Sosyal Bilgiler Dersinde 7. Sınıf Öğrencilerinin Tarihsel Bakış Açısı Alma ve Anlatılarının İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 59 - 74, 30.12.2020

Sezgin Elbay

Öz

Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda (MEB, 2018), tarihsel bakış açısı almanın çeşitli özelliklerinin vurgulandığı belirlenmiştir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler dersinde geçmiş bir döneme ilişkin 7. sınıf öğrencilerinin tarihsel bakış açısı alma ve anlatılarını incelemektir. Bunun için program yürütme durum çalışmasından yararlanılmıştır. Araştırmaya, Sakarya kentinde yer alan Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) bağlı resmi bir ortaokulun 7. sınıfındaki 23 öğrenci katılmıştır. Katılımcılar ölçüt durum örnekleme yöntemine göre belirlenmiştir. Bu amaçla katılımcılar daha önce ders kitabı dışında kanıtlarla çalışma deneyimi olmayan öğrenciler arasından seçilmişlerdir. Veriler, 2018/2019 eğitim-öğretim yılının 1 ve 2. dönemlerinde toplanmıştır. Veri toplama araçları olarak; alan notları, yarı yapılandırılmış görüşme ve tarihsel anlatı formları kullanılmıştır. Toplanan veriler üzerinde içerik ve betimsel analizler yapılmıştır. Verilerin analizi sonucunda öğrencilerin; geçmiş bir dönemi şimdicilik eğilimine göre düşündükleri, tarihsel kişiliklerin rolleri bağlamında açıkladıkları ve tarihsel bağlama uygun olarak anlamaya çalıştıkları; ayrıca anlatılarının 1, 2 ve 3. seviyelere işaret ettiği belirlenmiştir. Bu bağlamda öğrencilerin geçmişi hem günümüz hem de tarihi döneme göre yorumlamaya çalıştıkları söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler dersi, Tarihsel bakış açısı alma, Tarihsel anlatılar

