Öğretmenlerin Okul Yöneticiliğini Tercih Etme Nedenleri

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 59 - 73, 30.06.2021

Ender Kazak

Öz

Bir öğretmenin, okul müdürü olması, belli içsel ve dışsal nedenlere dayanır. Bu nedenleri bilmek yani motivasyonlarının neler olduğunu anlamaya çalışmak, bir bakıma varılmak istenen nokta hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlayabilir. Yani okul yönetimine gelen bir öğretmenin etkililiği ve yönetsel başarısı, güdülenme düzeyi ile yakından ilgilidir. Çünkü duygularımızı tetikleyen ve bizi harekete geçiren etkenler, ulaşmak istediğimiz hedefe yönelik performansımızı etkiler. Yani içsel olmayan, daha çok dışsal uyaranların etkisiyle okul yöneticiliğine başlayan bir öğretmenin iş motivasyonun, performansının, bağlılığının düşük olması beklenebilir. Öğretmenlerin okul yöneticiliğini tercih etme nedenlerini okul yöneticilerinin görüşlerine göre belirlemeyi amaçlayan bu çalışmada temel nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Düzce ilçe merkezinde çalışan yirmi yedi ortaokul müdürü oluşturmaktadır. Çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan maksimim çeşitlilik örneklem yöntemine göre belirlenmiştir. Bu amaçla, düzce ilçe merkezindeki okullar listesinden rastgele seçilen 23 okulun müdürü ile iletişim kurulmuştur. Katılımcıların 16 tanesi müdür, 11 tanesi müdür yardımcısıdır. Tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi nedeniyle, okul müdürlerine telefon yoluyla ulaşılmış ve görüşleri mail yoluyla alınmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin okul yöneticiliğini tercih etme nedenleri ile ilgili örgütsel ve kişisel olmak üzere iki alt tema elde edilmiştir. Örgütsel nedenler alt temasında İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünün teklifi/ısrarı, okul müdürünün ısrarı/teklifi, zorunluluktan (zorlama ile), meslektaş teşviki/önerisi, okul yönetiminin olumsuz tavırlarının müdür olmaya tahrik edici olması, okul yönetiminin yanlı/kayırmacı davranışları ve yöneticinin şiddet uygulaması kodları öne çıkmıştır. Bu nedenlerin büyük kısmı, dışsal motivasyonel etkenlerdir. Oysa dışsal motive edicilerin etkisinin geçici olduğu; asıl olanın, içsel motive edici dürtülerle harekete geçmenin daha etkili olduğu, literatürde yaygın olarak ifade edilen bir görüştür. Bu nedenle, öğretmenlerin okul yöneticiliği tercihleri, seçme ve atama aşamasında dikkate alınmalıdır. Yönetici olmayı hayal eden öğretmenleri seçmek, okul yönetimi ve süreçleri açısından daha olumlu sonuçlar doğurabilir. Üst birimlerin hatırını yerine getirmek için, norm kadro dışı kalmamak için ve okuldan ayrılmamak için okulda boş bulunan müdürlüğe aday olmanın önüne geçilmelidir. Daha kararlı ve daha içsel motivasyona sahip adaylar eleme yöntemlerine tabi tutulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Okul müdürü, Okul yöneticiliği, Öğretmen

