Gayrimüslimlere Uygulanan Ağır Ceza Türleri: 37 Numaralı Kalebent Defteri Örneği

Yıl 2021, , 272 - 286, 31.03.2021

Özlem Poyraz , Merve Öner , Seyfettin Övünç

https://doi.org/10.31592/aeusbed.816588

Cited By: 2

Öz

Çok geniş bir coğrafyada hüküm süren Osmanlı Devleti’nin farklı din, dil ve millet unsurlarını tek bir çatı altında asırlarca yönettiği bilinmektedir. II. Mahmut döneminde ise siyasi, sosyal ve iktisadi anlamda çalkantılı bir süreçten geçilmiştir. Buna rağmen devlet-toplum ilişkisinin korunmasına ehemmiyet verilmiştir. Bu ilişkinin korunmasına yönelik kanunnameler oluşturulmuş; usûl ve kaidelerin ihlal edildiği durumlarda ise suçlular millet ayrımına gidilmeksizin cezalandırılmıştır. Bu araştırmanın amacı, 37 Numaralı Kalebent Defteri’nin gayrimüslimlere yönelik hükümlerinden yola çıkarak uygulanan ağır ceza türlerinin tespitini yapmak ve dönemin ağır ceza anlayışına dair sistemi ortaya çıkarmaktır. Suç ile suçlu profilinin ortaya çıkarılmasında, gayrimüslimler arasındaki suç eğiliminin aydınlatılmasında kalebent defterleri ayrı bir önemi bulunmaktadır. Araştırma, 1823-1826 yılları arasında sınırlandırılmıştır. Gayrimüslimlere yönelik uygulanan cezalar sürgün, ikamet, kalebent, manastırbent, palankabent ve kürek cezaları olarak tasniflenmiştir. Cemaat liderlerinin cezalandırmalardaki etkisi ve Müslim-gayrimüslim suçluluk oranları da incelenmeye tabi tutulan sorulardan olmuştur. Gayrimüslimlerin yoğunluklu olarak ayinlere mugayir hareket suç çeşidini işlediği bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürgün, Kalebent, Manastırbent, Palankabent, Kürek

Kaynakça

• BOA (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi), A.DVNS.KLB.D., nr. 37 (Divan-ı Hümayun Defterleri Kataloğu, Kalebend Defterleri)
• Acehan, A. (2008). Osmanlı Devleti’nin sürgün politikası ve sürgün yerleri. Uluslararası Sosyal Arastırmalar Dergisi(1/5), 12-29.
• Akgündüz, A. (2006). Osmanlı kanunnameleri ve hukukî tahlilleri / osmanlı hukukuna giriş ve fatih devri kanunnameleri (Cilt 1). İstanbul: OSAV.
• Akgündüz, A. (1991). Osmanlı kanunnameleri ve hukuki tahlilleri / yavuz sultan selim devri kanunnameleri (Cilt III). İstanbul: OSAV.
• Avcı, M. (2002, Mayıs-Haziran). Osmanlı uygulamasında infazı özellik gösteren hapis türleri: kalebentlik, kürek ve prangabentlik. Yeni Türkiye Dergisi Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı III(45).
• Baytimur, S. O. (2011). Osmanlı Devleti'nde hapis ve sürgün cezaları (1791-1808). Elazığ: Fırat Üniversitesi SBE Basılmamış Doktora Tezi.
• Çeribaş, V. (2018). 33 numaralı kalebend defteri (s.1-133/H-1227-1229/M-1812-1814), , İstanbul 2018. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ergin, K. (2016, Aralık). Osmanlı Devleti'nde kanunnamelerden nizamnamelere geçiş. SDÜ FEF Sosyal Bilimler Dergisi(39).
• Erim, N. (1984). Osmanlı imparatorluğunda kalebentlik cezası ve suçların sınıflandırılması üzerine bir deneme. Osmanlı Araştırmaları, IV, 79-88.
• Gökçen, A. (1987). Tanzimat dönemi osmanlı ceza kanunları ve bu kanunlardaki ceza müeyyideleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Güneş, G. A. (2015). Osmanlı Devleti'nin gayrimüslimlere bakışı ve klasik dönem millet sistemi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, I(2).
• Halaçoğlu, Y. (2014). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda iskan siyaseti ve aşiretlerin yerleştirilmesi. Ankara: TTK Yayınları.
• Heyd, U. (1984). Osmanlı ceza hukukunda kanun ve şeriat. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(26), 633-652.
• Koç, Y., & Tuğluca, M. (2006). Klasik dönem Osmanlı ceza hukukunda yargılama ve toplumsal yapı. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları(2), 7-24.
• Köksal, O. (2006). Osmanlı hukukunda bir ceza olarak sürgün ve iki Osmanlı sultanının sürgünle ilgili Hatt-ı Hümayunları. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(19).
• Poyraz, Ö. (2017). Abdülmecid Döneminde Gayrimüslimlere Verilen Bireysel Nefy (Sürgün) Cezaları. O. Köse (Dü.) içinde, Geçmişten Günümüze Göç (Cilt 1). Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Poyraz, Ö. (2020). Abdülmecid Dönemi Hürriyet Bağlayıcı ve Kısıtlayıcı Ceza Uygulamalarına Dair Bir İnceleme. Sefad (43), 497-518.
• Sami, Ş. (2012). Kamus-i Türki. Balıkesir: Altınpost Yayınevi.
• Saydam, A. (1999). Osmanlı Medeniyeti Tarihi. Tabzon: Derya Kitabevi.
• Taner, T. (1940). Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku. Tanzimat 1 (s. 221-232). içinde İstanbul: Maarif Matbaası.
• Tellan, E. B. (2019). Osmanlı Araştırmalarında Yeni Kaynakların Tarih Yazımına Katkıları: Manastırbend Örneği. Tarih Yayımı Dergisi, 1(2), 171-190.
• Uz, R. (2018). Osmanlı Tarih Çalışmalarında Kalebent Defterlerinin Rolü. H. A.-Ö.-Z.-M. Kılıç içinde, Tarihin Peşinde Bir Ömür (s. 447-464). İstanbul.
• Ünal, M. A. (2011) Osmanlı Tarihi Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• Yakut, E. (2006). Tanzimat Dönemi'ne Kadar Osmanlı Hukukunda Ta'ziri Gerektiren Suçlar ve Cezaları. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları(2).
• Yurtseven, Y. (2001). Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukukunda Ta'zir Suç ve Cezaları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, IV(3-4).