Özel Eğitim Kurumu Yönetici ve Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet Algıları ile İş Doyumu Arasındaki İlişkide İş Motivasyonunun Aracılık Rolü

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 115 - 132, 31.12.2022

İsmail Yıldız , Fuad Bakioğlu

Öz

Bu araştırmada özel eğitim kurumlarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel adalet ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkide iş motivasyonunun aracılık rolünün incelemesi amaçlanmıştır. Araştırma grubu 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Türkiye’de bir ilde özel eğitim kurumlarında görev yapan 364 yönetici ve öğretmenden oluşturmaktadır. Araştırma grubu 188’i (%51,6) kadın ve 176'sı (%47,4) erkektir. Katılımcıların yaşları 22-61 arasında değişmektedir (x̄= 36.28; S= 8.97). Veriler İş Tatmini Ölçeği, Örgütsel Adalet Ölçeği, Çok Boyutlu İş Motivasyonu Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu ile elde edilmiştir. Katılımcıların örgütsel adalet ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkide iş motivasyonunun aracılık rolü yapısal eşitlik modeliyle analiz edilmiştir. Araştırmanın değişkenleri arasında anlamlı düzeyde ilişkiler bulunmuştur. Yapısal modele ilişkin bulgularda katılımcıların örgütsel adalet ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkide iş motivasyonu aracılık etmektedir. Daha büyük örneklemler için yapılan bootstrapping analizi bulgularında katılımcıların örgütsel adalet iş motivasyonu aracılığıyla iş doyumu düzeyini dolaylı olarak yordamaktadır. ÖZel eğitim kurumlarında çalışan öğretmen ve yöneticilerin kurumlarını adil algılamaları iş motivasyonunu arttırmakta ve iş doyumları yükselmektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel adalet, İş doyumu, İş motivasyonu, Özel eğitim kurumu, Yapısal eşitlik modeli

The Mediating Role of Job Motivation in the Relationship between Organizational Justice Perceptions and Job Satisfaction of Private Education Institution Administrators and Teachers

Öz

In this study, it is aimed to examine the mediating role of job motivation in the relationship between organizational justice and job satisfaction levels of administrators and teachers working in private education institutions. The research group consists of 364 administrators and teachers working in private education institutions in a province in Turkey in the 2020-2021 academic year. In the research group, 188 (51.6%) were female and 176 (47.4%) were male. The ages of the participants ranged from 22 to 61 (x̄= 36.28; N= 8.97). The data were obtained with the Job Satisfaction Scale, the Organizational Justice Scale, the Multidimensional Job Motivation Scale and the Personal Information Form. The mediating role of job motivation in the relationship between the organizational justice and job satisfaction levels of the participants was analyzed with the structural equation model. Significant relationships were found between the variables of the study. In the findings related to the structural model, job motivation mediates the relationship between organizational justice and job satisfaction levels of the participants. In the bootstrapping analysis findings made for larger samples, organizational justice indirectly predicts the level of job satisfaction of the participants through work motivation. The fair perception of teachers and administrators working in private education institutions increases their job motivation and their job satisfaction increases.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel adalet, İş doyumu, İş motivasyonu, Özel eğitim kurumu, Yapısal eşitlik modeli

