Güvenlik Sorunu Olarak Yönetişim Zafiyeti: Özbekistan Örneği

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 589 - 616, 18.09.2023

İbrahim İrdem Samet Başak

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1255521

Cited By: 1

Öz

Bireylerin, örgütlerin veya toplumların ortak amaç ve hedefler etrafında birleşmesinde
ve müşterek çıkarların belirlenmesinde farklı paydaş gruplarının etkileşimini esas alan
yönetişim etkili bir güvenlik yönetimi yapısının inşasında temel unsurlardan birisidir. Çok
aktörlü, hesap verebilir, şeffaf, adil, etkili ve katılımcılığa dayanan yönetişim anlayışının
tatbiki başta iç güvenlik olmak üzere güvenliğe ilişkin farklı veçhelerin itici gücünü
oluşturmaktadır. Bu çalışma, yönetişim kavramı ile güvenlik ilişkisine odaklanarak
Özbekistan örneği üzerinden yönetişim zafiyetinin güvenlik sorunlarının ortaya çıkmasındaki
etkisini ele almayı amaçlamaktadır. Bağımsızlık sonrası dönemden bugüne Özbekistan
özelinde yaşanan gelişmeler yönetişim ve güvenlik ilişkisinin anlaşılabilmesi bakımından
önemli tespitler sunmaktadır. Türkiye ile olan yakın diplomatik ilişkileri yanında jeopolitik ve
jeostratejik açıdan Orta Asya’da önemli bir konuma sahip olan Özbekistan’ın günümüzde
karşılaştığı güvenlik sorunları yönetişim sürecinin sağlam bir yapıya kavuşturulmasına
bağlıdır. Bu nedenle çalışmada yönetişim ve güvenlik ilişkisi Özbekistan örneği üzerinden ele
alınarak alan yazınına katkı sunulması amaçlanmaktadır Toplumsal katılım, adalet,
demokrasi, hesap verebilirlik, şeffaflık gibi ilkeler temelinde şekillenen yönetişim esaslı idare
tarzının günümüzde Özbekistan’ın karşılaştığı güvenlik tehditlerinin en aza indirilmesinde
faydalı olacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yönetişim, Güvenlik Yönetişimi, Özbekistan

Governance Weakness As a Security Problem: The Case of Uzbekistan

Öz

Governance, which is based on the interaction of different stakeholder groups in the unification of individuals, organizations or societies around common goals and objectives, and in determining common interests, is one of the basic elements in the construction of an effective security management structure. The application of a multi-actor, accountable, transparent, fair, effective and participation-based governance approach constitutes the driving force of different aspects of security, especially internal security. This study focuses on the relationship between the concepts of governance and security, and aims to address the impact of governance weakness on the emergence of security problems through Uzbekistan case. The developments in Uzbekistan since the post-independence period present important findings in terms of understanding the relationship between governance and security. In addition to its close diplomatic relations with Turkey, the security problems faced by Uzbekistan, which has an important geopolitical and geostrategic position in Central Asia, depend on the establishment of a solid governance process. Therefore, in this study, it is aimed to contribute to the literature by considering the relationship between governance and security through the case of Uzbekistan. It is considered that the governance-based administration style, which is shaped on the basis of principles such as social participation, justice, democracy, accountability and transparency, will be beneficial in minimizing the security threats that Uzbekistan faces today.

