet olduğu, bu sıralamayı duygusal şiddet türünün izlediği belirlenmiştir. En fazla şiddet öğesi barındıran okuma kitaplarının; “Rüzgâr Dev (f=23)”, “Kara Yılan (f=21)” ve “Sihirli Sözler (f=15)” olduğu; şiddet öğesi bulunmayan kitapların ise “Billur ile Çağla Tatilde”, “Hacıyatmaz”, “Sihirli Sözler” olduğu tespit edilmiştir. Hikâye kitaplarındaki şiddet ve korku unsurlarının bulunma sıklığı karşılaştırıldığında; şiddet içeren unsurların, korku unsurlarından fazla olduğu tespit edilmiştir. İçeriğinde en fazla korku unsuru bulunduran kitabın ise yine “Rüzgâr Dev (f=17)”, “Peri Kızı (f=12)” ve “Ekmeğin Serüveni (f=9)” olduğu, hiç korku unsuru bulunmayan kitapların ise, “Tüccarın Oyunu”, “Yaşamak İstiyorum”, “Kütüphane Şehri” ve “Hacıyatmaz” olduğu tespit edilmiştir. Hikâye kitaplarında frekans değeri en yüksek şiddet unsurunun “canını acıtmak (f=21)” olduğu, bu sıralamayı “bağırmak (f=18)” şiddet unsurunun takip ettiği; frekans değeri en yüksek korku unsurların “gerçek üstü varlık (f=12)” ve “esrarangiz olaylar (f=12)” olduğu, bu sıralamayı ise “korkutucu efektler (f=10)” ve “doğadaki sesler (f=10)” unsurlarının takip ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Okuma alışkanlığı, çocuk edebiyatı, çocuk kitapları, hikâye kitapları, korku, şiddet.

Evaluatıon of the 3rd and 4th grade story books ın prımary school ın terms of vıolence and fear

Öz

This study was conducted to identify and evaluate the elements of violence and fear in storybooks for 3rd and 4th-grade primary school students. In the research, the qualitative research method of document analysis was employed. In qualitative research, document analysis is used to access written material relevant to the situation being investigated. Accessing the original documents and understanding their content will significantly contribute to analyzing and using the data. Selected storybooks were individually examined, and sentences containing elements of violence and fear were classified numerically. A total of 20 books from five different publishers were examined as part of the research, with four books from each publisher. A total of 52 stories within these books were analyzed. A "Violence and Fear Elements Identification Form" was used for the analysis. Expert opinions were utilized in the analysis of the data, and content analysis was employed. As a result of the research, it was determined that the 20 storybooks contained a total of 135 elements of violence and 74 elements of fear. The most common types of violence in the storybooks were identified as physical violence and verbal violence, followed by emotional violence. The books with the most elements of violence were "Rüzgâr Dev” (f=23), "Kara Yılan” (f=21) and "Sihirli Sözler” (f=15), while books without any elements of violence were "Billur ile Çağla Tatilde" "Hacıyatmaz" and "Sihirli Sözler." Comparing the frequency of violence and fear elements in the storybooks, it was determined that the presence of violent elements exceeded that of fear elements. The book with the most elements of fear was once again "Rüzgâr Dev (f=17), followed by "Peri Kızı” (f=12) and "Ekmeğin Serüveni” (f=9), while books without any elements of fear were "Tüccarın Oyunu," "Yaşamak İstiyorum," "Kütüphane Şehri," and "Hacıyatmaz". The storybook with the highest frequency of the violence element was "causing physical harm” (f=21), followed by “yelling” (f=18). In terms of fear elements, the highest frequency was associated with “supernatural beings” (f=12) and “mysterious events” (f=12), followed by “frightening effects” (f=10) and “sounds in natüre” (f=10). The results obtained in the research were compared with the relevant literature, and recommendations were made.
Keywords: Reading habit, children's literature, children's books, storybooks, fear, violence.

Anahtar Kelimeler

Reading habit, children, children, storybooks, fear, violence.

