Evaluation of Prosocial Behaviors of Directors and Experts Employees in Special Education and Rehabilitation Center

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 41 - 63, 15.03.2024

Yakup Burak , Cihan Sert , Emel Özdemir

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1230405

Öz

The aim of this study is to evaluate the prosocial behaviors of managers and specialists working in a special education and rehabilitation center. Within this purpose, this study was planned as a descriptive study designed with the relational survey model. Using the snowball sampling method, a total of 230 people, including 27 institution managers and 203 experts working in a SERC in Istanbul, participated in the study. To collect data, demographic information form and Adult Prosociality Scale were used and sent to the participants on “Google Forms”. Data were analyzed on SPSS-26 and Spearman correlation coefficient, Mann-Whitney U, and Kruskal Wallis test were used in the study. As a result of the analyzes made; it has been determined that there is a low level positive relationship between the prosocial behavior of the managers and specialists working in the SERC and age and professional seniority, and there is no significant relationship between the ideal salary expectation. In addition, it was found that there was a significant difference in the prosocial behaviors of the managers and experts according to their gender and position in the institution, but there was no significant difference according to their profession and educational status. The findings indicate that among administrators and experts in special education and rehabilitation centers, the number who are eager to work in this field surpasses those who are not, demonstrating a strong inclination towards prosocial behavior.

Anahtar Kelimeler

Special education, Special education teacher, Special education and rehabilitation center, Prosocial behavior

Proje Numarası

yok

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezinde Çalışan Yönetici ve Uzmanların Prososyal Davranışlarının Değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışma özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde çalışan yönetici ve uzmanların prososyal davranışlarının değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu doğrultuda çalışma, nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel araştırma modeli ile desenlenen betimsel bir çalışmadır. Çalışmaya kartopu örnekleme yöntemi ile seçilen ve İstanbul’da bulunan özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan, 27’si kurum yöneticisi, 203’ü uzman olmak üzere 230 kişi katılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak demografik bilgi formu ve Yetişkin Prososyallik Ölçeği kullanılmıştır. Ölçme araçları “Google Forms” üzerinden özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde çalışan yönetici ve uzmanlara gönderilerek doldurulmuştur. Çalışmada veriler SPSS-26 ile analiz edilmiştir. Veri analizinde Spearman korelasyon katsayısı, Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde çalışan yönetici ve uzmanların prososyal davranışları ile yaş ve mesleki kıdem yılı arasında pozitif yönlü düşük düzeyde bir ilişki olduğu, prososyal davranışları ile ideal maaş beklentisi arasında anlamlı bir ilişki olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde çalışan yönetici ve uzmanların prososyal davranışlarında cinsiyet ve kurumdaki göreve göre anlamlı farklılık olduğu, ancak meslek ve öğrenim durumuna göre anlamlı bir fark olmadığı bulunmuştur. Bu bulgulara göre özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde çalışan yönetici ve uzmanların bu alanda çalışmak isteyenlerin prososyal davranışları, istemeyenlere göre daha yüksek olduğu, bu çalışma alanını meslek olarak kabul edenlerin prososyal davranışları kabul etmeyenlere göre daha yüksek olduğu söylenebilir

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim, Özel eğitim öğretmeni, Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi, Prososyal davranış.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Çalışmamıza vereceğiniz katkıdan dolayı şimdiden teşekkür ederim. Saygılarımla.

