X, Y ve Z Kuşaklarında Aile Algısı: Metaforik Temsillerin Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2025, Sayı: AİLE YILI ÖZEL SAYISI, 60 - 95, 30.10.2025

Cengizhan Aynacı

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1735620

Öz

Bu araştırmanın amacı X, Y ve Z Kuşaklarının aile kavramına ilişkin algılarının metafor analiziyle incelenmesi ve bu metaforik temsillerin birbirleriyle karşılaştırılmasıdır. Araştırmada Twenge vd. (2010)’nin kuşak sınıflandırılması kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu 167 kişiden (X: 42, Y: 51, Z: 74) oluşmaktadır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji (olgu bilim) deseni kullanılmış, veriler araştırmacı tarafından oluşturulan form aracılığıyla elde edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analiz ve içerik analizi kullanılarak kodlama ve kategori oluşturma aşamaları izlenmiş ve metafor kategorileri ve sayıları belirlenmiştir. Araştırma bulguları, kuşakların aile kavramına yönelik algılarında hem benzerlikler hem de belirgin farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur. Katılımcıların metaforları koruyucu ve güvenli alan (sığınak, çatı, yuva, ev) , doğal ve organik yapı (ağaç, kök) , rehberlik ve geliştirme (okul, pusula), duygu ve anlam (aşk, huzur, mutluluk) gibi temalarda ortak iken Z kuşağının diğer iki kuşağa oranla aileye yönelik olumsuz metaforlara sahip olmaması ve gelişim odaklı bir bakış açısı sergilemesi değişen toplumsal dinamiklerin bir yansıması olarak yorumlanabilir. Bu bulguların aile merkezli sosyal politikaların oluşturulmasında ve geliştirilmesinde rehber niteliği taşıması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aile , Metafor Analizi , X Kuşağı , Y Kuşağı , Z Kuşağı

Perceptions of Family Among Generations X, Y and Z: A Comparative Analysis of Metaphorical Representations

Öz

This study aims to examine how Generations X, Y and Z perceive the concept of family, and to compare these representations with each other using metaphor analysis. The generational classification proposed by Twenge et al. (2010) was employed in the study. The study group of the research consists of 167 people (X: 42, Y: 51, Z: 74). A phenomenological (qualitative) research design was utilized, and data were collected using a form developed by the researcher. In the data analysis, descriptive and content analysis methods were applied, following the stages of coding and categorization to identify metaphor categories and frequencies. The findings revealed both similarities and distinct differences in the generations' perceptions of the concept of family. While participants' metaphors converged around themes such as protective and safe space (shelter, roof, nest, home), natural and organic structure (tree, root), guidance and development (school, compass), and emotion and meaning (love, peace, happiness), Generation Z exhibited a more development-oriented perspective compared to the other two generations, with no negative metaphors associated with family. This can be interpreted as a reflection of evolving societal dynamics. The findings are expected to serve as a guide in the formulation and enhancement of family-centered social policies.

