Toplu İş Hukuku Perspektifi İle İklimin Korunması

Yıl 2025, Cilt: 29 Sayı: 1, 73 - 107, 31.01.2025

Hasan Alparslan Ayan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1577382

Öz

İklim değişikliği, eski ancak etkisi şimdi ortaya çıkan ve günümüzde tekrar dikkat çekmeye başlayan bir konudur. İklim değişikliğinin etkisini ortadan kaldırmaya yönelik çözüm önerileri, ilk kez kamu hukuku içerisinde araştırılmış, ne zaman ki çözüm önerileri yetersiz kaldığı anlaşılmış, bu sefer özel hukuk içerisinde çözüm için araçlar geliştirilmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında cevabını aradığımız soru, iklimin korunmasında, toplu iş hukuku araçlarının kullanılıp kullanılamayacağı olmuştur.

İklim değişikliğinin etkisinin ortadan kaldırılması yahut azaltılabilmesi için toplu iş hukuku araçları kullanılabilir. Bu fikir ile, öncelikle iklim krizinin önemi açıklanmalı, sonrasında toplu iş hukukuyla ilişkisi ortaya konmalı ve sosyo-ekolojik açıdan değerlendirilmesi yapılmalıdır.

İklimin korunmasının toplu iş hukuku perspektifi ile değerlendirilmesinde, üç ana başlık bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, iklim dostu düzenlemelerin oluşturulması için toplu iş sözleşmelerinin kullanılmasıdır. İkincisi, iklimin korunmasına yönelik gerçekleştirilen ulusal ve uluslararası iklim eylemlerinin, toplu eylem hakkı içerisinde ele alınmasıdır. Üçüncüsü ise, iklimin korunmasında işçilere ortak karar alma hakkının tanınmasıdır. Bu çerçevede çalışmanın nihai amacı, disiplinler arası bakış açısıyla, acilen ihtiyaç duyduğumuz ekolojik dönüşüm için verilen çabalara, toplu iş hukuku cephesinden katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

İklimin korunması, İş hukuku, Toplu iş sözleşmesi, Toplu eylem hakkı, İşçinin yönetime katılması

CLİMATE PROTECTİON FROM THE PERSPECTİVE OF COLLECTİVE LABOUR LAW

Öz

The issue of climate change is not a new one; however, the effects of which are only now becoming apparent and which has started to attract attention once more in the present. The initial investigation of solutions to eliminate the impact of climate change was conducted in public law. When this was insufficient, an attempt was made to develop solutions in private law. The objective of this study is to ascertain whether collective labour law instruments can be employed for the purpose of climate protection.

Collective labour law instruments have the potential to be employed in order to eliminate or mitigate the impact of climate change. The initial step is to elucidate the significance of the climate crisis. This is followed by an examination of its interconnection with collective labour law and a socio-ecological assessment.

From the standpoint of collective labour law, the assessment of climate protection encompasses three principal areas of focus. The initial approach is the utilisation of collective labour agreements to establish climate-friendly regulations. Secondly, it is imperative that national and international climate actions for the protection of the climate are considered within the context of the right to collective action. The third point concerns the recognition of employees' rights to co-determination in the field of climate protection.

Anahtar Kelimeler

Climate protection, Labour law, Collective labour agreement, Right to collective action, Employees

