TELEVİZYON DİZİLERİNDE AİLE-ÇOCUK İLETİŞİMİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2025, Sayı: AİLE YILI ÖZEL SAYISI, 423 - 455, 30.10.2025

Feryat Alkan

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1747210

Öz

Bu çalışma, Türk televizyon dizilerinde aile-çocuk iletişiminin toplumsal cinsiyet rolleri açısından nasıl kurgulandığını incelemektedir. Kızılcık Şerbeti, Yalı Çapkını, Gönül Dağı, Annem Ankara ve Aile Saadeti dizilerinin ilk bölümleri üzerinde yapılan nitel içerik analizi, iletişim tarzları, mekân kullanımı, dil ve temsil biçimlerindeki cinsiyetçi kalıpları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma bulguları, dizilerdeki aile-çocuk iletişiminin belirgin cinsiyet farklılıkları gösterdiğini ortaya koymaktadır. Kız çocuklar daha çok duygusal paylaşım, ev içi sorumluluklar ve geleneksel değerler bağlamında temsil edilirken, erkek çocuklar başarı, güç ve mesleki beklentiler ekseninde kurgulanmaktadır. Mekân kullanımında kızların ev içi alanlarda, erkeklerin ise kamusal alanlarda daha fazla yer aldığı görülmektedir. Dil analizleri, kız çocuklara yönelik daha duygusal ve korumacı bir üslup kullanıldığını, erkek çocuklara ise daha direktif verici ve performans odaklı bir dil benimsendiğini göstermektedir. Duygusal destek mekanizmaları da cinsiyete göre farklılaşmakta, kız çocuklara daha fazla fiziksel temas ve duygusal paylaşım alanı tanınmaktadır. Çalışma, televizyon dizilerinin çocuk izleyiciler üzerindeki sosyalleştirici etkisini ve toplumsal cinsiyet kalıplarının nasıl yeniden üretildiğini anlamak açısından önemli veriler sunmaktadır. Medya içeriklerinin daha eşitlikçi bir yaklaşımla kurgulanması gerektiği sonucuna varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet , Aile iletişimi , Televizyon dizileri

INVESTİGATİON OF FAMİLY-CHİLD COMMUNİCATİON İN TELEVİSİON SERİES İN THE CONTEXT OF GENDER

Öz

This study examines how family-child communication in Turkish television series is constructed in terms of gender roles. Qualitative content analysis of the first episodes of Kızılcık Şerbeti, Yalı Çapkını, Gönül Dağı, Annem Ankara and Aile Saadeti aims to reveal gendered patterns in communication styles, use of space, language and representation. The research findings reveal that family-child communication in the TV series shows significant gender differences. While girls are mostly represented in the context of emotional sharing, domestic responsibilities and traditional values, boys are constructed on the axis of success, power and professional expectations. In terms of the use of space, girls are more likely to use domestic spaces, while boys are more likely to use public spaces. Language analysis shows that a more emotional and protective style is used for girls, while a more directive and performance-oriented language is adopted for boys. Emotional support mechanisms also differ according to gender, with girls being given more physical contact and emotional sharing space. The study provides important data in terms of understanding the socializing effect of television series on child viewers and how gender stereotypes are reproduced. It is concluded that media content should be constructed with a more egalitarian approach.

Anahtar Kelimeler

Gender , Family communication , Television series

Kaynakça

• Akçalı, E., & ı̇nceoğlu, I. (2018). “Televizyon Dizilerinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Araştırması”, tüsı̇ad-t, 03–591.
• Akçalı, E., & inceoğlu, İ. (2020). “Kadınlık ve Erkekliğin Değişmeyen Halleri: Televizyon Dizilerinde Toplumsal Cinsiyet”. Fe Dergi, 12(2), 161-173.
• Akkaş, İ. (2024). “Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı”. EKEV Akademi Dergisi, (ICOAEF Özel Sayı), 97-118.
• Aktaş, G. (2020). “Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Televizyon Dizilerine Yansıması Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 1(1), 1-12.
• Baran, G. (2012). Davranış Bilimleri. Siyasal Kitabevi.
• Başak, S. (2013). Toplumsal cinsiyet. Sosyolojiye giriş (İhsan Çapcıoğlu & Hayati Beşirli, Eds.), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal Cinsiyet 'Bize Yüklenen Rolleri' (A. K. Ay, Çev.). Liseli Kıvılcım Eğitim Broşürleri.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnekler Çalışmalar. Siyasal Kitabevi.
• Binark, M. ( 2021). Yeni medya çalışmalarında araştırma yöntem ve teknikleri. Ayrıntı Yayınları.
• Bora, A. (2005). Kadınların sınıfı: Ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (1998). Masculine Domination. Stanford University Press.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Çağdaş, A. (2003). Anne-baba-çocuk iletişimi. Eğitim Yayınevi.
• Dökmen, Z. Y. (2015). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ersöz, G. (2016). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Ankara. Anı Yayıncılık.
• Evrim, S. (1972). Şahsiyet Alanında Psikososyolojik Bir Kavram Olarak Rol Sorununa Giriş. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Gökçe, O. (2006). İçerik Analizi: Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Siyasal Kitabevi.
• Gürer, S. Z. V., & Gürer, M. (2020). “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Türkiye'deki Televizyon Dizilerinde Sunulan Kadın Stereotipi”. Alanya akademik bakış, 4(3), 631-650.
• Koerner, A. F.,& Fitzpatrick, M. A. (2002). “Toward a theory of family communication”. Communication theory, 12(1), 70-91.
• Lakoff, R. (1975). Language and Woman's Place. Harper & Row. Pankalla, O.,& Pankalla, A. (2023). “Dysfunctions of family communication as an object of incrimination under the Criminal Code”. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 54(2), 58-64.
• Segal, E. S. (2003). Encyclopedia of Sex and Gender: Men and Women in the World's Cultures, "Cultural Constructions of Gender", (Edited by Carol R. Ember & Melvin Ember), I: Topics and Cultures A–K. Kluwer Academic/Plenum Publishers.
• Tan, M. (1979). Kadın: Ekonomik Yaşamı ve Eğitimi. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Turhanoğlu, F. A. (2019). Toplumsal cinsiyet sosyolojisine giriş. Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi.
• Uluocak, Ş., Gökulu, G., Bilir, O., Karacık, E., Özbay, D. (2014). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Kadına Yönelik Şiddet. Paradigma Akademi Yayınları.
• Vatandaş, C. (2007). “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı”. Journal of Sociological Studies, 35, 29-56.
• West, C.,& Zimmerman, D. H. (1987). “Doing gender”. Gender & Society, 1(2), 125-151.
• Yaman, N. S (2021) Kişilerarası İletişimin Temeli Aile İçi İletişim Dengeleri:“Covid-19 Sürecinde Lise Giriş Sınavına Hazırlanan Ortaokul Son Sınıf Öğrencilerinin Aileleriyle Yaşadıkları İletişim Örüntüleri ve Çatışmaları Üzerine Bir İnceleme”. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.