Kaynakça

• Aksoy, E. ve Öztürk, D. S. (2018). Öğrencilerdeki okuma alışkanlığının öğrenci ve öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(1), 143-184.
• Aktan, O. ve Aydın, F. (2018). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet: 100 temel eser örneği. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 92-109.
• Akyol, H. ve Yıldız, M. (2013). Okuma uzmanlığı ve okuma uzmanı yetiştirilmesine yönelik bir program önerisi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1 (1), 1-8.
• Arslan, Y. ve Çelik, Z. Ç. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(26), 113-124.
• Aytaş, G. (2003). Okuma gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları, (13), 155-160.
• Angus, L. E. and McLeod, J. (2004). The handbook of narrative and psychotherapy: Practice, theory and research. UK: Sage.
• Babaç, E. E. and Yıldız, G. (2018). Dil gelişiminde müziğin yeri. Fine Arts, 13(3), 10-22.
• Boudinot, D. (2005). Violence and fear in folktales. The Looking Glass: New Perspectives on Children’s Literature, 9(3), 1-5.
• Brian D Evans, “Most CEOs Read A Book A Week. This Is How You Can Too (According To This Renowned Brain Coach),” Inc.com, last modified June 27, 2017, www.inc.com/briand-evans/most-ceos-read-a-book-a-week-this-is-how-you-can-too-according-to-thisrenowned-.html.
• Bubenickova, P. (2021). The theme of anxıety, fear and sadness ın chıldren lıterature for and ıts dıdactıc applıcatıon ın lıterature lessons at prımary schools. In ICERI2021 Proceedings (pp. 6045-6050). IATED.
• Cunningham, A. E. and Stanovich, K. E. (1997). Early reading acquisition and its relation to reading experience and ability 10 years later. Developmental Psychology, 33(6), 934.
• Dağlıoğlu, H. ve Çamlıbel Çakmak, Ö. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 510-534.
• Dalila, B. (2018). The correlation between recreational reading habit and reading achievement (Doctoral dissertation, UIN Ar-Raniry Banda Aceh).
• Duran, E. ve Can, B. (2021). Kavramsal olarak çocuk edebiyatı. A. Şahin (Ed.), Çocuk edebiyatı (ss.1-24). Ankara: Pegem Akademi.
• Duran, E. ve Sezgin, B. (2012). İlköğretim 4 ve 5. Sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının ve ilgilerinin belirlenmesi. Electronic Turkish Studies, 7(4), 1649-1662.
• Dündar, N. ve Maden, S. (2019). Velilerin çocuk edebiyatı farkındalıkları ile öğrencilerin okuma alışkanlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1077-1094.
• Doiron, R. (2003). Motivating the lifelong reading habit through a balanced use of children's information books. School Libraries Worldwide, 9(1), 39-49.
• Fırat, A. (2022). Lise öğrencilerinin aile içi şiddete maruz kalma türlerine göre bilişsel birleşme ve yaşantısal kaçınma süreçleri ile psikolojik esnekliklerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güleç, H., Topaloğlu, M., Ünsal, D. ve Altıntaş, M. (2012). Bir kısır döngü olarak şiddet. Psikiyatride güncel Yaklaşımlar, 4 (1), 112-137.
• Güneş, F. (2014). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi.
• Güzelküçük, Ş. ve Türkyılmaz, M. (2020). Masal kitaplarında yer alan korku ve şiddet ögeleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 859-878.
• Kadizade, E. D. and Sakar, C. (2019). Violence and fear in Francesca Simon's Series of Horrid Henry. Educational Research And Reviews, 14(1), 25-32.
• Kahraman, Ü. (2019). Okul yöneticilerinin yönetim tarzı, örgüt DNA’sı ve örgütsel değişimin okullardaki korku kültürüne etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Karaağaç, H. G. ve Alikılıç, D. (2023). Çocuk edebiyatı ve çocuğa görelik kavramı. Education and Technology in Information Science, 1(1), 58-66.
• Karatay, H. (2015). Eleştirel düşünme ve okuma alışkanlığı becerilerinin geliştirilmesi için edebiyat halkası: kitap eleştirisi modeli. Milli Eğitim Dergisi, 45(208), 6-17.
• Karatay, H., Külah, E. ve Kaya, S. (2020). Okuma alışkanlığını geliştirme yöntem, teknik ve modelleri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(1), 89-107.
• Kayman, F. ve Aydın, E. (2021). Ömer Seyfettin'in And adlı eserinde yer alan şiddet olgusuna ilişkin öğrenci görüşleri. Journal of Mother Tongue Education/Ana Dili Egitim Dergisi, 9(2), 416-429.
• Lacina, J. G. (2003). Reading to learn: Lessons from exemplary fourth-grade classrooms. Childhood Education, 80(2), 97-99.
• Lynch-Brown, C. and Tomlinson, C. M. (1999). Essentials of chil- dren's literature (3rd ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Nikolajeva, M. and Scott, C. (2013). How picturebooks work. UK: Routledge.
• Okur, A. ve Özsoy, Y. (2017). Üstün zekâlı ve üstün yetenekli ortaokul öğrencilerinin okuma ilgisi ve okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Journal of Gifted Education and Creativity, 4(3), 73-89.
• Özer, E. Z. ve Aksoy, M. (2018). Korku çekiciliğinin gıda korkusu üzerine etkisi. Journal of Tourism And Gastronomy Studies, 6(3), 359-369.