Kaynakça

• Acar, M. C. ve Apak, H. (2017). Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin empatik eğilimleri ile özgecilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(1), 93-112.
• Ahmadova, P. (2019). Annenin bağlanma özelliği ile ebeveyn tutumları ve çocukların ruhsal, davranışsal durumu arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Akar, A. S., Mercan, H., Yılmaz, İ. E.ve Yükselen, A. (2021). 3-6 yaş çocuklarına yönelik olarak yayımlanan resimli öykü kitaplarında kullanılan karakterlerin prososyal davranışlarının incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 31-49.
• Akbulut, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin empatik eğilim düzeyleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Aktepe, V. (2005). Eğitimde bireyi tanımanın önemi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 15-24.
• Altıntaş, T. ve Yıldız-Bıçakçı, M. (2017). Erken çocukluk döneminde prososyal davranışlar. The Journal of Academic Social Science Studies, 4(57), 245-261.
• Altun, G. (2010). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Arısoy, A. ve Taş, M. A. (2021). Sosyal çalışmacılarda meslek aşkı ve prososyal hizmet davranışları ilişkisi: Yaşamın anlamının aracılık etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(53), 827-854.
• Arpacı, P. ve Özmen, D. (2014). Hemşirelik öğrencilerinin özgecilik ve empatik eğilim düzeyleri ve aralarındaki ilişki. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma, 11(3), 51-57.
• Arslaner, H. (2019). Hemşirelerin diğerkâmlık düzeyleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Atli, A. (2008). Çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtlarında çalışan personelin empatik eğilim düzeylerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi. Malatya.
• Aydın, A. ve Karkaç, N. N. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin empatik eğilim düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (24), 43-65.
• Aydın, A. R. (2009). Öğretmen-öğrenci ilişkilerinde empati ve öğretmenlerin rol modelliği üzerine. Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(1), 75-83.
• Aydın, M. Ş. (2021). 13-70 aylık çocuklarda prososyal davranışlar: Doğal gözlem çalışması. Psikoloji Çalışmaları, 41(2), 673-709.
• Bağcı-Çetin, B. ve Öztürk-Samur, A. (2018). 60-72 aylık çocukların prososyal davranışları ile anne-babalarının prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-17. DOI:10.17556-erziefd.286651.
• Bağcı, B. (2015). Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışması ve çocuk ile anne-baba prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi. Aydın.
• Bağcı, B. ve Samur, A. (2016). Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 59-79.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Kontrol odağının çalışanların nezaket ve yardım etme davranışlarına etkisi: kamu sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 159-168.
• Baumsteiger, R. ve Siegel, J. T. (2019). Measuring prosociality: The development of a prosocial behavioral intentions scale. Journal of Personality Assessment, 101(3), 305-314.
• Benjamin, A. H. (2017) Identifying the male prosocial niche: The gender-typing of prosocial behaviour across childhood and adolescence. European Journal of Developmental Psychology, 14(2), 206-220.
• Beyaz, S. (2021). Genç yetişkinlerin çocukluk çağı travmalarının bireylerin prososyal davranışları ile ilişkisinde duygusal zekânın rolü. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi. İstanbul.
• Bhogal, M. S., Farrelly, D. ve Galbraith, N. (2019). The role of prosocial behaviors in mate choice: A critical review of the literature. Current Psychology, 38(4), 1062-1075.
• Bierhoff, H. W. (2005). The psychology of compassion and prosocial behaviour. In P. Gilbert (Ed.), Compassion: Conceptualisations, research and use in psychotherapy (pp. 148-167). London: Routledge.
• Brief, A. P. ve Motowidlo, S. J. (1986). Prosocial organizational behaviors. Academy of management Review, 11(4), 710-725.
• Bulu, B. (2016). Özel ve resmi özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin karşılaştırılması [Doktora tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Bulut, H. ve Düşmez, İ. (2014). Öğretmenlerin empatik eğilim becerilerinin demografik ve mesleki değişkenler bakımından karşılaştırılması. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 105-115.
• Burak, Y., Acar, İ.H., ve Özdemir, E. (2023). Özel gereksinimli çocuğa karşı prososyal davranış ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 153-174. https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1340019
