Ticari Bankalarda Kârlılığın Belirleyicileri: Türkiye Örneği (2003-2016)

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 3, 505 - 534, 29.01.2019

Adnan Güzel , Yüksel İltaş

Öz

Her işletmede olduğu gibi ticari banka
işletmelerinin de temel amacı kârlılıklarını artırarak sürdürülebilir büyüme
amacını gerçekleştirmek ve nihayetinde piyasa değerini artırmaktır. Bankacılık
sektörünün kârlılık performansının sürekli artması ve sağlıklı bir yapıya sahip
olması ekonominin sağlıklı bir şekilde gelişmesi açısından da önemlidir. Bu
çalışmada 2003-2016 dönemi sektördeki payı en yüksek olan 13 banka esas
alınarak ticari bankalarda kârlığın belirleyicileri araştırılmıştır. Bu
bağlamda, özellikle özkaynak ve aktif kârlılığı bağımlı değişken olarak
alınmış, likidite, takipteki krediler, sermaye yapısı ve diğer faaliyet
giderleri ile faaliyet dışı gelirlerin ticari banka kârlılığı üzerindeki etkisi
araştırılmıştır. Çalışmada, yatay kesit bağımlılığı altında ikinci nesil panel
birim kök, panel eşbütünleşme, uzun ve kısa dönemli katsayı tahmini gibi
ekonometrik teknikler kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, likidite ve
faaliyet dışı gelirler oranının aktif ve özkaynak kârlılığı üzerinde
istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Diğer taraftan takipteki krediler ve diğer faaliyet giderleri oranlarının ise aktif
ve özkaynak kârlılığı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif bir
etkisinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ticari Bankacılık, Aktif Kârlılığı, Özkaynak Kârlılığı, Panel Veri Analizi, Panel Eşbütünleşme.

Determinants of Profitability in Commercial Banks: The Case of Turkey (2003-2016)

Öz

Similar to other enterprises’, the primary financial
goal of commercial banks is to maximize their market values by achieving
sustainable growth and profit maximization. A sound banking system with steady
profitability is also a necessity for economic growth. This study investigates the possible determinants of
(commercial bank) profitability on a sample of 13 commercial banks operating in
Turkey for the period of 2002-2016, including return on assets and return on
equity as dependent; and liquidity, non-performing loans, capital structure,
other operating costs and non-operating income as independent variables. The
research model of the study is analyzed under cross sectional dependency by
using econometric methods such as second-generation panel unit root tests,
panel co-integration, and short-run and long-run coefficient estimation
methodologies. Empirical findings indicate that liquidity and non-operating
income affect both return on assets and equity positively; while non-performing
loans and other operating costs affect both return on assets and equity
negatively.

Anahtar Kelimeler

Commercial Banking, Return on Assets, Return on Eguity, Panel Data Analysis, Panel Cointegration.