• Özözen, M. (2014). Çocuk edebiyatı dersinin çocuk gelişimi programı öğrencilerinin kitap okuma alışkanlığı üzerindeki etkisi. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 16(2), 49-59.
• Öztürk, B. (2020). Okuma kültürü oluşturmada çocukların edebiyat çevresini genişletmeye yönelik uygulamalar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(5), 2112-2124.
• Öztürk, M. ve Giren, S. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocuklar için hazırlanan hikâye kitaplarındaki korku ve şiddet öğelerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 2095-2108.
• Öztemiz, S. ve Önal, H. (2013). İlkokul öğrencilerinin oyun tekniği ile okuma alışkanlığı kazanmasına yönelik öğretmen görüşleri: Ankara Beytepe İlkokulu örneği. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 65-79. Pazarbaşı, B. (2018). Televizyonda yayınlanan ve ana teması şiddet olan çizgi filmlerin içerik analizi. Intermedia International e-Journal, 5(8), 28-41.
• Paksoy, H. M. (2020). Covid-19 pandemisi ile oluşan korku ve davranışlara inancın etkisi üzerine bir araştırma: Türkiye örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 135-155.
• Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1), 15-34.
• Reynolds, K. (2011). Children's literature: A very short introduction. UK: Oxford University Press.
• Sağlam, M. ve Neriman, A. (2016). Tarihsel süreç içerisinde çocuk ve çocukluk kavramları. Çocuk ve Medeniyet, 1(2), 43-56.
• Saltzman, L. E., Fanslow, J. and L., Mc Mahon P. M., Shelley G. A. (1999). Intimate partner violence surveillance: uniform definitions and recommended data elements, 1.0. Atlanta GA: Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Injury Prevention and Control.
• Sevgi, S. ve Karakaya, M. (2021). Ortaokul öğrencilerinin okuma alışkanlığı ve problem çözme becerisinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(2), 1203-1225.
• Sibatuara, U. D. (2017). Students’ Reading Habit and Its Effect on Academic Performance: A Study of Management Students STIE Widya Dharma, Pontianak. MABIS, 8(1), 1-13.
• Stallcup, J. E. (2002). Power, fear, and children's picture books. Children's Literature, 30(1), 125-158.
• Şahin, A. ve Özçelik, F. C. (2021). Çocuk edebiyatının gelişimi. A. Şahin (Ed.), Çocuk edebiyatı (ss. 63-95). Ankara: Pegem Akademi.
• Şenol, D., ve Mazman, İ. (2014). Çocuğa uygulanan şiddet: Türkiye özelinde sosyolojik bir yaklaşım.
• Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(1), 11-17.
• Şimşek, Ş. ve Bulut, F. (2022). Çocuk edebiyatı. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Sulaiman, M. and Harpiansi, H. (2018). The correlation between reading habit and students’ reading comprehension achievements. Alsuna: Journal of Arabic and English Language, 1(2), 78-86.
• Tanju, E. H. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(21), 30-39.
• Taşar, H. H. (2019). Eğitimde şiddet ve etkileri. Erciyes İletişim Dergisi, 6 (2), 899-912.
• Temizyürek, F. (2008). Çocukta dil gelişim süreci. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (7), 169-176.
• Tucker, E. (2008). Children's folklore: a handbook. USA: Bloomsbury Publishing.
• Türkben, T. (2019). Çocuk kütüphanelerinin okuma alışkanlığı üzerindeki etkilerinin öğretmen adaylarının görüşleri doğrultusunda incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, (77), 363-388.
• United Nations International Children's Emergency Fund. (1989). Convention on the rights of the child. Retrieved from https://www.unicef.org/turkiye/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme in 03.12.3023.
• Uysal, S. S. ve Şen, E. (2021). “Kuş Olsam Evime Uçsam” adlı çocuk edebiyatı yapıtının göç olgusu açısından incelenmesi. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 4(1), 62-79.
• Yıldız, M., Akyol, H. (2011). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31 (3), 793-815.
• Yılmaz, O. ve Destegüloğlu, B. (2019). Çocuk kitaplarına yansıyan şiddet. İlköğretim Online, 18(3),1099-1112.
• Yurtbakan, E. ve Erdoğan, T. (2020). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının belirlenmesi: Bir karma yöntem. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 240-257.
• Yücesoy, V. Ö. (2007). Korku edebiyatı (Gotik Edebiyat) ve Türk romanındaki örnekleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Wagstaff, J. V. (2020). Benefits of the habit of reading. Marriott Student Review, 3(4), 1-6.
• Wibayanti, S. H., Lian, B. and Mulyadi. (2020). The ınfluence of school literacy movement and reading habit on student’s achievement. International Journal of Progressive Sciences and Technologies (IJPSAT), 20 (1), 144-155.
• Wilson, P. T., Anderson, R. C. and Fielding, L. G. (1986). Children’s book-reading habits: A new criterion for literacy. Book Research Quarterly, 2, 72-84.
• World Health Organization. (2002). World report on violence and health. Retrieved from http://www5.who.int/violence_injury_prevention/download.cfm?id=0000000582. İn 10.04.2023.