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. 13. Baskı Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Cao, F. ve Zhang, H. (2020). Workplace friendship, psychological safety and innovative behavior in China: a moderated-mediation model. Chinese Management Studies, 14(3), 661-676.
• Caprara, G.V., Steca, P., Zelli, A. ve Capanna, C. (2005). A new scale for measuring adults’ prosocialness. European Journal Of Psychological Assessment, 21, 77-89.
• Carlo, G. ve Padilla‐Walker, L. (2020). Adolescents’ prosocial behaviors through a multidimensional and multicultural lens. Child Development Perspectives, 14(4), 265-272.
• Carlo, G. ve Randall, B. (2002). The development and validation of a multidimensional measure of prosocial behavior. Journal of Youth and Adolescence, 31(1), 31-44.
• Curran, P. J., West, S. G. ve Finch, J. F. (1996). The robustness of test statistics to nonnormality and specification error in confirmatory factor analysis. Psychological methods, 1(1), 16–29. https://doi.org/10.1037/1082-989X.1.1.16
• Çelik, E. ve Çağdaş, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 23-38.
• Çetin, A., Erenler, E. ve Şentürk, M. (2016). Mesleki bağlılık ve mesleki öz-yeterlik algısının bilgi paylaşma davranışına etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 289-316.
• Çubukçu, A. (2019). 48–72 Aylik çocukların prososyal davranışları ile annelerinin prososyal davranışları ve ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi. Bursa.
• Dere, İ. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ‘iyi vatandaş’ kavramı hakkındaki metaforik algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 434-456.
• Diener, M. L.ve Kim, D. (2004). Maternal and child predictors of preschool children’s social competence. Applied Developmental Psychology, 25, 3-24. https:--doi.org-10.1016-j.appdev.2003.11.006
• Dökmen, Ü. (1998). Empati kurma becerisi ile sosyometrik statü arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 20(1), 27-36.
• Durdu, İ. (2021). Okullarda prososyal davranış ve pozitif ses çıkartma davranışı oluşumunda lider-üye etkileşiminin rolü [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi. Aydın.
• Efilti, E., Demirci, B. ve Karaduman, M. (2021). Özel eğitim öğretmenlerinin özel eğitime ve özel eğitim öğrencilerine yönelik metaforik algılarının incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(33), 221-251. DOI: 10.26466-opus.754317.
• Eisenberg, N., & Miller, P. A. (1987). The relation of empathy to prosocial and related behaviors. Psychological Bulletin, 101(1), 91–119. https://doi.org/10.1037/0033-2909.101.1.91
• Eisenberg, N. ve Mussen, P. H. (1989). The roots of prosocial behavior in children. Cambridge University Press. Eisenberg, N., Fabes, R. A., Shepard, S. A., Guthrie, I. K., Murphy, B. C. ve Reiser, M. (1999). Parental reactions to children's negative emotions: Longitudinal relations to quality of children's social functioning. Child development, 70(2), 513-534.
• Erer, B. (2021). İşyeri mutluluğunun öncülleri ve sonuçları üzerine nitel bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 215-229. https:--doi.org-10.47097-piar.918559
• Ersoy, E. ve Köşger, F. (2016). Empati: Tanımı ve önemi. Osmangazi Tıp Dergisi, 38(2), 9-17.
• Erturan, S., Başaran, Z. ve Elbasan, B. (2021). Türkiye’de özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan fizyoterapistlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1(2), 1-30.
• Esendemir, E. (2019). İş tatmini algısı ve prososyal davranış eğilimleri ilişkisinde örgütsel muhalefet davranışının aracılık rolü [Yayınlanmamış doktora tezi]. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi. Burdur.
• Esmer, Y. ve Özdaşlı, K. (2018). Akademik yönetimde psikolojik sözleşme ihlali, etik liderlik ve prososyal davranışlar. Ankara: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Etikan, I., Alkassim, R. ve Abubakar, S. (2016). Comparision of snowball sampling and sequential sampling technique. Biometrics and Biostatistics International Journal, 3(1), 6-7. DOI: 10.15406/bbij.2016.03.00055. Fleming, C. J. (2020). Prosocial rule breaking at the street level: The roles of leaders, peers, and bureaucracy. Public Management Review, 22(8), 1191-1216. Gilbert, P., Basran, J., MacArthur, M. ve Kirby, J. N. (2019). Differences in the semantics of prosocial words: an exploration of compassion and kindness. Mindfulness, 10(11), 2259-2271.
• Gini, G., Albiero, P., Benelli, B. ve Altoe, G. (2007). Does empathy predict adolescents' bullying and defending behavior? Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 33(5), 467-476. DOI: 10.1002-ab.20204
• Gönülaçar-Bozkurt, G. (2017). Çalışanların iş tatmininin örgütsel prososyal davranışlara etkisi: Burdur İli örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Burdur Üniversitesi.
