Bürokrasi-Siyaset İlişkisi Bağlamında Başkanlık ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 3, 589 - 624, 31.12.2021

Murat Akçakaya , Kübra İlhan

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.996578

Cited By: 3

Öz

Devletler kamu hizmetlerini, kamu görevlilerinin faaliyette bulunduğu bürokrasi ve siyasi otoritenin görev yaptığı siyasi sistem ile sunmaktadır. Siyasi otorite devlet yönetimine dair kararları alırken, bürokrasi ise bu karaları hayata geçirmektedir. Siyasi otorite ve bürokrasi, kamu hizmeti sunmak adına var olmaktadır. Etkin bir kamu yönetimi için her iki aktörün uyum içinde faaliyet göstermesi gerekmektedir. Bürokrasi ve siyasi otoriteye farklı rollerin yüklendiği birçok yaklaşım olmasına rağmen bu yaklaşımlar arasındaki ortak nokta ise bürokrasi ile siyaset arasında keskin bir çizginin çizilemeyecek olmasıdır. Bürokrasinin edilgen konumda olduğu ve siyasi otoritenin kamu yönetimi üzerinde etkin bir politika uyguladığı idari yapılar olduğu gibi bunun tam aksi hali de görülmektedir. Her iki aktörün yönetsel süreçte etkin veya edilgen bir yapıya sahip olması hükümet sistemlerine göre değişiklik göstermektedir. Çalışmada, hükümet sistemleri arasında birbirine olan benzerliği ve farklılığı üzerinde pek çok araştırma ve tartışmaların yapıldığı Başkanlık Sistemi ile Türk tipi Başkanlık Sistemi olarak nitelendirilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ele alınmıştır. Çalışmada, güçlü bir yürütme sisteminin hâkim olduğu her iki hükümet sisteminde siyaset-bürokrasi ilişkisi incelenerek, siyasi otoritenin bürokrasi üzerindeki etkisini değerlendirmek amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın ilk bölümünde siyaset ve bürokrasi kavramları; ikinci bölümde Başkanlık ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinin genel özellikleri; son bölümde ise Başkanlık ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinde siyaset-bürokrasi ilişkisi ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bürokrasi, Siyaset, Başkanlık Sistemi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi

Investigation of Presidency and Presidency Government Systems in the Context of Bureaucracy-Politics Relationship

Öz

States provide public services with the bureaucracy in which public officials operate and the political system in which the political authority works. The political authority makes decisions about state administration, while the bureaucracy makes these decisions. Political authority and bureaucracy exist to provide public service. For an effective public administration, both actors must operate in harmony. Although there are many approaches in which different roles are attributed to bureaucracy and political authority, the common point between these approaches is that a sharp line cannot be drawn between bureaucracy and politics. Just as there are administrative structures in which the bureaucracy is in a passive position and the political authority implements an effective policy on public administration, the opposite is also seen. The fact that both actors have an active or passive structure in the administrative process varies according to government systems. In the study, the Presidential System, where many researches and discussions are made on the similarity and difference between the government systems, and the Presidential Government System, which is described as the Turkish type Presidential System, are discussed. In this study, it is aimed to evaluate the effect of political authority on bureaucracy by examining the relationship between politics and bureaucracy in both government systems dominated by a strong executive system. In this direction, in the first part of the study, the concepts of politics and bureaucracy; in the second part, general characteristics of Presidential and Presidential Government Systems; In the last part, the relationship between politics and bureaucracy in the Presidency and Presidential Government Systems is discussed.