Anahtar Kelimeler

Governance, Security Governance, Uzbekistan

Kaynakça

• Abdukerimov, B. (2017, 23 Ekim). Özbekistan dış politikasında açıklık ve iyi komşuluk dönemi. Anadolu Ajansı. 30 Ocak 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ozbekistan-dis-politikasinda-aciklik-ve-iyi-komsuluk-donemi/945184 adresinden erişildi.
• Acar, H. (2019). Kamu güvenliği kavramı ve küresel terörün etkisiyle güvenlik politikalarında yeni paradigma arayışı. Acar, H. (Ed.), Kamu güvenliği politikaları yerelden küresele içinde (ss. 3-21). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akdağ, E. (2022). Özbekistan’ın Kırılgan Ülkeler Endeksi’nde uyumluluk ve politik göstergelerinin 2006 yılı değerlendirmesi. Uluslararası İlişkiler ve Politika Dergisi, 2(1), 67-73.
• Alizada, N. (2021, 8 Mart). Özbekistan dış politikasında Mirziyoyev etkisi. ANKASAM. 29 Ocak 2023 tarihinde https://www.ankasam.org/ozbekistan-dis-politikasinda-mirziyoyev-etkisi/ adresinden erişildi.
• Ateş, S., & Ateş, A. (2015). Geçmişten günümüze Orta Asya klan politikası, elit klanlar, rejim değişimi ve klan dengesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 117-134.
• Azamy, H. (2015). Will the Islamic Movement of Uzbekistan (IMU) trade the Taliban for ISIS? Counter Terrorist Trends and Analyses, 7(6), 30-35.
• Babaoğlu, S. (2020, 30 Aralık). Bağımsızlıktan günümüze Özbekistan'ın serüveni. GZT. 28 Ocak 2023 tarihinde https://www.gzt.com/mecra/bagimsizliktan-gunumuze-ozbekistanin-seruveni-3461920 adresinden erişildi.
• Bandırma Ticaret Borsası. (2020). Özbekistan ülke profili. 30 Ocak 2023 tarihinde https://www.bantb.org.tr/wp-content/uploads/2021/10/Ulke-Profili-11.pdf adresinden erişildi.
• Barbak, A. (2015). Güvenlik sektörü reformu: Devletin meşru güç kullanma tekelinin terki ve küresel güvenlik yönetişimi ile bütünleşme. Akademik Bakış Dergisi, 48, 426-444.
• Bektemirov, K., & Rahimov, E. (2002). Local government in Uzbekistan. In Alymkulov, E., & Kulatov, M. (Eds.), Local governments in Eastern Europe, in the Caucasus and Central Asia (pp. 469-520). World Bank Publications.
• Benedict, K. (2015). Good governance. In Wright, J.D. (Ed.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (pp. 155-161). Elsevier.
• Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (UNESCAP). (2023). What is good governance?. Birleşmiş Milletler. 27 Ocak 2023 tarihinde https://www.unescap.org/sites/default/files/good-governance.pdf adresinden erişildi.
• Bodur, H. E. (2004). Orta Asya'da militan İslamcı hareketler ve vahhabilik. Dini Araştırmalar, 7(20), 195-204.
• Breslin, S., & Croft, S. (2012). Researching regional security governance: Dimensions, debates and discourses. In Breslin, S., & Stuart, C. (Eds.), Comparative regional security governance (pp. 1-22). Routledge.
• Britannica. (2023). Tashkent. 29 Ocak 2023 tarihinde https://www.britannica.com/place/Uzbekistan adresinden erişildi.
• Budulgan, S. A. (2020). Özbekistan'ın Jeopolitik önemi. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 167-184.
• Çaman, E., & Dağcı, K. (2014). Özbekistan’da İslam, siyasi sistem ve radikalizm. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 8-22.
• Çıtak, E. (2017). Yeni güvenlik politikaları ve Türkiye'de istihbaratın dönüşümü – Güvenlik ve istihbarat. Yeni Yüzyıl.
• Demirci, L. (2012). Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın kesişimindeki sorunlu vadi: Fergana. Savunma Bilimleri Dergisi, 11(2), 33-69.
• Development Strategy Center. (2020). Development Strategy of New Uzbekistan for 2022-2026. 2 Şubat 2023 tarihinde https://uzembassy.kz/upload/userfiles/files/Development%20Strategy%20of%20Uzbekistan.pdf adresinden erişildi.
• Economist Intelligence. (2022). Uzbekistan. 30 Ocak 2023 tarihinde https://country.eiu.com/article.aspx?articleid=1082186091&Country=Uzbekistan&topic=Summary&subtopic=Political+structure adresinden erişildi.
• Edwards, M., Halligan, J., Horrigan, B., & Nicoll, G. (2012). Public sector governance in Australia. ANU E Press.
• Ercan, O. (2022). Geçmişten günümüze Orta Asya'da devlet ve yönetim geleneği. Çınar, Y. (Ed.), Asya'da devlet ve askeri darbeler - ekonomik, toplumsal ve siyasal değişim içinde (ss. 31-56). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Finkelstein, L. S. (1995). What is global governance? Global Governance, 1(3), 367-372.
• Gürbüz, Y. E. (2019). Özbekistan’da tarih yazıcılığı ve millî kimlik:Özbeklerin göçü ve Timur örneğinde. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 19(2), 277-301.