• Gönüllü, İ. (2007) “Ankara üniversitesi tıp fakültesinde paralel yürütülen farklı eğitim sistemleriyle öğrenim gören dönem 5 öğrencilerinin “empati” beceri düzeyleri” [Yayınlanmış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Güldağ, S. (2007). Düzce çakırlar ilköğretim okulunda okuyan öğrencilerin ebeveynlerinin empatik düzeylerinin ailelerin sosyo-ekonomik yapılarına göre incelenmesi [Yayınlanmış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Güner, F. (2019). İşyerindeki duygusal iyi oluşun belirleyicileri ve prososyal hizmet davranışı ile işten ayrılma niyeti üzerine etkisi: Banka çalışanları üzerine bir araştırma. [Yayınlanmış doktora tezi]. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Güneş, S. (2019). Öğretmenlerin yaratıcılıkları ile empatik becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2369-2378.
• Güngören, A. S. (2020). Otizm üzerinde çalışan özel eğitim öğretmenlerinin örgütsel bağlılığı [Tezsiz yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Gürsel, H. E. (2016). Branş öğretmenlerinin empatik eğilim düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Avcılar örneği) [Yayınlanmış doktora tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Güzel-Akar, M. Z. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının özgecil davranışlarının incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Habashi, M. M., Graziano, W. G. ve Hoover, A. E. (2016). Searching for the prosocial personality: a big five approach to linking personality and prosocial behavior. Personalıty And Socıal Psychology Bulletın, 42(9), 1177-1192 DOI:10.1177-0146167216652859.
• Hair, J. F., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). A global p-erspect-ivie. Kennesaw: Kennesaw State University. https:--doi.org-10.1016-j.paid.2021.110806.
• Iverson E. (2010). Helping others helps me: Prosocial behavior as a function of identity development and self regulation in emerging adulthood. Journal of Gustavus Undergraduate Psychology. 6(1), 2-36
• İlhan-Ildız, G., ve Tezel, D. (2018). Engelli bireylere yönelik tutumlara ilişkin türkiye’de gerçekleştirilen çalışmaların incelenmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 599-609. https://doi.org/10.21733/ibad.428743
• İpek, M. (2014). Prososyal davranışta liderlik tarzının rolü: Milletvekili-danışman ilişkisi üzerine bir araştırma. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Türk Hava Kurumu Üniversitesi.
• İşmen, A. E. ve Yıldız, S. A. (2005). Öğretmenliğe ilişkin tutumların özgecilik ve atılganlık düzeyleri açısından incelenmesi. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 42(42), 151-66.
• Kahari, W. I., Mildred, K., & Micheal, N. (2017). The contribution of work characteristics and risk propensity in explaining pro-social rule breaking among teachers in Wakiso District, Uganda. SA Journal of Industrial Psychology, 43(1), 1-11.
• Kakavoulis, A. (1998). Aggressive and prosocial behaviour in young greek children. International Journal of Early Years Education, 6: 3, 343-351, DOI: 10.1080-0966976980060308.
• Kapıkıran, N. A., Kapıkıran, Ş. ve Başaran, B. İ. (2010). Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin empatik eğilimler ve algıladıkları anne ve baba olumlu sosyal davranışları: Cinsiyetin farklılaştırıcı rolü. Ege Eğitim Dergisi, 11 (1), 1-19.
• Karabörk, R. (2018). Özel eğitim okulu yöneticilerinin özel eğitim mevzuatına ilişkin görüşleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
• Karadağ, E. ve Mutafçılar, İ. (2009). Prososyal davranış ekseninde özgecilik üzerine teorik bir çözümleme. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 41-69.
• Karahan, Ş. ve Balat, G. U. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (29), 1-14.
• Karaman, N. N., Tatlı, S. ve Yavuzekinci, M. (2017). İletişim derslerinin empatik eğilim ve prososyal davranışlar üzerine etkisinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 91-104.
• Karasar, N. (2022). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler (37. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kesen, M. ve Akyüz, B. (2016). Duygusal emek ve prososyal motivasyonun işe gömülmüşlüğe etkisi: Sağlık çalışanları üzerine bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 233-250.
• Kil, H., O'Neill, D. ve Grusec, J.E. (2021). Prosocial motivation as a mediator between dispositional mindfulness and prosocial behavior. Personality and Individual Differences, 177, 2-25.
• Kizir, M. ve Memişoğlu, S. P. (2017). Özel eğitim okulu yöneticilerinin özel eğitim mevzuatına dair görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1994-2013.
