Türkiye’de Avrasyacı Siyasal Söylemler Bağlamında Mustafa Kemal Atatürk Dönemi Türk Dış Siyaseti

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 43 - 76, 11.04.2023

Demirhan Fahri Erdem

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1226114

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de 1990’lardan itibaren ortaya çıkmaya başlayan Avrasyacı siyasal söylemlerin savunduğu dış siyasetin köklerinin, Mustafa Kemal Atatürk dönemi Türk dış siyasetinde bulunup bulunmadığını araştırmayı amaçlamıştır. Makalede Mustafa Kemal’in ulusal kurtuluş mücadelesine önderlik etmeye başladığı 1919’dan, ölümüyle iktidarının son bulduğu 1938’e kadar olan zaman dilimindeki Türk dış siyasetine odaklanılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı çalışmada, Mustafa Kemal’in sözleri ve uygulamaları dâhil olmak üzere elde edilen veriler, tarihsel bağlamda döneme hâkim zihniyet de göz önünde bulundurularak, Avrasyacı siyasal söylemlerin parametreleri çerçevesinden çözümlenmiştir. Türkiye’deki Avrasyacı siyasal söylemlerin çoğuna hâkim olan ortak bir takım parametrelerin, Mustafa Kemal dönemi Türk dış siyasetinin de temel özellikleriyle örtüştüğü anlaşılmaktadır. Türkiye'deki Avrasyacı siyasal söylemlerin çoğu, antiemperyalizm, tam bağımsızlık, uluslararası işbirliği, Türkiye’ye önderlik rolü yükleme ve Batı karşıtlığı gibi ortak parametrelerde birleşmektedir. Mustafa Kemal dönemi Türk dış siyaseti de; bir takım parametreler için vurgu yoğunluğu içinde bulunulan konjonktüre göre değişse de, kararlı biçimde tüm bu parametrelere uygun karakterde olmuştur. Dolayısıyla Türkiye’deki Avrasyacı siyasal söylemlerin savunduğu dış siyaset için, Türkiye’nin yeterli tarihsel tecrübe mirasına sahip olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Avrasyacı söylemler, Avrasyacı parametreler, Mustafa Kemal, dış siyaset., Turkey, Eurasianist discourses, Eurasianist parameters, foreign policy.

In The Context Of Eurasianist Political Discourses In Turkey Turkish Foreign Policy Under Mustafa Kemal Ataturk’s Era

Öz

This study aims to investigate whether the foreign policy advocated by the Eurasianist political discourses that have emerged in Turkey since the 1990s has its roots in the Turkish foreign policy of Mustafa Kemal Atatürk's era. The article focuses on Turkish foreign policy from 1919, when Mustafa Kemal began to lead the national liberation struggle, to 1938, when his rule ended with his death. In the study, in which qualitative research methods were used, the data obtained, including Mustafa Kemal's words and practices, were analysed within the parameters of Eurasianist political discourses, taking into account the dominant mentality of the period in the historical context. A number of common parameters that dominate most of the Eurasianist political discourses in Turkey seem to overlap with the main features of Turkish foreign policy in the Mustafa Kemal era. Most Eurasianist political discourses in Turkey converge on common parameters such as anti-imperialism, full independence, international co-operation, attributing a leadership role to Turkey and anti-Westernism. The Turkish foreign policy of the Mustafa Kemal era was consistently in line with all these parameters, although the intensity of emphasis on certain parameters varied according to the conjuncture. Therefore, it can be said that Turkey has a sufficient historical heritage of experience for the foreign policy advocated by Eurasianist political discourses in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Eurasianist discourses, Eurasianist parameters, foreign policy.