Kaynakça

• Albulescu, C. T. (2015). Banks' Profitability and Financial Soundness Indicators: A Macro-Level Investigation in Emerging Countries, Procedia Economics and Finance, 23, 203-209.
• Allen, L. (1988). The Determinants of Bank Interest Margins: A Note, The Journal of Financial and Quantitative Analysis, 23(2), 231-235.
• Angbazo, L. (1997). Commercial Bank Net Interest Margins, Default Risk, Interest Rate Risk, and Off Balance Sheet Banking, Journal of Banking & Finance, 55-87.
• Ata, H. A. (2009). Kriz Sonrası Türkiye'de Mevduat Bankaları Karlılığına Etki Eden Faktörler, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10(2), 137-151.
• Demirguc-Kunt, A. and Huizinga, H. (2000). Financial Structure and Bank Profitability, World Bank Working Paper.
• Doliente, J. S. (2005). Determinants of Bank Net Interest Margins in Southeast Asia, Applied Financial Economics Letters, 53-57.
• Entrop, O., Memmel, C., Ruprecht, B. and Wilkens, M. (2015). Determinants of Bank Interest Margins: Impact of Maturity Transformation, Journal of Banking&Finance, 1-19.
• Gazel, S. (2016). Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1990-2014 Yılları Zordaki Onlu Ülkeler Uygulaması, Business and Economics Research Journal, 7(3), 39-52.
• Gelos, R. G. (2006). Banking Spreads in Latin America, International Monetary Fund, Washington DC: IMF Working Paper, No. 06/44.
• Gounder, N. and Sharma, P. (2012). Determinants of Bank Net Interest Margins in Fiji, a Small Island Developing State, Applied Financial Economics, 1647-1654.
• Göçer, İ., Mercan, M. ve Hotunluoğlu, H. (2012). Seçilmiş OECD Ülkelerinde Cari İşlemler Açığının Sürdürebilirliği: Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Çoklu Yapısal Kırılmalı Panel Veri Analizi, Maliye Dergisi, 163, 449-467.
• Gunter, U., Krenn, G. and Sigmund, M. (2013). Macroeconomic, Market and Bank-Specific Determinants of the Net Interest Margin in Austria, Financial Stability, 87-101.
• Güneş, N. (2015). Banka Kârlılığının Belirleyicileri: 2002-2012 Dönemi Türk Mevduat Bankaları Üzerine Bir İnceleme, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(3), 265-282.
• Guloğlu, B. and İvrendi, M. (2008). Output Fluctations: Transitory or Permanent? The Case Of Latin America, Applied Economics Letters, 17(4), 381-386.
• Güngör, B. (2007). Türkiye'de Faaliyet Gösteren Yerel ve Yabancı Bankaların Karlılık Seviyelerini Etkileyen Faktörler: Panel Veri Analizi, İktisat İşletme ve Finans, 40-63.
• Ho, T. ve Saunders. A. (1981). The Determinants of Bank Interest Margins: Theory and Empirical Evidence, Journal of Financial and Quantitative Analysis, 16(4), 581-600.
• Hussain, I. (2014). Banking Industry Concentration and Net Interest Margins in Pakistan, Journal of Business Economics and Management, 384-402.
• Kaya, Y. T. (2002). Türk Bankacılık Sektöründe Karlılığın Belirleyicileri 1997-2000, Ankara: Mali Sektör Politikaları Dairesi Çalışma Raporları: 2002/1.
• Koçbulut, Ö. ve Altıntaş, H. (2016). İkiz Açıklar ve Feldstein-Horika Hipotezi: OECD Ülkeleri Üzerine Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Yapısal Kırılmalı Panel Eşbütünleşme Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 48, 145-174.
• Lopez, E., German, M., Antonio, G., Fernando P. (2011). Banks' Net Interest Margin in the 2000s: A Macro-Accounting International Perspective, Journal of International Money and Finance, 1214-1233.
• McShane, R. W. ve Sharpe, I.G. (1985). A Time Series/Cross Section Analysis of The Determinants of Australian Trading Bank Loan/Deposit İnterest Margins: 1962-1981, Journal of Banking&Finance, 9(1), 115-136.
• Maudos, J., Fernandez, G. J. (2004). Factors explaining the interest margin in the banking sectors of the European Union", Journal of Banking&Finance, 2259-2281.
• Nazlıoglu, Ş., Lebe, F. ve Kayhan, S. (2011). Nuclear Energy Consumption and Economic Growth in OECD Countries: Cross-Sectionally Dependent Heterogeneous Panel Causality Analysis, Energy Policy, 39(10), 6615-6621.
• Pesaran, M. H. (2004). General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels, University of Cambridge Working Paper, 0435, Internet Address: http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=572504, Erişim Tarihi: 10.04.2017.
• Pesaran, M. H. (2006). Estimation and Inference in Large Heterogeneous Panels With a Multifactor Error Structure, Econometrica, 74(4), 967-1012.
• Pesaran, M. H. (2007). A Simple Panel Unit Root Test in the Presence of Cross Section Dependence, Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265-312.
• Pesaran, M. H., Ullah, A. and Yamagata, T. (2008). A Bias‐Adjusted LM Test of Error Cross‐Section Independence, The Econometrics Journal, 11(1), 105-127.
• Pesaran, M. H., Ullah, A. and Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels, Journal of Econometrics, 142(1), 50-93.
• Reis, Ş. G., Kılıç, Y. ve Buğan, M. F. (2016). Banka Kârlılığını Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 72, 21-36.
• Samırkaş, C. M., Evci, S. ve Ergün, B. (2014). Türk Bankacılık Sektöründe Kârlılığın Belirleyicileri, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(8), 117-134.
• Taşkın, D. F. (2011). Türkiye’de Ticari Bankaların Performansını Etkileyen Faktörler, Ege Akademik Bakış, 11(2), 289-298.
• Tatoğlu, F.Y. (2013). İleri Panel Veri Analizi-Stata Uygulamalı (2.Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş.
• Tatoğlu, F.Y. (2017). Panel Zaman Serileri Analizi-Stata Uygulamalı. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş.
• TBB, (2017): Türkiye Bankalar Birliği, Bankalarımız 2016, Yayın no: 321, Mayıs 2017.
• Topal, H. M. ve Ünver, M. (2016). Yolsuzluğun Belirleyicileri: Kırılgan Ekonomiler İçin Panel Eş-Bütünleşme Analizi, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 58-68.
• Üçler, G. (2017. Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Kurumların Önemi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Ekonometrik Bir Analiz, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(627), 73-85.
• Westerlund, J. (2007). Testing For Error Correction in Panel Data. Oxford Bulletion of Economics and Statistics, 69, 709-748.
• Williams, B. (2007). Factors Determining Net Interest Margins in Australia: Domestic and Foreign Banks, Financial Markets, Institutions & Instruments, 16(3), 145-165.
• Yılmaz, A. A. (2013). Profitability of Banking System: Evidence From Emerging Markets, WEI International Academic Conference Proceedings. Antalya.