Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 769 - 788, 18.09.2023

Meryem Turgut Cuma Fidan Ferda Işıkçelik İsmail Ağırbaş

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1120951

Öz

Çalışmada, hemodiyaliz tedavisi alan hastaların yaşam kalitesi ve depresyon düzeylerini, bunları etkileyen faktörleri belirlemek ve hastaların yaşam kalitesi ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amaçlanmıştır. Araştırma, tanımlayıcı ve kesitsel türde bir çalışmadır. Araştırma, Muş Devlet Hastanesi’nde hemodiyaliz tedavisi alan 92 hasta ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada veri toplama araçları olarak Böbrek Hastalığı ve Yaşam Kalitesi Formu ve Beck Depresyon Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada verilerin analizinde betimleyici istatistikler, Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testlerinden ve korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Çalışmada hemodiyaliz hastalarının toplam yaşam kalitesi puanı 46.65±10.81; depresyon puan ortalaması ise 14,16±6,08 olarak bulunmuştur. Hastaların orta düzeyin altında yaşam kalitesi puanına sahip oldukları ve hastaların %31,52’sinde depresyon puan ortalamasının Türkiye için belirlenen kesme puanının üzerinde olduğu saptanmıştır. Çalışmada, hemodiyaliz hastalarının cinsiyet, yaş ve eşlik eden hastalık olma durumu özelliklerinin hem yaşam kalitesi ve hem de depresyon düzeyleri üzerinde; medeni durum ve hastalıktan önce çalışma durumu özelliklerinin ise sadece yaşam kalitesi üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık oluşturduğu tespit edilmiştir. Çalışmada, depresyon ile toplam yaşam kalitesi ve tüm alt boyutları arasında istatistiksel açıdan anlamlı ve negatif yönlü ilişkiler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Gelecekteki araştırmalarda, kronik böbrek yetmezliği hastalığının farklı tedavi yöntemlerinde, hastalardaki depresyonun erken teşhisi ve tedavisinin, hastaların yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olup olmayacağı değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Depresyon, Hemodiyaliz, Son Dönem Böbrek Yetmezliği, Yaşam Kalitesi

Investigation of Quality of Life and Depression in Hemodialysis Patients and the Relationship Between Them

Öz

The purpose of this study is to determine the quality of life and depression levels of patients receiving hemodialysis treatment and the factors affecting them and to explore the relationship between patients’ quality of life and depression levels. This is a descriptive cross-sectional study. The study was conducted with 92 patients receiving hemodialysis treatment at Muş State Hospital in Turkey. Data were collected by using the Kidney Disease Quality of Life Instrument and the Beck Depression Inventory. Data were analyzed through descriptive statistics, the Mann-Whitney U test, the Kruskal-Wallis test, and correlation analysis. The study found the total quality of life score of hemodialysis patients as 46.65±10.81 and their mean depression score as 14.16±6.08. The study detected the patients’ quality of life score to be below the moderate level and the mean depression score in 31.52% of the patients to be above the cut-off score determined for Turkey. The study also found that gender, age, and comorbidity made a statistically significant difference on both quality of life and depression levels of the hemodialysis patients, while marital status and pre-disease employment status made a statistically significant difference only on quality of life. The study concluded that there were statistically significant and negative relationships between depression and total quality of life and all its sub-dimensions. Future research may investigate whether early diagnosis and treatment of depression in patients may help enhance patients’ quality of life within different treatment methods of chronic renal failure.