Kaynakça

• Ahmad, F. (1995). Modern Türkiye’nin Oluşumu. (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Akşin, S. (1989). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I (1919-1938). (1989). y.y.; Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II (1906-1938). (1959) Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III (1918-1937). (1961). Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Atay, F. R. (1984). Çankaya. İstanbul: Bateş.
• Avcıoğlu, D. (1974). Millî Kurtuluş Tarihi 1838’den 1995’e Cilt 3, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Aydemir, Ş. S. (1967). Suyu Arayan Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş. S. (1973). Tek Adam Mustafa Kemal (1922-1938) Cilt 3. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Başyazı. (2002). Türkiye/Avrasya Bilinci. Yarın, 5, 1.
• Bayur, Y. H. (1938). Türkiye Devletinin Dış Siyasası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Çavdar, T. (2006). Küreselleşen Kapitalizm Türkiye Cumhuriyeti’ni Hiç Affetmedi!... A. İlhan (Yön.), …bir millet uyanıyor!.. 1 içinde (ss. 113-123). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Çeçen, A. (1997). Ulusal Sol. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Erdem, D. F. (2011). Rusya’nın İmparatorluk İdeolojisi: Avrasyacılık. 21. Yüzyıl, 25, 97-103.
• Gönlübol, M. ve SAR, C. (1963). Atatürk ve Türkiyenin Dış Politikası (1919-1938). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Işıklı, A. (2006). AB ve GOP Kıskacında Türkiye. A. İlhan (Yön.), …bir millet uyanıyor!.. 1 içinde (ss. 143-165). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• İlhan, A. (1994). Avrasya Kutbu ve Siyaset Tarihi Üzerine (Söyleşi). Ulusal, 4, 34-48.
• İlhan, A. (1997). Hangi Küreselleşme. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• İlhan, A. (1999a). Hangi Atatürk. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• İlhan, A. (1999b). “…ufkun arkasını görebilmek…”. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• İlhan, A. (1999c). Mustafa Kemal, Kemalizm ve Türk Solu Üzerine (Söyleşi). H. Reyhan - Ö. Şenalp - M. G. Şenalp - Y. Akın (Der.), Ulusal Sola Teorik Katkı içinde (ss. 125-138). Ankara: Ulusal Dergisi Kitaplığı.
• İlhan, A. (2001). Kemalizm Müdafaa-i Hukuk Doktrini. T. Bora - M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cilt 2 Kemalizm içinde (ss. 518-528). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İlhan, A. (2004). Yıldız, Hilâl ve Kalpak. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İlhan, A. (2006). …Gâzi’nin, O ‘Dev’ Yalnızlığı!... A. İlhan (Yön.), …bir millet uyanıyor!.. 1 içinde (ss. 9-11). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• İlhan, S. (2006). türklerin jeopolitiği ve avrasyacılık. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• İmanov, V. (2008). Avrasyacılık: Rusya’nın Kimlik Arayışı. İstanbul: Küre Yayınları.
• İsmayılov, M. (2011). Avrasyacılık. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İşyar, Ö. G. (2003-04). Gelenekçi Rus Klâsik Avrasyacı Düşüncesinin Gelişimi ve Temel İlkeleri. Doğu Batı, 25, 179-219.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (t.y.). Politikada 45 Yıl. y.y.: Bilgi Yayınevi.
• Karpat, K. H. (2012). Türk Dış Politikası Tarihi. (G. Ayas, Çev. ve Yay. Haz.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kazancıgil, A. (2001). Anti-emperyalist Bağımsızlık İdeolojisi ve Üçüncü Dünya Ulusculuğu Olarak Kemalizm. T. Bora - M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cilt 2 Kemalizm içinde (ss. 235-246). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuyaş, A. (2001). Yeni Osmanlılar’dan 1930’lara Anti-emperyalist Düşünce. T. Bora - M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cilt 2 Kemalizm içinde (ss. 247-252). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Metin, B. (2003). Pax Ottomana’yı Hatırlamak. Yarın, 11, 18-19.
• Muradoğlu, A. (2002). Kurtuluş Savaşı’nda Avrasya Politikası. Yarın, 5, 34.
• Perinçek, D. (1996). Avrasya Seçeneği. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Perinçek, D. (2015). Asya Çağının Öncüleri. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Perinçek, M. (2006a). Avrasyacılık Türkiye’deki Teori ve Pratiği. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Perinçek, M. B. (2006b). Türk-Sovyet İttifakının Stratejik Temelleri. A. İlhan (Yön.), …bir millet uyanıyor!.. 1 içinde (ss. 211-230). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Reyhan, H. (1994). Avrasya Gündemi. Ulusal, 4, 3-5.
• Soyak, H. R. (2005). Atatürk’ten Hatıralar. İstanbul: YKY.
• Şenalp, M. G. (1994). Yeni Dünya Düzeni, Ulusal Sol ve Avrasya. Ulusal, 4, 65-72.
• Timur, T. (1997). Türk Devrimi ve Sonrası. Ankara: İmge Kitabevi.