• Koenen, A. K., Vervoort, E., Verschueren, K. ve Spilt, J. L. (2019). Teacher–student relationships in special education: The value of the teacher relationship interview. Journal of Psychoeducational Assessment, 37(7), 874-886.
• Köster, M., Schuhmacher, N. ve Kärtner, J. (2015). A cultural perspective on prosocial development. Human Ethology Bulletin, 30(1), 71–82.
• Longobardi, C., Settanni, M., Lin, S. ve Fabris, M.A. (2021). Student–teacher relationship quality and prosocial behaviour: the mediating role of academic achievement and a positive attitude towards school. British Journal of Educational Psychology, 91(2), 547-562.
• Luria, G., Cnaan, R. A. ve Boehm, A. (2015). National culture and prosocial behaviors: results From 66 Countries. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 44(5), 1041-1065. https:--doi.org-10.1177-0899764014554456.
• Mehrabian, A. ve Epstein, N. (1972). A measure of emotional empathy. Journal of Personality, 40(4), 525-543. https:--doi.org-10.1111-j.1467-6494.1972.tb00078.x
• Neaman, A., Otto, S. ve Vinokur, E. (2018). Toward an integrated approach to environmental and prosocial education. Sustainability, 10(3), 583.
• Noy, C. (2008). Sampling knowledge: the hermeneutics of snowball sampling in qualitative research. International Journal of social research methodology, 11(4), 327-344.
• Önal, F. (2018). Okul öncesi eğitimde sınıfında kaynaştırma öğrencisi olan ve olmayan çocukların prososyal davranışlarının incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Özbek, M. F. (2004). Toplumsal yaşamda empati. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 1, 1-16.
• Özdemir, T. Y., Kartal, S. E.ve Yirci, R. (2014). Okul müdürlerinin öğretmenleri motive etme yaklaşımları. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 190-215.
• Özdoğru, M. (2021). Özel gereksinimli öğrencilerin okul öncesi eğitiminde karşılaşılan sorunlar. Temel Eğitim, (11), 6-16. DOI: 10.52105-temelegitim.11.1.
• Özgün, A., Türkmen, M. U. ve Ayhan, B. (2021). Sporcuların Covid-19’a yakalanma kaygısı ve spora bağlılık durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 298-315.
• Özyürek, A.ve Erbay, F. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin öğretmenlik tutumları ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 31-48.
• Pirgon, Y. ve Babacan, E. (2013). Görme engelli öğrencilerin piyano eğitimi üzerine durum çalışması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 191-206.
• Pizarro, J., Guerrero, E. ve Galindo, P. L. (2002). Multiple comparison procedures applied to model selection. Neurocomputing, 48(1-4), 155-173.
• Polatoğlu, E. (2018). Özel gereksinimli bireylerle çalışan öğretmenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile yaratıcılık ve empati düzeyleri arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Rabaglietti, E., Vacirca, M. F. ve Pakalniskiene, W. (2013). Social-emotional competence and friendships: Prosocial behaviour and lack of behavioural self-regulation as predictors of quantity and quality of friendships in middle childhood. European Journal of Child Development, Education and Psychopathology, 1(1), 5-20.
• Reinke, W. M., Stormont, M., Herman, K. C. ve Dong, N. (2021). The incredible years teacher classroom management program: effects for students receiving special education services. Remedial and Special Education, 42(1), 7-17.
• Rençber, K. (2017). Okul öncesi öğretmeninin uygulamaları ile çocukların prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi. Malatya.
• Rodríguez, A. M., Rodríguez, M. J. E., Orozco, H. R. ve Schmith, H. F. (2016). Effect of a program of sport-recreational activities on aggression and prosocial values among youth living in social risk. European Journal of Human Movement, (37), 143-162.
• Sadan, A. ve Çıkılı, Y. (2021). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan öğretmenlerin kurum kurucu ya da müdüründen beklentilerinin belirlenmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 1(1), 1-11.
• Sağlam, M. ve Sağlam, A. Ç. (2005). Öğretmenlik mesleğinin maddi yönüne ilişkin genel bir değerlendirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 317-328.
• Sarıkaya, B. B.ve Özdemir, S. (2017). Otizmli çocuklarla çalışan öğretmenlerin işe adanmışlık, çocuk sevme ve empati eğilimleri arasındaki ilişkisi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 27-48.
• Serpen, A. ve Hasgül, E. (2015). Sosyal hizmet uygulamalarında empatinin önemi ve yardım ilişkisi üzerindeki etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 1(35), 37-52.
• Sığrı, Ü. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Yayınları.
• Sönmez, S. ve Karabekir, K. (2006). Toplumsal değişme ve öğretmen. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 302-310.