Anahtar Kelimeler

Depression, Hemodialysis, End Stage Renal Disease, Quality of Life

Kaynakça

• Al-Nashri, F. & Almutary, H. (2022). Impact of anxiety and depression on the quality of life of haemodialysis patients, Journal of Clinical Nursing, 31, 220-230.
• Baydoğan, M. & Dağ, İ. (2008). Hemodiyaliz hastalarındaki depresiflik düzeyinin yordanmasında kontrol odağı, öğrenilmiş güçlülük ve sosyotropi-otonomi, Türk Psikiyatri Dergisi, 19(1), 19-28.
• Bayın Donar, G. (2019). Diyaliz Tedavisi Alan Hastaların Sağlık Hizmeti Kullanımını ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Beck, A.T., Ward, C.H., Mendelson, M., Mock, J. & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression, Archives of General Psychiatry, 4, 561-571.
• Chen, J.Y., Choi, E.P., Wan, E.Y., Chan, A.K., Tsang, J.P., Chan, K.H., ... & Lam, C.L. (2016). Validation of the disease-specific components of the kidney disease quality of life-36 (KDQOL-36) in Chinese patients undergoing maintenance dialysis, PloS one, 11(5), e0155188.
• Chow, S.K.Y. & Tam, B.M.L. (2014). Is the kidney disease quality of life-36 (KDQOL-36) a valid instrument for Chinese dialysis patients?, BMC Nephrology, 15(1), 199.
• Çelik, H.C. & Acar, T. (2007). Kronik hemodiyaliz hastalarında depresyon ve anksiyete düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi, Fırat Tıp Dergisi, 12(1), 23-27.
• Daniel, S.C., Azuero, A., Gutlierrez, O.M., Heaton, K. (2021). Examining the relationship between nutrition, quality of life, and depression in hemodialysis patients, Quality of Life Research, 30, 759-768.
• Fructuoso, M., Castro, R., Oliveira, L., Prata, C. & Morgado, T. (2011). Quality of life in chronic kidney disease. Nefrología, 31(1), 91-96.
• Ganu, V.J., Boima, V., Adjei, D.N., Yendork, J.S., Dey, I.D., Yorke, E., Mate-Kole, C.C. & Mate-Kole, M.O. (2018). Depression and quality of life in patients on long term hemodialysis at a national hospital in Ghana: a cross-sectional study, Ghana Medical Journal, 52(1), 22-28.
• Gerasimoula, K., Lefkothea, L., Maria, L., Victoria, A., Paraskevi, T. & Maria, P. (2015). Quality of life in hemodialysis patients, Mater Sociomed, 27(5), 305-309.
• Girgin Yılmaz, A. (2014). Hemodiyaliz ve Periton Diyaliz Hastalarında Depresyon, Kaygı, Benlik Saygısı ve Sosyal Uyumun Değerlendirilmesi ve Karşılaştırılması (Uzmanlık Tezi). Uludağ Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Bursa.
• Gökçe, S. (2010). Renal Replasman Tedavisi Alan Hastalarda Yaşam Kalitesi (Uzmanlık Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Güney, İ. (2007). Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesinin Mortalite Üzerine Etkisi (Uzmanlık Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Hays, R.D., Kallich, J.D., Mapes, D.L., Coons, S.J. & Carter, W.B. (1994). Development of the kidney disease quality of life (KDQOL TM) instrument, Quality of life Research, 3(5), 329-338.
• Hisli, N. (1988). Beck depresyon envanteri’nin geçerligi üzerine bir çalışma, Psikoloji Dergisi, 6(22), 118-126.
• Kao, T.W., Lai, M.S., Tsai, T.J., Jan, C.F., Chie, W.C. & Chen, W.Y. (2009). Economic, social, and psychological factors associated with health‐related quality of life of chronic hemodialysis patients in Northern Taiwan: a multicenter study, Artificial Organs, 33(1), 61-68.
• Kara, B. (2007). Hemodiyaliz hastalarında tedaviye uyum: Çok yönlü bir yaklaşım, Gülhane Tıp Dergisi, 49, 132-136.
