CONNECTION OF THE NEMO TENETUR PRINCIPLE WITH PERSONAL REASON FOR LIFTING CRIMINAL RESPONSIBILITY AND RIGHT OF REFRAINING FROM TESTIMONY: ANNULMENT OF THE LAW REGULATING THE CRIME OF NOT REPORTING THE CRIME

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 1, 471 - 507, 06.02.2024

Esra Bulut

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1304430

Öz

The purpose of personal impunity reasons for crimes against the courthouse, refusal to testify because of his relationship with the suspect or the accused, and the regulations not to give an oath to the witness in connection with the crime that is the subject of investigation or prosecution are the same. The aim is to protect human dignity by implementing the principle of nemo tenetur, which is expressed in the form of not being forced to make accusatory statements against oneself and his/her relatives and evidence enclosures on this road.
The Constitutional Court annulled the crime of not reporting the crime (Turkish Penal Code Article 278) on the grounds that it violated the principle of nemo tenetur. Thereupon, the legislator added a personal impunity reason for this crime. In this regulation, the legislator referred to the people who have the right to refusal to testify and established a connection point to this right and personal impunity reasons, which have the same purpose of regulation in the Turkish Penal Code and the Criminal Procedure Code.

Anahtar Kelimeler

Principle of nemo tenetur, personal impunity reason, power to refuse to testify, crime of not reporting the crime, witnesses not obligation to oath

NEMO TENETUR İLKESİNİN ŞAHSİ CEZASIZLIK SEBEBİ VE TANIKLIKTAN ÇEKİNME YETKİSİ İLE BAĞLANTISI: SUÇU BİLDİRMEME SUÇUNA İLİŞKİN KANUN HÜKMÜNÜN İPTALİ

Öz

Adliyeye karşı suçlara yönelik şahsi cezasızlık sebepleri, tanığın şüpheli veya sanık ile akrabalığı nedeniyle tanıklıktan çekinme yetkisi ve soruşturma veya kovuşturma konusu suçla irtibatlı tanığa yemin verilmemesi düzenlemelerinin amaçları aynıdır. Amaç, kişinin kendisini ve yakınlarını suçlayıcı beyanda bulunmaya ve bu yolda delil göstermeye zorlanamaması şeklinde ifade edilen nemo tenetur ilkesinin hayata geçirilerek insan onurunun korunmasıdır.
Anayasa Mahkemesi, nemo tenetur ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle suçu bildirmeme suçunu düzenleyen kanun hükmünü iptal etmiştir. Bunun üzerine kanun koyucu suçu bildirmeme suçuna yönelik şahsi cezasızlık sebebi düzenlemesi eklemiştir. Bu düzenlemede şahsi cezasızlık sebebinden yararlanabilecekler, tanıklıktan çekinebilecek kişilere atıf yapılarak belirlendiğinden Türk Ceza Kanunu’nda ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenme amacı aynı olan bu iki kuruma bir bağlantı noktası sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

nemo tenetur ilkesi, şahsi cezasızlık sebebi, tanıklıktan çekinme yetkisi, suçu bildirmeme suçu, yemin verilmeyen tanıklar