Kaynakça

• Altın, F. ve Vatanartıran, S. (2014). Türkiye’de okul yöneticisi yetiştirme, atama ve sürekli geliştirme model önerisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 15(2), 17-35.
• Armstrong, D. E. (2015). Listening to voices at the educational frontline: New administrators’ experiences of the transition from teacher to vice-principal. Brock Education Journal, 24(2), 109-1222.
• Arhipova, O., Kokina, I., & Rauckienė-Michaelsson, A. (2018). School principal’s management competences for successful school development. TILTAI, 1, 63–75. file:///C:/Users/asus/Downloads/SCHOOL_PRINCIPALS_MANAGEMENT_COMPETENCES_FOR_SUCC%20(1).pdf adresinden erişilmiştir.
• Babatunde Joseph, O. (2015). The effect of employees’ motivation on organizational Performance. Journal of Public Administration and Policy Research, 7(4), 62-75. file:///C:/Users/asus/Downloads/The_effect_of_employees_motivation_on_organization.pdf adresinden alınmıştır.
• Baymur, F. B. (2004). Genel psikoloji. 15. Baskı. İnkılap.
• Bingül, M. ve Hacıfazlıoğlu, Ö. (2011). Sınıf öğretmenlerinin yönetici olma eğilimleri: İstanbul Esenyurt İlçesi örneği. Uluslararas İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 860-881.
• Carey, C. C. (2017). Motivation and preparation of teachers who become assistant principals. (Unpublished Doctoral Dissertation). University of Kansas. D’cruz, C. (2016). Why be a school principal? https://www.schoolgovernance.net.au/news/2016/05/26/why-be-a-school-principal
• Erginer, A. ve Köse, M. F. (2012). Okul yöneticilerinin yöneticiliği tercih ve bırakma nedenlerine ilişkin nitel bir çalışma. E- Journal Of New World Science Academy, 7(4), 14-28.
• Günay, G. ve Özbilen, F. M. (2018). Öğretmenlerin okul yöneticiliği istekliliğini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 13(19), 1331-1344.
• Gündüz, Y. ve Balyer, A. (2013). Gelecekte okul müdürlerinin gerçekleştirmeleri gereken roller. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 45-54.
• Hancock, D. R., Black, T., & Bird, J. J. (2006). A study of factors that influence teachers to become school administrators. Journal of Educational Research & Policy Studies, 6(1), 91-105.
• Hoffert, (2015). The experience of individuals who transitioned from teacher to assistant-principal. (Unpublished Doctoral Dissertation). Eastern Michigan University.
• Hohner, J., & Riveros, A. (2017). Transitioning from teacher leader to administrator in rural schools in Southwestern Ontario. International Journal of Teacher Leadership, 8(1), 43-55.
• lsus.edu (2017). How to transition from teaching to administration. https://online.lsus.edu/articles/education/transition-from-teaching-to-administration.aspx adresinden erişilmiştir.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2005). Yeni insan ve insanlar Sosyal Psikoloji Dizisi, 10. Basım, Evrim.
• Karataş, İ. H., Radmard, S., Öksüz Gül, F., Varol, N. ve Dağ, Ş. (2019). Türkiye okul yöneticileri raporu 2019. İstanbul: Öncü Okul Yöneticileri Derneği Yayınları. Köse, M. F. ve Erginer, A. (2011). Yönetici adayı öğretmenlerin yöneticiliği tercih nedenler. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, II, 123-146.
• Mathibe, I. (2007). The professional development of school principals. South African Journal of Education, 27(3), 523–540. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1150220.pdf adresinden erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan. (Çev. Ed.). 3. Basım. Ankara: Nobel Yayın.
• Nduka, O. (2016). Employee motivation and performance (Unpublished Thesis). Centria University of Applıed Sciences. https://core.ac.uk/download/pdf/80992496.pdf adresinden alınmıştır.
• Özer Ölmez, M. ve Kırkgöz, Y. (2018). Türk okul müdürlerinin yetiştirilmesi ve atanmasına yönelik sunulan model önerilerinin liderlik modelleri açısından incelenmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 834-852.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir; Çev. Ed.). Ankara: Pegem yayınları.
• Teaching-Certification (2021). Becoming a principal-transition from teaching to administration. https://www.teaching-certification.com/becoming-a-school-principal.html
• Tohidi, H. and Jabbari, M. M. (2012). The effects of motivation in education. Procedia-Social and Behavioral Sciences 31, 820-824. file:///C:/Users/asus/Downloads/The_effects_of_motivation_in_education.pdf Adresinden alınmıştır.
• Tršková, K. (2016). Motıvation, performance and efficiency. International Scientific Conference for Ph.D. students of EU countriesAt: LondonVolume: 2. file:///C:/Users/asus/Downloads/KristnaTrkov_MOTIVATIONPERFORMANCEANDEFFICIENCY.pdf adresinden alınmıştır.
• Turabik, T. ve Baskan, G. A. (2015). The importance of motivation theories in terms of education systems. Procedia-Social and Behavioral Sciences 186, 1055-1063. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042815022661 Adresinden alınmıştır.
• Turan ve Şişman, (2000). Okul yöneticileri için standartlar: Eğitim yöneticilerinin bilgi temelleri üzerine düşünceler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 68-87.
• Türkmenoğlu, G. ve Bülbül, T. (2015). Okul yöneticilerinin göreve geliş biçimlerinin okul kültürüne yansımaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 526-549. DOI: 10.17860/efd.26254
• Yolcu, H. & Bayram, A. (2015). Okul yöneticisi seçme sürecini deneyimleyen yönetici adaylarının sözlü sınav yöntemine ilişkin algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi-Journal of Qualitative Research in Education, 3(3), 102-126.
• Yeşilkaya, Ş. (2007). Öğretmenleri yönetici olmaya güdüleyen etkenler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, A. & Şimşek H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.