• Kaya, B., Taşkapan, H., Ateş, F. & Erdoğan Taycan, S. (2012). Hemodiyaliz ve periton diyalizi uygulanan hastalarda psikiyatrik bozukluklar, algılanan sosyal destek ve yaşam kalitesi düzeylerinin karşılaştırılması, Klinik Psikiyatri, 15, 144-152.
• Khan, H., Jalal, T., Joy, J., Gopalakrishnan, S., Beegam, A. & John, I.C. (2019). Symptoms of anxiety and depression among patients on haemodialysis and their correlation with perceived quality of life: A cross sectional study, Journal of Evidence Based Medicine and Healthcare, 6(36), 2443-2447.
• Kızılcık, Z. (2009). Hemodiyaliz Hastalarında Depresyon Sıklığı ve Yaşam Kalitesi (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Küçükünal, A., Kıvanç Altunay, İ., Esen Salman, K. & Atış, G. (2015). Hemodiyaliz hastalarında üremik pruritus ve yaşam kalitesi ilişkisi, Türk Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi Dergisi, 49 (Suppl 1), 23-27.
• Lee, W.C., Lee, Y.T., Li, L.C., Ng, H.Y., Kuo, W.H., Lin, P.T., Liao, Y.C., Chiou, T.T.Y. & Lee, C.T. (2018). The number of comorbidities predicts renal outcomes in patients with stage 3–5 chronic kidney disease, Journal of Clinical Medicine, 7, 493.
• Lemos, C.F., Rodrigues, M.P. & Veiga, J.R.P. (2015). Family incomeis associated with quality of life in patients with chronic kidney disease in the pre-dialysis phase: a cross sectional study. Health and Quality of Life Outcomes, 13(1), 202.
• Lii, Y.C., Tsay, S.L. & Wang, T.J. (2007). Group intervention to improve quality of life in haemodialysis patients, Journal of Clinical Nursing, 16(11c), 268-275.
• Ling, C., Evans, D., Zhang, Y., Luo, J., Hu, Y., Ouyang, Y., Tang, J. & Kuang, Z. (2020). The effects of cognitive behavioural therapy on depression and quality of life in patients with maintenance haemodialysis: A systematic review, BMC Psychiatry, 20, 369-383.
• Lopes, A.A., Bragg, J., Young, E., Goodkin, D., Mapes, D., Combe, C., Piera, L., Held, P., Gillespie, B. & Port, F.K. (2002). Depression as a predictor of mortality and hospitalization among hemodialysis patients in USA and Europe, Kidney International, 62(1), 199-207.
• Manns, B., Johnson, J.A., Taub, K., Mortis, G., Ghali, W.A. & Donaldson, C. (2003). Quality of life in patients treated with hemodialysis or peritoneal dialysis: what are the important determinants?, Clinical Nephrology, 60(5), 341-351.
• Nazlıcan, E., Demirhindi, H. & Akbaba, M. (2012). Hemodiyalize giren kronik böbrek yetmezliği hastalarında yaşam kalitesi ve etkileyen faktörler, TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(4), 383-388.
• Nguyen, N.T., Cockwell, P., Maxwell, A.P., Griffin, M., O’Brien, T. & O’Neill, C. (2018). Chronic kidney disease, health-related quality of life and their associated economic burden among a nationally representative sample of community dwelling adults in England, PloS One, 13(11), e0207960.
• Nişel, R.N., Çınar, A. & Ekizler, H. (2016). Hemodiyaliz hastalarının yaşam kalitesinin uluslararası mukayeseli analizi, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(1), 249-259.
• Özcan, Y., Baştürk, M., Aslan, S.S. & Utaş, C. (2000). Hemodiyaliz ve sürekli ayaktan periton diyalizi uygulanan hastalarda psikiyatrik morbidite ve yaşam kalitesi, Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi, 7(4), 333-337.
• Özçetin, A., Bicik Bahçebaşı, Z., Bahçebaşı, T., Cinemre, H. & Ataoğlu, A. (2009). Diyaliz uygulanan hastalarda yaşam kalitesi ve psikiyatrik belirti dağılımı, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(2), 142-150.