Anahtar Kelimeler

Bureaucracy, Politics, Presidential System, Presidential Government System

Kaynakça

• Acar, A. (2002). Yönetim-siyaset ilişkisinde kamuda personel politikaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 5-14.
• Akbulut, N. ve Kaş, O. (2018). Cumhurbaşkanlığı yönetim sisteminde kamu denetimi ve iç denetimin yeri. Denetişim Dergisi, 8 (18), 77- 87.
• Akçakaya, M. (2016). Bürokrasi kuramları ve Türk kamu yönetiminde bürokratik sorunlar. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 669-694.
• Akıncı, B. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi sisteme yönelik tartışmalar ve çözüm önerileri. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Akman, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde kamu politikası aktörleri. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 15(1), 35-54.
• Aksan, G. ve Çelik, Ö. (2011). Gerilim ve uzlaşma: Demokrasi ekseninde bürokrasi ve siyaset ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 1-10.
• Alkan, H. (2018). Cumhurbaşkanlığı sisteminin kurumsal özellikleri ve demokratikleşme sürecine olası etkileri. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, 139-153, Doi: 10.17829/turcom.461355.
• Akyüz, Ü.(2009). Siyaset ve ahlak. Yasama Dergisi, 11, 93-129.
• Atmaca, Y. Ve Günay, M. C. (2020). Bürokratik oligarşi: Türk kamu yönetimi ekseninde bir analizi. Research Studies Anatolia Journal, 3(3), 199-210, doi: 10.33723/rs.733072.
• Aydoğdu, Y. (2019). Yeni hükümet sisteminde Cumhurbaşkanlığı işlemleri. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 85-92.
• Ayhan, U. ve İrdem, İ. (2018). Değişen yönetim paradigması, M. A. Özer ve U. Ayhan (Ed), Kamu yönetimi tartışmaları, 3-27, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ball, A. ve Peters, G. (2007). Çağdaş siyaset ve yönetimi, (N. Uzun, Çev.), İstanbul: Yayın Odası.
• Belet, M. S. (2008). Türk kamu yönetiminde siyaset ve bürokrasi ilişkisi: Üst Kurullar Bürokrasisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çalışkan, E. ve Önder, M. (2017). Başkanlık sistemi̇ ve mevcut kamu kurumları üzerine olası etkiler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (49), 570-578.
• Çevik, H.H. (2001).Türkiye’de kamu yönetimi sorunları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çukurçayır, M. A.(2006). Yerel yönetimde değişim: bürokratik örgütten hizmet işletmesine doğru. Sayıştay Dergisi, 73, 31-49.
• Demir, F. (2011a). Bürokratik kültür. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2), 153-178.
• Demir, F. (2011b). Bürokrasi-demokrasi ilişkisi ve bürokratların seçilmişlerce kontrolü sorunu. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (2), 63-84.
• Durgun, D.(1992). Bürokrasi teorisi ve yönetim. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 37-38, 133-149.
• Durgun, Ş. (2002), Türk kamu yönetiminde bürokratik siyaset. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 83-102.
• Eren, V ve Akıncı, B. (2018). Yasama ve yürütme ilişkileri açısından Başkanlık sistemi İle Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin karşılaştırılması. Y. Demirkaya (Ed), Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kamu yönetiminde değişim, 35-70, İstanbul: Hiper Yayın.
• Eren, V. ve Saitoğlu, F. (2021). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde üst düzey kamu yöneticileri. E. Akman(Ed), Farklı boyutlarıyla Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi, 301-328, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Ergun, T. (1997). Postmodernizm ve kamu yönetimi. Amme İdaresi Dergisi, 30 (4), 3-15.