Kaynakça

• Aktay N/Özdemir Ertürk O, Toplu İş Hukuku, 4. Bası, Lykeion, 2024.
• Akyiğit E, Toplu İş Hukuku, 5. Bası, Seçkin Yayıncılık, 2024.
• Alçık Engürülü M, “AİHM’in Çevre İçtihadının İklim Değişikliği Davalarına Uygulanabilirliği”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 72 (3), 2023, s. 1007-1054.
• Alp M, Çalışanların İşvereni ve İş Arkadaşlarını İhbar Etmesi (Whistleblowing), Beta Yayınevi, 2013.
• Alpagut G, “Toplu Eylem Hakkı ve Sınırları - Yargıtay’ın Konuya İlişkin Bir Kararının Düşündür-dükleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a Arma-ğan Sayısı, 2016, s. 855-79.
• Arıcı K, Türk İş Hukuku II - Toplu İş İlişkileri Hukuku, Gazi Kitabevi, 2022.
• Atıl Kaya Ö, “İklim Değişikliği Davaları”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (2), 2023, s. 501-29.
• Ayan H A, İşçinin Politik Görüş ve Faaliyetlerinin İş İlişkisine Etkisi, Adalet Yayınevi, 2024.
• Başbuğ A/Yücel Bodur M, İş Hukuku, 5. Bası, Beta Yayınevi, 2018.
• Baysal B, “Kamu Hukuku-Özel Hukuk Ayrımı Perspektifinden İklim Krizi”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (1), 2024, s. 257-68.
• Canbolat T, Toplu İş Sözleşmesinin Düzeyi ve Türleri, Beta Yayınevi, 2012.
• Çakan S, “Hak Temelli İklim Değişikliği Davaları”, Terazi Hukuk Dergisi, (213), 2024, s. 24-42.
• Çelebi Demir D, “Toplu İş Sözleşmesi Açısından Dirlik Borcu (Barış Yükümlülüğü) ve Dayanışma Grevinin Dirlik Borcunu İhlal Edip Etmediği Sorunu”, Çalışma ve Toplum, 2 (81), 2024, s. 493-528.
• Çelik N/Caniklioğlu N/Canbolat T/Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri, 36. Bası, Beta Yayınevi, 2023.
• Däubler W, “Klimawandel – ein Thema für den Betriebsrat?”, NZA, 2020, s. 1155-60.
• Däubler W, Klimaschutz und Arbeitsrecht, Bund Verlag, 2023. (Klimaschutz und Arbeitsrecht)
• Doğan S/Doğan E/Tüzer M, “Küresel Isınma ve İklim Değişikliği: Bilimsel Uzlaşmadan Politik Ay-rışmaya”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (39), 2020, s. 1453-1484.
• Dulay Yangın, D, İş Mücadelesine Hakim Olan Temel İlkeler, Onikilevha Yayıncılık, 2021.
• Dzida B/Hubertus R, “Arbeitsrecht im Zeichen des Klimawandels Nachhaltige Herausforderungen für Beschäftigte und Unternehmen”, ArbRB, 2022, s. 181-184.
• Ekmekçi Ö/Yiğit E, Toplu İş Hukuku, 6. Bası, Onikilevha Yayıncılık, 2024.
• Erbaş C G, Türk ve Alman İş Hukukunda İşçinin Yönetime Katılması, Seçkin Yayıncılık, 2013.
• Esener T/Ender D, Toplu İş Hukuku - Toplu İş Sözleşmesi, Vedat Kitapçılık, 2019.
• Frenz W, “Klimaschutz und EU-Grundrechte”, EuR, 3 (23), 2022.
• Giesberts L/Wolfgang H, “Climate Change in Court”, KlimaRZ, 2023, s. 84-92.
• Göpfert B/Stöckert S, “„ESG“ (Environmental Social Governance) – ein Thema für die betriebliche Mitbestimmung?”, NZA, 2022, s. 452-457.
• Grimm D, “Streik für das Weltklima”, KlimaRZ, 2023, s. 127-129.
• Gülver E, “Impacts of Climate Change on the Working Life and New Problems Arising with Social Risks”, Fasikül Aylık Hukuk Dergisi, (127), 2020, s. 6-14.
• Hensiek J, “Klimawandel, Artensterben und betrieblicher Gesundheitsschutz”, ARP, 2022, s. 305-310.
• Janda C, “Sozialstaat for Future”, ZRP, 2021, s. 149-153.
• Kahl W, “İklimin Korunması ve Temel Haklar (Klimaschutz und Grundrechte)”, Dokuz Eylül Üniver-sitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (çev. Zeynep Nihal Aydınoğlu), 25 (2), 2023, s. 1103-1129.
• Köybaşı S, İklim Değişikliğine Karşı Yeşil Anayasacılık, Onikilevha Yayıncılık, 2023.
• Merfert M/Schubert E, “Klimawandel und Auswirkungen auf das „System Arbeit“”, ARP, 2022, s. 226-31.
• Mückl P, “CSR, ESG und Arbeitsrecht – Ein Überblick”, ArbRAktuell, 2022, a.303-307.
• Mülayim B O, “Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği”, Terazi Hukuk Dergisi, 13 (146), 2018, s. 24-39.
• Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku II - Toplu İş İlişkileri, 3. Bası, Beta Yayınevi, 2016.
• Neubach B, “Gemeinsam mehr Klimaschutz im Arbeitsalltag umsetzen”, ARP, 2022, s. 192-200.
• Öztürk B, “Karşılaştırmalı Hukuk ve Türk Hukukunda Grev Toplu Eylem Hakkının Değerlendi-rilmesi: Üç Farklı Yargıtay Kararı Işığında Toplu Eylem Hakkı”, Çalışma ve Toplum, 4 (51), 2016, s. 1793-1836.
• Reichel M E/Cedric C M, “Betrieblicher Umweltschutz als Schnittstelle zwischen Arbeitsrecht und Umweltrecht”, RdA, 2004, s. 101-107.
• Roschmann C, “İklim Değişikliği ve İnsan Hakları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (çev. Engin Fırat), 70 (4), 2021, s. 1155-98.
• Schlacke S/Grotefels S, “Rechtliche Herausforderungen der Klimaanpassung”, ZUR, 2023, s. 257-259.
• Stöckert S, “Gewerkschaftsaktivismus – Vom Zusammenschluss mit Fridays for Future bis zum Arbeitskampf im virtuellen Raum”, ArbRAktuell, 2023, s. 434-440.
• Sur M, İş Hukuku Toplu İlişkiler, 11. Bası, Turhan Kitabevi, 2024.
• Sümer H H, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, 7. Bası, Seçkin Yayıncılık, 2024.
• Şahlanan F, Toplu İş Hukuku, Onikilevha Yayıncılık, 2020.
• Tuncay A C/Savaş Kutsal B/Bozkurt Gümrükçüoğlu Y, Toplu İş Hukuku, 8. Bası, Beta Yayınevi, 2023.
• Ugan Çatalkaya D, “Demokratik ve Barışçıl Toplu Eylem Hakkının Kullanılması İş Sözleşmesini Fe-sih Nedeni Olabilir mi Sorusuna Yanıt Arayışı: Yargıtayın Zorlu Görevi”, Çalışma ve Top-lum, 3 (78), 2023, s. 2069-2120.
• Ünal Adınır C, İş Hukukunda Üst Düzey Yöneticiler, 2. Bası, Onikilevha Yayıncılık, 2023.
• Vey C, “Mögliche Auswirkungen des Klimawandels auf das Arbeitsverhältnis – Ein Ausblick”, SPA, 2020, s. 161-64.
• Weller M P/Hößl T/Seemann C, “Klimaneutralität im Privatrecht”, ZEuP, 2024, s. 575-609.
• Yardımcıoğlu D, “İklim Değişikliğinin Çalışma Hayatına Etkileriyle Mücadele: Adil Bir Geçiş İçin Toplu İş Hukuku Düzenlemelerinden Yararlanılması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakül-tesi Dergisi, 26 (1), 2024, s. 467-511.