• Hänggi, H. (2003). Making sense of security sector governance. In Hänggi, H., & Winkler, T. H. (Eds.), Challenges of security sector governance (pp. 4-17). LIT Verlag.
• Hänggi, H., & Tanner, F. (2005). Promoting security sector governance. European Union Institute for Security Studies (EUISS).
• International Center for Not-For-Profit Law. (2023). Uzbekistan. 31 Ocak 2023 tarihinde (https://www.icnl.org/resources/civic-freedom-monitor/uzbekistan adresinden erişildi.
• İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER). (2023). Karakalpakistan sorunu. 1 Şubat 2023 tarihinde https://www.insamer.com/tr/?output=pdf&type=post&id=4466 adresinden erişildi.
• Kacowicz, A. M., & Press-Barnathan, G. (2016). Regional security governance. In Börzel, T. A., & Risse, T. (Eds.), The Oxford handbook of comparative regionalism (pp. 297-322). Oxford University Press.
• Kalfa, C., & Ataay, F. (2008). Yönetişim: Devlet-toplum ilişkilerinde yeni bir aşama. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 229-240.
• Kelkitli, F. A. (2022). Uzbekistan’s foreign policy under the Leadership of Mirziyoyev: Struggle to sustain autonomy. Marmara University Journal of Turkology, 9(1), 25-43.
• Kerimoğlu, Y. (2016). Özbekistan’ın Kerimov’suz döneme geçişi. İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER). 31 Ocak 2023 tarihinde https://www.insamer.com/tr/ozbekistanin-kerimovsuz-doneme-gecisi_434.html adresinden erişildi.
• Kircher, E. J. (2014). Theoretical debates on regional security governance. EUI Working Paper RSCAS 2014/40.
• Kodaman, T., & Birsel, H. (2006). Bağımsızlık sonrası Özbekistan ve dış politikası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 413-442.
• Krahmann, E. (2003). Conceptualizing security governance. Cooperation and Conflict, 38(1), 5-26.
• Kukeyeva, F., Delovarova, L., Ormysheva, T., & Chukubayev, Y. (2016). Security threats and challenges in the post-soviet Central Asia: religion-based extremism on case study of ISIS. Global Journal on Humanities & Social Sciences, 4, 857-864.
• Niyazova, U., & Schweisfurth, L. (2022, 26 Ağustos). New regulations in Uzbekistan effectively impose government control on NGOs. The Diplomat. 16 Şubat 2023 tarihinde https://thediplomat.com/2022/08/new-regulations-in-uzbekistan-effectively-impose-government-control-on-ngos/ adresinden alındı.
• One World-Nations Online. (2023). Uzbekistan. 29 Ocak 2023 tarihinde https://www.nationsonline.org/oneworld/uzbekistan.htm adresinden erişildi.
• Orhan, G., & Yalçın, L. (2015). Ağlar, yönetişim ve ağ yönetişimi: Tarihsel ve kavramsal bir değerlendirme. Köseoğlu, Ö., & Sobacı, M. Z. (Eds.), Kamu yönetiminde paradigma arayışları yeni kamu işletmeciliği ve ötesi içinde (ss. 171-204). Dora Basım Yayın.
• Özer, M. A. (2006). Yönetişim üzerine notlar. Sayıştay Dergisi, 63, 59-89.
• Özer, M. A. (2021). Kamu ve özel sektör yönetimi için yönetim sözlüğü. Lykeion Yayınları.
• Parlak, B. (2016). Yönetim bilimi ve çağdaş yönetim teknikleri. Beta Basım Yayın.
• Rodriguez, A. (2016). The road ahead: What the death of Islam Karimov means for Uzbekistan and Central Asia. Harvard International Review, 38(1), 39-41.
• Schnabel, A. (2014). Security sector governance and reform: Back to basics. Security and Peace, 32(2), 97-102.
• Soliev, N. (2015). Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan and Uzbekistan. Counter Terrorist Trends and Analysis, 7(1), 50-57.
• Sönmez, A. S. (2013a). Özbekistan dış politikasını oluşturan temel faktörler. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 387-415.
• Sönmez, A. S. (2013b). Güvenlik sorunları ve bağımsızlaşma kıskacında Özbekistan-Rusya İlişkileri (1991-2013). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(28), 318-339.
• Tekeli, İ. (2012). Yönetim kavramı yanısıra yönetişim kavramının gelişmesinin nedenleri üzerine. Aykaç, B., Durgun, Ş., & Yayman, H. (Eds.), Türkiye'de kamu yönetimi içinde (ss. 661-672). Nobel Akademik Yayıncılık.
• The Heritage Foundation. (2022). Uzbekistan – 2022 Index Economic Freedom. 29 Ocak 2023 tarihinde https://www.heritage.org/index/country/uzbekistan adresinden erişildi.
• Tokatlı, S. G. (2022). Soğuk Savaş Dönemi güvenlik algısında yaşanan değişim ve uluslararası sistemin değişen dinamikleri. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7(1), 376-406.
• Yazıcı, T. (t.y.). Fergana. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (ss. 375-377). TDV Yayınları.
• Zukhriddinovich, E. D. (2022). The participation of civil society institutions in anti-corruption policy of Uzbekistan. Global Journal of Human-Social Sciences, 22(2), 50-56.