Anahtar Kelimeler

Family , Metaphor Analysis , Generation X , Generation Y , Generation Z

Kaynakça

• Ağaçcı Kitiroğlu, L. ve Yıldız, M. (2022). “Kadınların Hedonik ve Faydacı Tüketim Eğilimlerinin İncelenmesi: Y ve Z Kuşağı Üzerine Bir Araştırma”. Güncel Pazarlama Yaklaşımları ve Araştırmaları Dergisi, 3(1): 18-29.
• Albtoush, M. A. ve Ang, P. S. (2021). “Marriage And Family Metaphors in Online Jordanian Sociopolitical Editorials”. Journal Of Modern Languages, 31(1): 22-43.
• Alkan, F. (2022). Sosyal Medya Kullanıcılarının Mahremiyet Algısı Ve Kişisel Mahremiyetin Sosyal Ağlarda Paylaşımı Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Alkan, F. (2023). “Sosyal Medya Kullanıcılarının Mahremiyet Algısı, X, Y ve Z kuşağı Üzerine Bir Araştırma”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34: 274-293.
• Altuntuğ, N. (2012). “Kuşaktan Kuşağa Tüketim Olgusu ve Geleceğin Tüketici Profili”. Süleyman Demirel Üniversitesi Organizasyon Ve Yönetim Bilim Dergisi, 4(1): 204- 209.
• Baltacı, Ö. (2015). “Evli Bireylerin “Aile” ve “Evlilik” Kavramlarına Yönelik Metaforik Algılarının Bağlanma Stillerine Göre Değerlendirilmesi”. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 6(21): 223-243.
• Başal, A. (2014). Ş Kuşağı, Türkiye’de Yeni Kuşaklar, Kuşak Çatışmaları Ve İş Dünyası İçin Çözüm Önerileri. İstanbul: Akın Başal Eğitim Danışmanlığı ve Yayıncılık.
• Bencsik, A., Horvath-Csikos G. ve Juhasz, T. (2016). “Y and Z Generations at Workplaces”. Journal Of Competitiveness. 8 (3): 90-106.
• Blauth, C., Mcdaniel, J., Perrin, C. ve Perrin, P.B. (2011). Age-Based Stereotypes: Silent Killer of Collaboration and Productivity, USA: Achieve Global.
• Bolat, Ö. ve Abbasoğlu, B. (2023). “Analysis of Parents' Metaphors Regarding The Concepts of Mother, Father, Child And Individual in Terms of Parental İnvolvement”. Research on Education and Psychology (REP): 127-148.
• Ceylan, A. (2016). Aile Kavramına İlişkin Metaforik Algıların Belirlenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Chaney, D., Mourad T. ve Karim B.S. (2017). “Marketing to the (New) Generations: Summary and Perspectives”. Journal of Strategic Marketing, 25(3): 180-182.
• Coupland, D. (1989). The young and restless workforce following the baby boom: Generation X. 29.06.2025 tarihinde http://joeclark.org/dossiers/GenerationX.pdf veri tabanından alınmıştır.
• Crampton, S. M. ve Hodge, J. W. (2009). “Generation Y: Unchartered Territory.” Journal of Business & Economics Research (JBER), 7(4): 1-6.
• Demirbilek, N. ve Demirbilek, Y. (2020). “Çocuk Gelişimi Programında Okuyan Öğrencilerin “Anne” Ve “Okul Öncesi Eğitimi” Kavramlarına Yönelik Metaforlarının Belirlenmesi”, Eurasia Journal of Social Sciences & Humanities, 7(6): 46-58.
• Ferguson S. (2011). “A Global Culture of Cool? Generation Y and Their Perception of Coolness”. Young Consumers, 12(3): 265-275.
• Gözün Kahraman, Ö., Özyürek, A. ve Puspıtasarı, I. (2024). “Farklı Kültürlerden Ebeveynlerin ‘Aile’ ve ‘Çocuk’ Metaforları: Türkiye ve Endonezya Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi, 22(47): 33-60.
• Güneş, A. (2020). “Bireylerin Ebeveynlik Olgusuna İlişkin Algıları: Bir Metafor Çalışması”. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi, 6(2): 289-330.
• Güneş, A. ve Fırat, M. (2016). “Açık ve Uzaktan Öğrenmede Metafor Analizi Araştırmaları”. AUAd, 2(3): 115-129.
• Gürbüz, S. (2015). “Kuşak Farklılıkları: Mit Mi, Gerçek Mi?” İş ve İnsan Dergisi, 2(1): 39- 57.
• Işık, R. (2013). Aile Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kavalcı, K. ve Ünal, S. (2016). “Y ve Z Kuşaklarının Öğrenme Stilleri ve Tüketici Karar Verme Tarzları Açısından Karşılaştırılması”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3): 1033-1050.