• Parimala, L. & Sofia, M. (2021). Assessment of satisfaction level and quality of life among haemodialysis patient’s on dialysis therapy, Medico Legal Update, 21(1), 734-737.
• Rand Corporation (2021). Kidney Disease Quality of Life Instrument (KDQOL). https://www.rand.org/health-care/surveys_tools/kdqol.html. Erişim Tarihi: 11 Kasım, 2021.
• Ricardo, A.C., Hacker, E., Lora, C.M., Ackerson, L., DeSalvo, K.B., Go, A., Kusek, J.W., Nessel, L., Ojo, A., Townsend, R.R., Xie, D., Ferrans, C.E. & Lash, J.P. (2013). Validation of the kidney disease quality of life short form 36 (KDQOL-36™) US Spanish and English versions in a cohort of hispanics with chronic kidney disease, Ethnicity & Disease, 23(2), 202-209.
• Sağlık Bakanlığı (2015). Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı (2015-2020).
• Sağlık Teknolojisi Değerlendirme Daire Başkanlığı (2017). Böbrek Yetmezliği Tedavisinde Kullanılan Periton Diyalizi ve Hemodiyaliz Yönteminin Dolaylı Maliyetlerinin Analizi. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Santos, P.S., Daher, E.F., Silva, G.B., Liborio, A.B. & Kerr, L.R. (2009). Quality of life assessment among haemodialysis patients in a single centre: a 2-year follow-up, Qual Life Res, 18, 541–546.
• Seica, A., Segall, L., Verzan, C., Vaduva, N., Madincea, M., Rusoiu, S., Cristea, S., Ştefan, M., Serbănescu, D., Morosanu, P., Grăjdeanu, L., Andronache, R., Nechita, M., Dragoş, D., Dronca, A., Gusbeth-Tatomir, P., Mircescu, G. & Caovic, A. (2009). Factors affecting the quality of life of haemodialysis patients from Romania: a multicentric study, Nephrology Dialysis Transplantation, 24(2), 626–629.
• Shimizu, U., Aoki, H., Sakagami, M. & Akazawa, K. (2018). Walking ability, anxiety and depression, significantly decrease EuroQol - Dimension 5-Level socores in older hemodialysis patients in Japan, Archives of Gerontology and Geriatrics, 78, 96-100.
• Şanlıtürk, D., Ovayolu, N. & Kes, D. (2018). Hemodiyaliz hastalarında sık karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri, Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 1(13),17-25.
• T.C. Sağlık Bakanlığı & Türk Nefroloji Derneği (2020). Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Raporu, Türk Nefroloji Derneği Yayınları.
• Teles, F., De Albuquerque, A.L.A., Lins, I.K.F.G., Medrado, P.C. & Costa, A.F.P. (2018). Quality of life and depression in haemodialysis patients, Psychology, Health & Medicine, 1069-1078. https://doi.org/10.1080/13548506.2018.1469779
• United States Renal Data System (2021). 2020 Annual Data Report: Incidence, Prevalence, Patient Characteristics, and Treatment Modalities. https://adr.usrds.org/2020/end-stage-renal-disease/1-incidence-prevalence-patient-characteristics-and-treatment-modalities. Erişim Tarihi: 3 Kasım, 2021.
• Watnick, S., Kirwin, P., Mahnensmith, R. & Con-cato, J. (2003). The prevalence and treatment of depression among patients starting dialysis, Am J Kidney Dis, 41, 105–110.
• World Health Organization (2021). Noncommunicable diseases. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases. Erişim Tarihi: 10 Ekim, 2021.
• Yıldırım, A., Ogutmen, B., Bektas, G., Isci, E., Mete, M. & Tolgay, H.I. (2007). Translation, cultural adaptation, ınitial reliability, and validation of the kidney disease and quality of life–short form (KDQOL-SF 1.3) in Turkey, In Transplantation Proceedings, 39(1), 51-54.