• Spilt, J., Vervoort, E., Koenen, A. K., Bosmans, G. ve Verschueren, K. (2016). The socio-behavioral development of children with symptoms of attachment disorder: An observational study of teacher sensitivity in special education. Research in Developmental Disabilities, 56, 71-82. https:--doi.org-10.1016-j.ridd.2016.05.014.
• Spilt, J. L., Bosmans, G. ve Verschueren, K. (2021). Teachers as co-regulators of children’s emotions: A descriptive study of teacher-child emotion dialogues in special education. Research in Developmental Disabilities, 112, 103894.
• Sucu, M. (2021). Pandemi döneminde sağlık çalışanlarının duygusal zekâ durumları ile prososyal davranışları arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik bir araştırma. Journal of Administrative Sciences-Yonetim Bilimleri Dergisi, 19(41).
• Sunar, D. ve Fidancı, P. E. (2016). Farklı türdeki özgecil davranışların erken gelişimi: Paylaşma, yardım etme ve bağış yapma. Türk Psikoloji Dergisi, 31(78), 26-41.
• Sunbul, Z. A. ve Gordesli, M. A. (2021) Psychological capital and job satisfaction in public-school teachers: The mediating role of prosocial behaviour. Journal of Education For Teaching, 47(2), 147-162 DOI: 10.1080-02607476.2021.1877086.
• Sütçü, N. D. ve Oral, B. (2021). Öğretmenlerin mesleklerine yönelik tutumlarını yordayan değişkenlerin Chaid analizi ile incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(2), 799-824. https:--doi.org-10.30703-cije.777377
• Şahin, M. (2009). Örgüt kültürü ile bilgi paylaşma tutumu arasındaki ilişki üzerine Türk katılım bankacılığı alanında bir araştırma [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Şata, M. (2020). Nicel araştırma yaklaşımları. (Ed. E. Oğuz), Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (s. 81-83). Ankara: Eğiten Kitap.
• Taşdemir, O. (2020). Öğretmenlerde prososyal davranışların iş doyumu ve mesleki tükenmişlik ile ilişkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Thielmann, I., Spadaro, G. ve Balliet, D. (2020). Personality and prosocial behavior: A theoretical framework and meta-analysis. Psychological Bulletin, 146(1), 30-90. https:--doi.org-10.1037-bul0000217
• Uğurlu, C. T., Yıldırım, M. C., Niyazi, Ö., Sincar, M. ve Beycioğlu, K. (2012). İl eğitim denetmenlerinin iletişim becerileri ile empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 91-106.
• Uludemir, S. ve Özerk, H. (2021). Eğitim Fakültesi mezunu öğretmenlerin formasyonla öğretmenliğe hak kazanan meslektaşlarına ilişkin empatik eğilim düzeylerinin incelenmesi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(8), 688-706.
• Ulutaşdemir, N. (2007). Engelli çocukların eğitimi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(5), 119-130.
• Uygun, N. ve Kozikoğlu, İ. (2020). Çocukları okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1494-1507.
• Ümmet, D., Ekşi, H. ve Otrar, M. (2013). Özgecilik (Altruism) ölçeği geliştirme çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 301-321.
• Yada, T. ve Jäppinen, A. K. (2019). A systematic narrative review of prosociality in educational leadership. Educational Management Administration ve Leadership, 47(6), 980-1000. https:--doi.org-10.1177-1741143218768579
• Yağar, F. ve Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi,3(3), 1-9.
• Yağmurlu, B. ve Sanson, A. (2009) Parenting and temperament as predictors of prosocial behaviour in Australian and Turkish Australian children. Australian Journal of Psychology, 61:2, 77-88, DOI: 10.1080-00049530802001338.
• Yaraş, Z. (2020). Örgütlerde rol belirsizliği ve rol çatışmasının prososyal motivasyon üzerindeki etkisi: okul yöneticilerinin perspektifinden kalitatif bir incelemesi. (Ed.) E. Yeşilyurd. Eğitim sosyal ve beşeri bilimlerine multidisipliner bakış. s. 157-190, İstanbul: Güven Plus Grup Yayınları.
• Yazıcı, Z. ve Salıkutluk, Z. Y. (2018). Ebeveynlerin prososyal davranışlarıyla çocukların prososyal davranışları arasındaki ilişki. Çocuk Gelişim Çalışmaları, 411-429.
• Yelinek, J. ve Grady, J. S. (2019). ‘Show me your mad faces!’ preschool teachers’ emotion talk in the classroom. Early Child Development and Care, 189(7), 1063-1071. https:--doi.org-10.1080-03004430.2017.1363740
• Yurdakul, Y., İlhan-Ildız, G., ve Bütün-Ayhan, A. (2022). Okul öncesi dönem çocuklarında öz düzenleme becerileri ile prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(62), 354-376. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1008817
• Zimmer-Gembeck, M. J., Geiger, T. C. ve Crick, N. R. (2005). Relational and physical aggression, prosocial behavior, and peer relations: Gender moderation and bidirectional associations. The Journal of Early Adolescence, 25(4), 421-452