• Ergun, T. ve Polatoğlu, A. (1992). Kamu yönetimine giriş. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Eryılmaz, B. (2013). Bürokrasi ve siyaset. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Eryılmaz, B. (2017). Kamu yönetimi. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Esen, E. ve Kalağan, G. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde merkezi idarenin dönüşümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11, 260-277, doi: 10.21076/vizyoner.754765.
• Fedayi, C.(2007). Siyasal sistem ve kamu örgütleri ilişkiler, sorunlar ve çözüm önerileri. Kamu Hukuku Arşivi, 10(1), 45-56.
• Gençcan, Ö. U.(1997). Başkanlık rejimi. Ankara: Adil Yayınevi.
• Gökçe, G., Şahin, A. ve Örselli, E. (2002). Türkiye’de siyasetin bürokrasi üzerindeki etkisi: siyasallaşma. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomi Araştırmalar Dergisi, 4, 45-58.
• Gözler, K.(2012). Anayasa hukukunun genel esasları. Bursa: Ekin Yayıncılık.
• Gül, H., Kamalak, İ. ve Gül, S.S. (2017). Amerikan Başkanlık ve Fransız Yarı-Başkanlık sistemleri ışığında Türkiye’nin yeni Cumhurbaşkanlığı hükümeti sistemi. Strategic Public Management Journal, 3, Special Issue, 101-120, doi: 10.25069/spmj.343035.
• Güler, T. (2016). 2000’li yıllar Türkiye’sinde siyaset bürokrasi ilişkilerinin kamu yönetimi reformları üzerinden okunması. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (36-1), 347-382, doi: 10.31795/baunsobed.662295.
• Güler, T. (2018), Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ve kamu yönetimine etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(39), 299-322, doi: 10.31795/baunsobed.443821.
• Heywood, A. (2016). Siyaset. (B. B. Özipek, B. Seçilmişoğlu, A. Yayla ve H. Y. Başdemir, Çev.), Ankara: Adres Yayınları.
• İzci, F. ve Bozdoğan, S. (2016). Türk kamu yönetiminde bir problem alanı olarak bürokrasi- siyaset ilişkisi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(34), 33-46, doi: 10.16992/ASOS.6528.
• İzci, F. ve Atmaca, Y. (2019). Yeni hükümet sisteminde Cumhurbaşkanının söylemlerinin bürokrasi üzerindeki etkisi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 6(48), 4522-4533, doi: 10.26450/jshsr.1698.
• Kabaklı, A. (2017). Millete vurulan canlı pranga bürokrasi. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Kalağan, G. (2009). 1980 sonrası geleneksel bürokratik yönetim paradigmasında değişim ve yönetsel-siyasal yeniden yapılanma arayışları. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 1(1), 92-103. Kapani, M. (2020). Politika bilimine giriş. Ankara: Serbest Akademi.
• Karatepe, Ş., Alkan, H., Atar, Y., Bingöl, Y. Ve Durgun, G. B. (2017). Sorularla Cumhurbaşkanlığı sistemi. Ankara: Memur-Sen Yayınları.
• Kaya, E. (2014). Siyaset devleti. Ankara Barosu Dergisi, 1, 221-243.
• Kırışık, F. ve Öztürk, K. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle kamu yönetiminin geliştirilmesi. Adalet Dergisi, 65, 167-200.
• Kutlu, Ö. ve Kahraman, S. (2017). Türk Cumhurbaşkanlığı sisteminin kamu yönetimi açısından değerlendirilmesi. F. Uslu (Ed), Türk Anayasa Hukukunun Güncel Sorunları, 1-26, Sakarya: Beşköprü Yayınları.
• Kuzu, B. (2015). Her yönü ile Başkanlık sistem., İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Küçük, Ü. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde merkez yerel ilişkileri ve vesayet denetimi. (Yayımlanmış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Mercimek, Ş. (2018). Bürokratik vesayet anlayışına Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin etkisi. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2( 2), 131-149, doi: 10.46452/baksoder.497976.
• Mises, L. V. (2018). Bürokrasi. Ankara: Liberte Yayınları.
• Oktay, C. (2009). Siyaset bilimi incelemeleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Özer, M.A. (2013). Weber’in bürokrasisi karşısında yönetimde yeniden yapılandırma arayışları. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 2(4), 43-57.
• Özer, M.A ve Özmen, B. (2017). Parlamenter ve Başkanlık sistemleri arasında konumunu arayan bürokrasi. Strategic Public Management Journal, 3, Special Issue, 17-34, doi: 10.25069/spmj.343716.