Kaynakça

• Altıkulaç, A. (2014). Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde hatıratların kullanımının öğrenme sürecine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Barton, K.C. (1996, April). Did the Devil just run out of juice? Historical perspective--taking among elementary students. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association. 1-30. USA: New York.
• Berk, N.A. (2012). Ortaöğretim 11. sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde tarihsel canlandırma uygulaması: Bir eylem araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bogdan, R.C., & Biklen, S.K. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods (5nd ed.). Boston: Allyn & Bacon.
• Brooks, S. (2008) Displaying historical empathy: what impact can a writing assignment have? Social Studies Research and Practice, 3(2), 130–146.
• Carr, E. H. (2015). Tarih nedir?. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Coffin, C. (2006). Historical discourse: The language of time, cause and evaluation, Continuum: London, UK.
• Creswell, J. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. (Çev. Ed: M. Bütün ve S.B. Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Davey, L. (2009). The application of case study evaluations. (Çev. T. Gökçek). Elementary Education Online, 8(2), pp. 1-3. (Orijinal yayın tarihi, 1991).
• De Leur, T., Boxtel, C.V., & Wilschut, A. (2017). ‘I saw angry people and broken statues’: Historical empathy in secondary history education. British Journal of Educational Studies, 65(3), 331-352.
• Dilek, D. (2009). Geçmişi imgelerle yeniden kurmak: İlköğretim düzeyinde tarihsel imgelem becerilerinin kullanımı üzerine ikonografik bir analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Bahar, 633-689.
• Dinç, E. ve Üztemur, S. (2018). Tarihsel bakış açısı edinme ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve tarih ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tarihsel bakış açısı edinme becerilerinin incelenmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 8(2), 441-481.
• Doğan, B. (2019). Ortaokul T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde "Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye" ünitesinin tarihsel empati ile öğretimi: Fenomenolojik bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Drake, F. D., & Brown, S. D. (2003). A systematic approach to improve students historical thingking. The History Teacher, 36(4), 465-589.
• Dulberg, N. (2002). Engaging in history: Empathy and perspective-taking in children's historical thinking. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association. 2-47. USA: New Orleans, LA.
• Elbay, S. (2019). T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük öğretiminde kanıt ve kaynak kullanımının tarihsel anlatılara yansımalarının incelenmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 14(6), 3063-3087.
• Endacott, J.L. (2010). Reconsidering affective engagement in historical empathy. Theory and Research in Social Education, 38(1), 6–49.
• Endacott, J.L. (2014). Negotiating the process of historical empathy. Theory & Research in Social Education, 42(1), 4-34.
• Foster, S., Ashby, R., & Lee, P. (2008). Usable historical pasts: A study of students’ frameworks of the past. Swindon: ESRC.
• Glesne, C. (2015). Nitel araştırmaya giriş. (Çev. Ed: A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gültekin, G., Akpınar, M., Nohutcu, M., Özerdoğan P. ve Aygün, S. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Sosyal Bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: Ankara.
• Güneş, S. (2019). Sosyal Bilgiler dersinde yaratıcı drama yöntemiyle tarihsel empati becerisinin kazandırılmasına yönelik etkinlik temelli bir eylem araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bartın: Bartın Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Hartmann, U., & Hasselhorn, M. (2008). Historical perspective taking: a standardized measure for an aspect of students’ historical thinking. Learning and Individual Differences, 18, 264–270.
• Hatch, J.A. (2002). Doing qualitative research in education settings. Albany: State University of New York Press.
• Havekes, H., Coppen, P. A., Luttenberg, J., & Van Boxtel, C. (2012). Knowing and doing history: A conceptual framework and pedagogy for teaching historical contextualisation. International Journal of Historical Learning, Teaching and Research, 11.
• Huijgen, T., Van Boxtel, C., Van de Grift, W., & Holthuis, P. (2014). Testing elementary and secondary school students’ ability to perform historical perspective taking: The constructing of valid and reliable measure instruments. European Journal of Psychology of Education, 29, 653–672.
• Huijgen, T., Van Boxtel, C., Van de Grift, W., & Holthuis, P. (2017). Toward historical perspective taking: Students’ reasoning when contextualizing the actions of people in the Past. Theory & Research in Social Education, 45, 110–144.
• Jenkins, K. (1997). Tarihi Yeniden Düşünmek. Bahadır Sina Şener (çev.). Dost Kitabevi: Ankara.
• Karabağ, G. (2015). Kuramdan uygulamaya tarihsel empati. Y., Kabapınar (Ed.), Empatiyle gelişmek empatiyi geliştirmek: Çocuk ve empati içinde (ss. 508-564). Ankara: Pegem Akademi.
• Kaygısız, N. (2019). Tarihsel empati etkinlikleriyle işlenen Sosyal Bilgiler derslerinin öğrenci ürün ve görüşlerine göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Merriam, S.B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2005). Sosyal Bilgiler (4 ve 5. sınıflar) Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Sosyal Bilgiler 4-7. sınıf programı. http://mufredat.meb.gov.tr/dosyalar/programlar/ilkogretim/201812103847686 - SOSYAL BİLGİLER OGRETİM PROGRAMİ. Pdf
• National Center for History in the Schools (NCHS). (1996). National standarts for history. Los Angeles: National Center for History in the Schools.
• Reisman, A., & Wineburg, S. S. (2008). Teaching the skill of contextualizing in history. The Social Studies, 99, 202–207. doi:10.3200/tsss.99.5.202-207.
• Rivera, Y. (2017). “Analyzing Young Readers' empathetic responses to a Mexican American historical narrative”. (Unpublished Master Thesis). Brigham Young University, Utah.
• Roord, L.J.(2009). Katılım, farkındalık ve hoşgörü için eğitim: Anahtar temaların Tarih eğitimiyle ilgisi ve önemi, Çok Kültürlü Avrupa İçin Tarih ve Sosyal Bilgiler Eğitimi, Harf Eğitim Yayıncılığı http://csd.erciyes.edu.tr/materyaller/tn_02.pdf.
• Rüsen, J. (2004). How to overcome ethnocentrism: Approaches to a culture of recognition by history in the twenty first century. History and Theory, 43, 118–129.
• Seidel, J., & Kelle, U. (1995). Different functions of coding in the analysis of textual data. In U. Kelle (Ed.), Computer-aided qualitative data analysis: Theory, methods, and practice (pp. 52-61). Newbury Park, CA: Sage.
• Seixas, P., & Morton, T. (2013). The big six historical thinking concepts. Toronto, ON: Nelson Education.
• Shemilt, D. (2000). The caliph’s coin: The currency of narrative frameworks in history teaching. In P. N. Stearns, P. Seixas, & S. Wineburg (Eds.), Knowing, teaching, and learning history: National and international perspectives (pp. 83-101). New York: New York University Press.
• Shemilt, D. (2009). Drinking an ocean and pissing a cupful: How adolescents make sense of history. In L. Symcox & A. Wilschut (Eds.), National history standards: The problem of the canon and the future of teaching history (pp. 141–209). Charlotte, NC: Information Age Publishing.
• Silverman, D. (1993). Interpreting qualitative data: Methods for analyzing talk, text, and interaction. London & Thousand Oaks, CA: SAGE.
• Van Boxtel, C., & Van Drie, J. (2012). That’s in the time of the Romans! Knowledge and strategies students use to contextualize historical images and documents. Cognition and Instruction, 30, 113–145.
• Van Drie, J., & Van Boxtel, C. (2008). Historical reasoning: towards a framework for analyzing students’ reasoning about the past. Educational Psychology Review, 20(2), 87–110.
• VanSledright, B. A. (2001). From empathic regard to self-understanding: Im/Positionality, empathy, and historical contextualization. In O. L. Davis, E. A. Yeager Jr., & S. J. Foster (Eds.), Historical empathy and perspective taking in the social studies (pp. 51−68). Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
• Yılmaz, K. (2011). Sosyal bilgiler ve tarih öğretiminde tarihsel empati: Geçmişe geçmişteki insanların gözüyle bakabilme becerisi. R. Turan, A.M. Sünbül ve H. Akdağ (Editörler), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar-II içinde (s. 12- 33). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.