• Kuran-ı Kerim. Bakara Suresi (2:187), Nahl Suresi (16:72), Kuran-ı Kerim. Rum Suresi (30:21), Kuran-ı Kerim. Nisa Suresi (4:19)
• Kyles, D. (2005). “Managing Your Multigenerational Work Force Human Resource Management International Digest”, Strategıc Fınance, 14(3): 52-56.
• Oh, E. ve Reeves, T. C. (2014). Generational Differences and the Integration of Technology in Learning, Instruction, and Performance. In: Spector, J., Merrill, M., Elen, J., Bishop, M. (eds) Handbook of Research on Educational Communications and Technology. Springer, New York, NY.
• Öz, N. (2022). “Kilis 7 Aralık Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi öğrencilerinin “aile” kavramına yönelik metaforik algılarının incelenmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/1 (Mart 2022): 214-234.
• Özgül, E. (2010). “Tüketicilerin Değer Yapıları, Gönüllü Sade Yaşam Tarzı Ve Sürdürülebilir Tüketim Üzerindeki Etkileri”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2): 117-150.
• Paker Tükel, İ. (2018). “Y Kuşağı Temsilcilerinin Aile Algıları Üzerine Bir Analiz”. Akademik İncelemeler Dergisi, 13(1): 23-40.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative Research & Evaluation Methods. Sage.
• Pesen, A. (2015). “Ebeveynlerin “Çocuk” Kavramına Yükledikleri Metaforlar”. Turkish Studies, 10(15): 731-748. Ramadlani, A. K. ve Wibisono, M. (2017). “Visual Literacy and Character Education for Alpha Generation”. ISoLEC Proceedings, 22: 1-7.
• Sevim, O., Veyis, F. ve Kınay, N. (2012). “Öğretmen Adaylarının Türkçeyle İlgili Algılarının Metaforlar Yoluyla Belirlenmesi: Atatürk Üniversitesi Örneği”. Uluslararası Cumhuriyet Eğitim Dergisi, 1(1): 38-47.
• Sönmez, İ., Ahmetoğlu, E. ve Akşin Yavuz, E. (2018). “Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Aile Kavramına İlişkin Metaforik Algıları”, International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series VII. IBANESS Congress Series, 21-22 Nisan, Plovdiv Bulgaria.
• Strauss, W. ve Howe, N. (1997). The Fourth Turning: What The Cycles of History Tell Us About America’s Next Rendezvous With Destiny, New York: Broadway Books.
• Şimşek, G. (2019). Z Kuşağının Kişilik Özellikleri ve Kariyer Değerlerinin İncelenmesi (Beykent Üniversitesi Öğrencileri Örneği), Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Thach, L., Riewe, S. ve Camillo, A. (2020). “Generational Cohort Theory and Wine: Analyzing How Gen Z Differs from Other American Wine Consuming Generations”. International Journal of Wine Business Research, 33(1): 1–27.
• Türk Dil Durumu (2024). Kuşak. 01.07.2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ veri tabanından alınmıştır.
• Twenge, J. M., Campbell, S. M., Hoffman, B. J. ve Lance C. E. (2010). “Generational Differences in Work Values: Leisure and Extrinsic Values Increasing, Social And İntrinsic Values Decreasing”, Journal of Management, 36(5): 1117-1142.
• Williams, K. C. ve Page, R. A. (2011). “Marketing to the Generations. Journal of Behavioral Studies in Business”, 3(1): 1-17.
• Wood, T. L., Griffin, V., ve Miranda, A. (2021,). Introduction to Gen Z and Social Issues. 24.06.2025 tarihinde https://digitalcommons.andrews.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1001&context=cye-.p.ubs veri tabanından alınmıştır.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zhang, Y. ve Wildemuth, B. M. (2009). Unstructured Interviews: Applications of Social Research Methods to Questions in Information and Library Science. Exeter: Libraries Unlimited