Kaynakça

• Akbulut B, Türk Ceza Hukuku Temel Bilgiler, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Aliefendioğlu Y, “Yeni Bir Anayasa İçin Öneriler” Mülkiye Dergisi, 24 (224), 2000, s. 115-136.
• Aliefendioğlu Y, Anayasa Yargısı, Yetkin Yayınları, 1997.
• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Atar Y, “Anayasanın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü İlkesi ve Bu İlkenin Anayasada Yer Almasının Hukuki Sonuçları (Anayasa m.11)”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (2), 1989, s. 181-209.
• Aydeniz T, Ceza Muhakemesinde Tanık Beyanı Delili, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Baytaz A B, Kanunilik İlkesi Bağlamında Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Yorum, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Bulut E, Şahsi Cezasızlık Sebepleri, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Değerli Y S, Anayasa Yargısında Ön- Denetim ve Türk Anayasa Yargısı, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Demirel M, “Alman Hukukuyla Karşılaştırmalı Olarak Muhakemeye Katılan Süjelerin Tanık Olup Olamayacakları Sorunu”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8 (1), 2022, s. 1-35.
• Döner İ, “Suçu Bildirmeme Suçu (TCK m.278)”, AÜEHFD, 9 (3-4), 2005, s. 63-94.
• Erdem M R, “Suçu Bildirmeme Suçu (TCK m.278)”, TBB Dergisi, S.80, 2009, s. 105- 120.
• Erem F, Türk Ceza Kanunu Şerhi Özel Hükümler Cilt: 2, Seçkin Yayıncılık, 1993.
• Evik V S, “Suç Delillerini Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme Suçu”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (137), 2016, s. 7-29.
• Feyzioğlu M, Ceza Muhakemesi Hukukunda Tanık, 1. Baskı, US-A Yayıncılık, 1996.
• Feyzioğlu T, Kanunların Anayasaya uygunluğunun Kazai Murakabesi, 1. Baskı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınevi, 1951.
• Gedik D, “Ceza Muhakemesinde Hâkimin Delilleri Değerlendirme Serbestliği (CMK m.217)”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, 21 (Özel S.), 2019, s. 913-963.
• Göktürk N, “Yalan Tanıklık Suçu (TCK m.272)” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20 (1), 2016, s. 347-409.
• Gözler K, “Yorum İlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması, (Hazırlayan: Ozan Ergül), Türkiye Barolar Birliği, Ankara, 2012, s. 15-119.
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt II, 1. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2021.
• Güleç Y B, Lex Superior İlkesi: Hukuki Geçerliliği ve Uygulaması, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Güveyi Ü, “Anayasa Yargısı ve Demokrasi İlişkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16 (3), 2012, s. 137-162.
• Hafızoğulları Z/Acar B H, “Suçu Bildirmeme Suçları”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (1), 2016, s. 179-199.
• Hafızoğulları Z, “Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olarak Ceza Hukukunda İstenemezlik İlkesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57 (3), 2008, s. 337-370.
• Heinrich B, Ceza Hukuku Genel Kısım I (Cezalandırılabilirliğin Temel Esasları Tamamlanmış ve Teşebbüs Edilen Suçlarda Suçun Yapısı), Yener Ünver (Ed.), 1. Baskı, Adalet Yayınevi, 2014.
• İtişgen R, Kişinin Kendini Suçlamaya Zorlanamaması İlkesi (Nemo Tenetur İlkesi) ve Susma Hakkı, 1. Baskı, 12 Levha Yayıncılık, 2013.
• Karakehya H, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi (Adil Yargılanma Hakkı) Bağlamında Ceza Muhakemesinde Duruşma, 1. Baskı, Savaş Kitabevi, 2008.
• Karakehya H/Arabacı M, “Cumhuriyet Savcısının Hukuki Statüsü, Muhakemedeki Taraf Pozisyonu ve İspat Yükünün Bulunması Üzerine”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65 (4), 2016, s. 2059-2081.
• Kayar İ/Üzülmez İ, Hukukun Temel Kavramları, 11. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Koca M/Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Koca M/Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Koçak M F, “Bir Ceza Yargılamasına Eleştirel Bakış: Yalan Tanıklık Suçu İncelemesi”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (1), 2019, s. 196-231.
• Koçer S, Suç Delillerini Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme Suçu, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, 2011.
• Özbek V Ö/Doğan K/Bacaksız P, Ceza Hukuku Temel Bilgiler, 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Özbudun E, “Türkiye’de Anayasa Yargısının Doğuşu: 1961 Anayasası Üzerindeki Kurucu Meclis Görüşmeleri”, Liberal Düşünce Dergisi, (68), 2012, s. 5-18.
• Özgenç İ, “Cinsel Suçlar, Türk Ceza Kanununun Cinsel Suçlara İlişkin Düzenlemelerinin Dayandığı Felsefi Temel, Cinsel Suçlara İlişkin Kanun Hükümlerinin Uygulanmasından Kaynaklanan Sorunlar”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 24 (1), 2020, s. 257-283.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Roxin C, (çeviren: Yener Ünver), “İspat Hukukunun Esasları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (8), 2005, s. 265-289.
• Schroeder C/Yenisey F/Peukert W, Ceza Muhakemesinde Fair Trial İlkesi, 1. Baskı, 1999.
• Şahin C, “Türk Hukukunda Tanık Koruma Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6 (2), 2002.
• Şahin C/Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku, 13. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Şirin T, Türkiye’de Anayasa Şikâyeti (İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Almanya Uygulaması ile Mukayeseli Bir İnceleme), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Turhan F, “Ceza Muhakemesinde Şüpheli veya Sanığın Yakınlarının Tanıklıktan Çekinme Hakkı – Kapsamı, Koşulları ve Sonuçları Hakkında Bir Değerlendirme”, SÜHFD, 28 (3), 2020, s. 1383-1427.
• Turhan F, “Tanıklara Yemin Verilmesine İlişkin Ceza Muhakemesi Kanunu Hükümlerinin Eleştirel Bir Değerlendirmesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 24 (4), 2020, s. 359-410.
• Ünver Y, Ceza Hukukuyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2003.
• Ünver Y, TCK’da Düzenlenen Adliyeye Karşı Suçlar, İftira, Suç Uydurma, Suç Üstlenme, Yalan Tanıklık ve Bilirkişilik, Suçu İhbar Etmemek Suçları, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Ünver Y/Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku (3 Cilt), 15. Baskı, Adalet Yayınevi, 2019.
• Yenisey F/Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Yüce Esmeray T G, Nemo Tenetur İlkesi Bağlamında Suç Delillerini Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme Suçu ile Belge İbraz Etmeme Suçları Arasındaki İlişki, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, 2023.
• Zafer H, “Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi Suçu (TCK m.280)”, İÜHFM, 71 (1), 2013, s. 1327-1352.