• Özer, M.A. (2018). Siyaset yönetim dikotomisi. M. A. Özer ve U. Ayhan (Ed), Kamu yönetimi tartışmaları,31-82, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özer, M. A. (2019). 21. yüzyılın modern yönetimi için geleceğe yön veren yönetim guruları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özer, M.A., Akçakaya, M., Yaylı, H. ve Batmaz, N. Y. (2019). Kamu yönetimi klasik yapı ve süreçleri. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Öztekin, A. (2005). Yönetim bilimi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Öztürk, N. K.(2017). Bürokrasi- siyaset ilişkileri ve Türkiye. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Öztürk, N. K. (2018). Amerikan Başkanlık sistemi ve bürokrasi. Y. Demirkaya(Ed), Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kamu yönetiminde değişim, 199-247, İstanbul: Hiper Yayın.
• Öztürk, N.K. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin temel dinamikleri. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 6 (15), 49-65.
• Peters, Guy B. (2001). The politics of bureaucracy. Londra- New York: Routledge.
• Riddlesperger, J.W and King, J. D. King (1986). Presidential appointments to the cabinet, executive office, and White House staff. Presidential Studies Quarterly, 16(4), 691-699.
• Sobacı, M. Z. ve Köseoğlu, Ö. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde üst kademe yöneticiler. Ankara: SETA Rapor.
• Şaylan, G. (1986). Türkiye’de kapitalizm bürokrasi ve siyasal ideoloji. Ankara: V Yayınları.
• Tataroğlu, M. (2006). Parlamenter ve Başkanlık sistemlerinde siyasi iktidar ve bürokrasi ilişkileri ve Türkiye açısından bir değerlendirme. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 97-119.
• Tataroğlu, M. (2016). Yürütmede etkinlik bakımından Başkanlık sisteminin değerlendirilmesi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 74-97.
• Teziç, E. (2012). Anayasa hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Tortop, N., İsbir, E. G., Aykaç, B., Yayman, H. ve Özer, M. A. (2012). Yönetim bilimi. Ankara: Nobel Kitabevi.
• Tosun, G. E. ve Tosun, T. (1999). Türkiye’nin siyasal istikrar arayışı Başkanlık ve Yarı Başkanlık sistemler. İstanbul:Alfa Yayıncılık.
• Turan, A. M. (2018), Türkiye’nin yeni yönetim düzeni: Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Social Sciences Research Journal, 7(3), 42-91.
• Uçman, H. (2014). Türkiye’de bürokrasi ve siyaset -siyasi müsteşarlıktan Bakan Yardımcılığına. Ankara: Alter Yayıcılık.
• Wilson, W. (1887). The study of administration. Political Science Quarterly, 2(2), 197-222.
• Yanık, M. (1997). Başkanlık sistemi ve Türkiye’de uygulanabilirliği. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Yayla, A. (1998). Siyaset teorisine giriş. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Yıldırım, M. (2010). Modernizm, postmodernizm ve kamu yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 703-719.
• Zengin, O. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi ve idari yapıya etkisi. Emek Araştırma Dergisi, 10(15), 1-24.
• SETA (2016), 1982 Anayasası ve anayasa değişiklik teklifi karşılaştırması, SETA. Erişim tarihi: 02.07.2021, Erişim adresi: https://www.setav.org/1982-anayasasi-ve-anayasa-degisiklik-teklifi-karsilastirmasi/.
• Sobacı, M. Z. (2018). Yeni sistem ve üst kademe yöneticiler, Sabah Gazetesi. Erişim tarihi: 01.07.2021, Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/mehmet-zahid-sobaci/2018/07/14/yeni-sistem-ve-ust-kademe-yoneticiler.
• Resmi Gazete, Üst kademe kamu yöneticileri ile kamu kurum ve kuruluşlarında atama usullerine dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 10/7/2018, Sayı 30474. Erişm tarihi: 08.07.2021, Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.3.pdf.