Türkiye’de Turizm ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bootstrap ARDL Yaklaşımı ve Asimetrik Nedensellik Testi ile Sektörel Bir Analiz

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 590 - 611, 19.08.2020

Uğur Korkut Pata

Öz

Günümüzde turizm ülkelerin en önemli ihracat kaynaklarından biri olarak yer almaktadır. Turizm sektörü ekonomilere dış finansman sağlama, firmaların etkinliğini arttırma, yeni istihdam alanları yaratma gibi çeşitli faydalar sağlayabilmektedir. Dolayısıyla turizm sektörü ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi hem araştırmacılar hem de politika yapıcıları için önemli bir amaç olarak görülmektedir. Bu çalışma Türkiye’de 1963-2017 döneminde tarım, sanayi ve hizmet sektörü ile turizm gelirleri ve ülkeye gelen turist sayısı arasındaki uzun dönemli ilişkileri ve nedenselliği araştırmaktadır. Bu amaçla, çalışmada bootstrap ARDL yaklaşımı, Hacker-Hatemi-J simetrik ve Hatemi-J asimetrik nedensellik testleri kullanılmıştır. Bootstrap ARDL yaklaşımının sonuçları değişkenler arasında herhangi bir eş-bütünleşme ilişkisinin bulunmadığını göstermektedir. Simetrik nedensellik testinin sonuçlarına göre sadece turizm gelirlerinden hizmet sektörüne doğru tek yönlü bir nedenselliğin olduğuna karar verilmiştir. Ancak asimetrik nedensellik testi ile elde edilen bulgular turizm gelirlerinden hizmet sektörüne doğru tek yönlü, ülkeye gelen turist sayısı ile tarım sektörü arasında ise çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu göstermektedir. Sonuç itibariyle, bu bulgular Türkiye için turizme dayalı büyüme hipotezinin tarım ve hizmet sektöründe geçerli olduğunu doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Ekonomik Büyüme, Bootstrap ARDL Yaklaşımı, Asimetrik Nedensellik Testi

The Relationship between Tourism and Economic Growth in Turkey: A Sectoral Analysis with Bootstrap ARDL Approach and Asymmetric Causality Test

Öz

Today, tourism is one of the most important export sources of countries. The tourism sector can provide various benefits such as providing external financing to economies, increasing the efficiency of firms and creating new employment areas. Therefore, examining the relationship between tourism sector and economic growth is seen as an important aim for both researchers and policy makers. This study investigates the long-run relationship and causality between tourism revenues, the number of tourist arrivals and agriculture, industry and service sectors in Turkey covering the period of 1963-2017. For this purpose, the study utilized bootstrap ARDL approach, Hacker-Hatemi-J symmetric and Hatemi-J asymmetric causality tests. The Bootstrap ARDL approach results does not confirm the existence of the cointegration relationship between the variables. According to the symmetric causality test results, only a unidirectional causality has been determined from tourism revenues to service sector. However, the asymmetric causality test results indicate that the flow of causality runs from tourism revenues to service sector, and there is a bidirectional causal relationship between tourist arrivals and agriculture sector. Consequently, these results confirm the validity of the tourism led growth hypothesis for Turkey in the service and agricultural sectors.

