924 ANAYASASI'NDA TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER

Yıl 2003, Cilt: 7 Sayı: 2, 0 - 0, 01.06.2003

Ömer Anayurt

Öz

1924 Anayasası, temel hak ve hürriyetler konusunda 1789 Bildirisi’nden geniş ölçüde etkilenmiştir. Hürriyetin tanımı, sınırları ve güvenceleri bakımından büyük bir benzerlik göze çarpmaktadır. Anayasa, hemen bütün klasik haklara yer vermekle birlikte, sosyal haklardan söz etmemektedir. Bunun nedeni, bu hak kategorisinin anayasanın yapıldığı dönem itibarıyla klasik haklar kadar yaygınlık kazanamamış olmasıdır. 1924 Anayasası, hürriyetin sadece adını vermiş, bunun içeriği ve kullanım biçim ve şartlarının belirlenmesi işini TBMM’ye bırakmıştır. Ancak, Anayasa, TBMM’nin bu yetkiyi hangi esaslar dahilinde kullanacağına ilişkin hiçbir esasa yer vermemiştir. Her ne kadar, kanunların anayasaya aykırı olamayacağı yönünde bir hükme yer vermekteyse de, bu hükmün platonik bir değer taşımaktan öte bir anlamı bulunmamaktadır. Çünkü, Anayasa, TBMM’nin mutlak üstünlüğüne yer vermekte ve onun başka bir organ tarafından denetimini kabul etmemektedir. Bu durum Anayasanın en zayıf yanını oluşturmaktadır. Meclisin üstünlüğü ve denetimsizliği, uygulamada temel hak ve hürriyetlerin çoğunluğun iradesine terk edilmesi sonucunu doğuracaktır. Bu makalede, 1924 Anayasası ile getirilen demokrasi anlayışı, hak ve hürriyetler rejimi ve bunun uygulamasına ilişkin sorunlar üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

1924 Anayasası, Türk Anayasa Hukuku, Türkiye’de İnsan Hakları, 1924 Anayasası’nda Yasama.

Kaynakça

• ALDIKAÇTI, O.: Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, 4.b., İÜHF yay. İstanbul 1982.
• ARMAĞAN, S.: Anayasa Mahkememizde Kazai Murakabe Sistemi,Tez, İÜHF yay., İstanbul 1967.
• ARSEL, İ.: Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları, Mars Matbaası, İstanbul 1965.
• BAŞGİL, A.F.: Hukukun Ana Mesele ve Müesseseleri, İstanbul 1946.
• BERKİ, A.H.: Hukuk Mantığı ve Tefsir, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara 1948
• BURDEAU, G.: Manuel Droit Constitutionnel, 21. éd., Par Francis Hamon et Michel Troper, LGDJ, Paris 1988.
• CADOUX, C.: Droit Constitutionnel et Institutions Politiques, Théorie Générale des Institutions Politiques, Cujas, Paris 1988.
• ERDOĞAN, M.: Modern Türkiye'de Anayasalar ve Siyasi Hayat, Siyasal Kitabevi, Ankara 1997.
• ESEN, B.N.: Anayasa Hukuku, 3.b., Ankara 1948.
• FEYZİOĞLU, T.: Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Murakabesi, Tez, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara 1957
• GÖZÜBÜYÜK , A.Ş - SEZGİN, Z.: 1924 Anayasası Hakkında Meclis Görüşmeleri, AÜSBF yay., Ankara 1957.
• KAPANİ, M.: Kamu Hürriyetleri, 5.b., AÜHF yay., Ankara 1976.
• KARPAT, K.: Türk Demokrasi Tarihi, Afa yay., İstanbul 1996.
• KUBALI, H.N.: Devlet Ana Hukuku, C.I, Kısım 1, 3.b., İstanbul 1950.
• MUMCU. A,: Türk Tarihinin Temelleri ve Gelişmesi, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1981.
• MUMCU, A.: İnsan Hakları - Kamu Özgürlükleri, Savaş yay., Ankara 1992.
• OKANDAN, R.G.: Umumi Amme Hukuku, İÜHF yay., İstanbul 1966.
• ONAR, S.S.: İdare Hukuku, C.I, İstanbul 1945.
• ÖZER, Y.Z.: Mukayeseli Hukuku Esasiye, Ankara 1939.
• ÖZBUDUN, E.: Türk Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 2.b., Yetkin yay., Ankara.
• RIVERO, J.: Les Libertés Publiques, 1. Les Droits de I'Homme, 7.éd., PUF, Paris 1995
• SARICA, R.: Türkiye'de İcra Uzvunun Tanzim Selahiyeti, İÜHF yay., İstanbul 1943.
• SOSYAL, M.: 100 Soruda Anayasa'nın Anlamı, 8.b., Gerçek yay., İstanbul 1990.
• TANİLLİ, S.: Devlet ve Demokrasi - Anayasa Hukukuna Giriş, 3.b., Say yay., İstanbul 1982.
• TANÖR, B.: Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, Tez, May yay., İstanbul 1976.
• TANÖR, B.: Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), Genişletilmiş 2.b., Der yay., İstanbul 1995.
• TANÖR, B.: İki Anayasa (1961-1982), Beta yay., İstanbul 1986.
• TEZİÇ, E.: Anayasa Hukuku, 2.b., Beta yay., İstanbul 1991.
• TURPIN, D.: Droit Constitutionnnel, PUF, Paris 1992.
• UMAN, O.N.: Esasiye Hukuku, Ankara 1939.