Anahtar Kelimeler

Tourism, Economic Growth, Bootstrap ARDL Approach, Asymmetric Causality Test

Kaynakça

• Arslanturk, Y., Balcilar, M., & Ozdemir, Z. A. (2011). Time-varying linkages between tourism receipts and economic growth in a small open economy. Economic Modelling, 28(1-2), 664-671.
• Aslan, A. (2016). Does tourism cause growth? Evidence from Turkey. Current Issues in Tourism, 19(12), 1176-1184.
• Bahar, O. (2006). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisi: VAR analizi yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 137-150.
• Bilen, M., Yilanci, V., & Eryüzlü, H. (2017). Tourism development and economic growth: a panel Granger causality analysis in the frequency domain. Current Issues in Tourism, 20(1), 27-32.
• Brida, J. G., & Risso, W. A. (2010). Tourism as a determinant of long‐run economic growth. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure & Events, 2(1), 14-28.
• Brida, J. G., Cortes-Jimenez, I., & Pulina, M. (2016). Has the tourism-led growth hypothesis been validated? A literature review. Current Issues in Tourism, 19(5), 394-430.
• Cernat, L., & Gourdon, J. (2012). Paths to success: Benchmarking cross-country sustainable tourism. Tourism Management, 33(5), 1044-1056.
• Çetintaş, H., & Bektaş, Ç. (2008). Türkiye'de turizm ve ekonomik büyüme arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişkiler. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), 37-44.
• Çınar, M., & Ülker, B. (2018). The long-run relationship between Economic growth and tourism revenue: The case of Turkey and TRNC. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(2), 592-602.
• Çil Yavuz, N. (2006). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisinin testi: yapısal kırılma ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162–171.
• Dogru, T., & Bulut, U. (2018). Is tourism an engine for economic recovery? Theory and empirical evidence. Tourism Management, 67, 425-434.
• Ertugrul, H. M., & Mangir, F. (2015). The tourism-led growth hypothesis: empirical evidence from Turkey. Current Issues in Tourism, 18(7), 633-646.
• Fareed, Z., Meo, M. S., Zulfiqar, B., Shahzad, F., & Wang, N. (2018). Nexus of tourism, terrorism, and economic growth in Thailand: new evidence from asymmetric ARDL cointegration approach. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 23(12), 1129-1141.
• Goh, S. K., Sam, C. Y., & McNown, R. (2017). Re-examining foreign direct investment, exports, and economic growth in asian economies using a bootstrap ARDL test for cointegration. Journal of Asian Economics, 51, 12-22.
• Gövdeli, T. (2018). Türkiye’de turizm, ihracat ve ekonomik büyüme ilişkisi: Maki eşbütünleşme ve bootstrap nedensellik analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 571-586.
• Gunduz, L., & Hatemi-J, A. (2005). Is the tourism-led growth hypothesis valid for Turkey?. Applied Economics Letters, 12(8), 499-504.
• Hacker, R. S., & Hatemi-J, A. (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: theory and application. Applied Economics, 38(13), 1489-1500.
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456.
• Hatemi-J, A., Gupta, R., Kasongo, A., Mboweni, T., & Netshitenzhe, N. (2018). Does tourism cause growth asymmetrically in a panel of G-7 countries? A short note. Empirica, 45(1), 49-57.
• Isik, C., Dogru, T., & Turk, E. S. (2018). A nexus of linear and non‐linear relationships between tourism demand, renewable energy consumption, and economic growth: Theory and evidence. International Journal of Tourism Research, 20(1), 38-49.
• Jalil, A., Mahmood, T., & Idrees, M. (2013). Tourism–growth nexus in Pakistan: Evidence from ARDL bounds tests. Economic Modelling, 35, 185-191.
• Kasimati, E. (2011). Economic impact of tourism on Greece’s economy: Cointegration and causality analysis. International Research Journal of Finance and Economics, 79(5), 79-85.
• Katircioglu, S. T. (2009). Revisiting the tourism-led-growth hypothesis for Turkey using the bounds test and Johansen approach for cointegration. Tourism Management, 30(1), 17-20.
• Kızılgöl, Ö., & Erbaykal, E. (2008). Türkiye’de turizm gelirleri ile ekonomik büyüme ilişkisi: Bir nedensellik analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 351-360.
• Kızılkaya, O., Sofuoğlu, E., & Karaçor, Z. (2016). Türkiye'de turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi, 23(1), 203-215.
• Lean, H. H., & Tang, C. F. (2010). Is the tourism‐led growth hypothesis stable for Malaysia? A note. International Journal of Tourism Research, 12(4), 375-378.
• Lin, F. L., Inglesi-Lotz, R., & Chang, T. (2018). Revisit coal consumption, CO2 emissions and economic growth nexus in China and India using a newly developed bootstrap ARDL bound test. Energy Exploration & Exploitation, 36(3), 450-463.
• Lin, V. S., Yang, Y., & Li, G. (2019). Where can tourism-led growth and economy-driven tourism growth occur?. Journal of Travel Research, 58(5), 760-773.
• Liu, H., & Song, H. (2018). New evidence of dynamic links between tourism and economic growth based on mixed-frequency granger causality tests. Journal of Travel Research, 57(7), 899-907.
• Lumsdaine, R. L., & Papell, D. H. (1997). Multiple trend breaks and the unit-root hypothesis. Review of Economics and Statistics, 79(2), 212-218.
• McNown, R., Sam, C. Y., & Goh, S. K. (2018). Bootstrapping the autoregressive distributed lag test for cointegration. Applied Economics, 50(13), 1509-1521.
• Odhiambo, N. M. (2011). Tourism development and economic growth in Tanzania: Empirical evidence from the ARDL-bounds testing approach. Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 45(3), 71-83.
• Özcan, C. C. (2015). Turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisinin simetrik ve asimetrik nedensellik yaklaşımı ile analizi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 46, 177-199.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Shahbaz, M., Nasir, M. A., & Roubaud, D. (2018). Environmental degradation in France: the effects of FDI, financial development, and energy innovations. Energy Economics, 74, 843-857.
• Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and reality. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 48(1), 1-48.
• Solarin, S. A. (2018). Does tourism-led growth hypothesis exist in Mauritius? Evidence from disaggregated tourism markets. Current Issues in Tourism, 21(9), 964-969.
• Tang, C. F., & Tan, E. C. (2018). Tourism-Led growth hypothesis: A new global evidence. Cornell Hospitality Quarterly, 59(3), 304-311.
• Terzi, H. (2015). Is the tourism-led growth hypothesis (TLGH) valid for Turkey?. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 16(2), 165-178.
• Terzi, H., & Pata, U. K. (2016). Türkiye’nin iktisadi büyümesinde turizm sektörünün katkısı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 48, 45-64.
• Topallı, N. (2015). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisi: 1963-2011. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 7(14), 339-352.
• UNWTO. (2017). 2017 annual report. Erişim Tarihi 4.11.2019, https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419807
• UNWTO. (2018). UNWTO tourism highlights 2018 edition. Erişim Tarihi 1.11.2019, https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876
• Uysal, D., Erdoğan, S., & Mucuk, M. (2004). Türkiye’de turizm gelirleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki (1992-2003). Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(8), 162-170.