Kaynakça

• Açıkgöz, A. (2009). Okul yöneticilerinin çalışma yönetim stilleri ile öğretmenlerin örgütsel adalet algısı arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Akman, Y. (2017). Öğretmenlerin algılarına göre iş motivasyonu ve örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişki. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 71-88.
• Alanoğlu, M. ve Demirtaş, Z. (2019). The relationship between teachers' perceptions of organizational justice and job satisfaction. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 9(1), 149-170.
• Altaş, S. S. ve Çekmecelioğlu, H. G. (2015). Örgütsel adalet algısının iş tatmini, örgütsel bağlılık ve iş performansı üzerindeki etkileri: Okul öncesi öğretmenleri üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(3), 421-439.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(4), 463-485.
• Atasoy, A. U. ve İrge, N. T. (2019). Eğitim Sektöründe Örgütsel Adaletin İş Tatmini Üzerindeki Etkisine Yönelik Bir Araştırma. Kesit Akademi Dergisi , (19) , 133-149.
• Aydın İ. and Karaman Kepenekçi, Y. (2008). Principals opinions of organisational justice in ele- mentary schools in Turkey. Journal of Educational Administration, 46(4), 497-513.
• Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel Davranış: İnsanın Üretim Gücü (3. Baskı). Ankara: Feryal Matbaası.
• Başaran, M. (2017). Okul yöneticilerinin yönetim biçimleri ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Batman, N. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin örgütsel adalet algılarının iş tatmin düzeylerine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Beugré, C. D. (1998). Managing fairness in organizations. London: Quorum Books Westport.
• Brayfield, A. H., and Rothe, H. F. (1951). An index of job satisfaction. Journal of applied psychology, 35(5), 307.
• Bursalıoğlu, Z. (2008). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cemaloğlu, N. (2016). Okulun psikolojik yönü. S. Özdemir (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çelik, S. (2019). İlkokul öğretmenlerinin algıladıkları yönetici iletişim becerileri ile öğretmenlerin motivasyonu ve iş doyumu arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2013). Lisrel 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi (Temel kavramlar-uygulamalar-programlama. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çiçek Sağlam, A. ve Emir, A. (2018). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Researcher: Social Science Studies, 6(1), 40-56.
• Çivilidağ, A. ve Şekeroğlu, G. (2017). Çok boyutlu iş motivasyonu ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması. Mediterranean Journal of Humanities, (7), 143-156.
• Doğan, S. ve Koçak, O. (2017). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin öğretmen motivasyonuna ilişkin algı ve görüşleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 1-18.
• Dündar, T. (2011). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Edwards, Bryan D., Bell, Suzanne T., Arthur Jr., Winfred and Decuir, Arlette, D. (2008). Relationship between facets of job satisfaction and task and contextual performance. Applied Psychology: An International Review, 57(3), 441-465.
• Elma, C. (2013). The Predictive value of teachers' perception of organizational justice on job satisfaction. Eurasian Journal of Educational Research, 51, 157-175.
• Erkanlı, H. (2009). Örgütsel adalet ve kültür ilişkisi: Türkiye'de faaliyet gösteren bazı işletmelerde karşılaştırmalı bir araştırma (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Ertürk, R. ve Aydın, B. (2017). Öğretmenlerin iş motivasyonunu artıran ve olumsuz etkileyen durumların incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(58), 582-603.
• Folger, R. and Cropanzano, R. (1998). Organizational justice and human resource management, London procedural and interactional justice. Journal Of Applied Psychology, 31, 326.
• Gagné, M., Forest, J., Gilbert, M. H., Aubé, C., Morin, E., and Malorni, A. (2010). The motivation at work scale: Validation evidence in two languages. Educational and psychological measurement, 70(4), 628-646.
• Greenberg, J. (1987). A taxonomy of organizational justice theories. Academy of Management Review, 12, 9-22.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: yesterday, today, tomorrow. Journal of Management, 16, 399-432.
• Güçlü, N., Recepoğlu, E. ve Kılınç, A. Ç. (2014). İlköğretim okullarının örgütsel sağlığı ile öğretmenlerin iş motivasyonları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 140-156.
• Güneş, A. ve Küçüksüleymanoğlu, R. (2020). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yaşadıkça Eğitim, 34(2), 313-330. https://doi.org/10.33308/26674874.2020342190 Hooper, D., Coughlan, J. and Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6 (1), 53-60.
• Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama.(S.Turan, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Hoy, W. K. and Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No justice without trust. International Journal of Educational Management, 18(4), 250-259.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67-92.
• İren, S. (2015). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tuzla Örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Judge, T. A., Locke, E. A., Durham, C. C and Kluger, A. N. (1998). Dispositional Effects on Job and Life satisfaction: The Role of Core Evaluations. Journal of Applied Psychology, 83(1), 17.
• Karaboğa, M. (2007). Avcılar ilçesi ortaöğretim kurumları yöneticilerinin motivasyonlarının çalışan (öğretmen) motivasyonu üzerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul. Karaca, S. (2001). İş tatmininin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi ve bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Keser, A. ve Öngen Bilir, B. (2019). İş tatmini ölçeğinin Türkçe güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(3), 229-239.
• Kılıç, Y. (2018). Cinsiyet değişkeni bağlamında stajyer öğretmenlerin motivasyon düzeylerinin araştırılması. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (36), 21-32.
• Köybaşı, F., Uğurlu, C. T. and Öncel, A. (2017). Examining the relationship between teachers' organizational justice perceptions and organizational cynicism levels. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 1-14.
• Locke, E. A. (1976). The nature and causes of job satisfaction, in Dunette, M.D. (Ed.), Handbook of Industrial and Organizational Psychology, Rand McNally, Chicago, IL: 1297-1343.
• Niehoff and Moorman (1993). Justice as a Mediator of the Relationship Between Methods of Monitoring and Organizational Citizenship Behavior. Academy of Management Journal, 36 (3): 527-556.
• Noordin, F., and Jusoff, K. (2009). Levels of job satisfaction amongst Malaysian academic staff. Asian social science, 5(5), 122-128.
• Öztay, F. E. (2006)Eğitim örgütlerinde insan kaynakları yönetimi ile oluşturulmuş kurum kültürünün öğretmen motivasyonuna etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Pardee, R. L. (1990). Motivation Theories of Maslow, Herzberg, McGregor & McClelland. A Literature Review of Selected Theories Dealing with Job Satisfaction and Motivation.
• Preacher, K.J., and Hayes, A.F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40 (3), 879-891.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Selvitopu, A. ve Taş, A. (2020). Lise öğretmenlerinin iş doyumu ve mesleki motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(29), 23-42.
• Serinkan, C. (2012). Liderlik ve Motivasyon: Geleneksel ve Güncel Yaklaşımlar (3. Baskı).
• Söyük, S. (2007). Örgütsel adaletin iş tatminin üzerine etkisi ve İstanbul ilinde çalışan özel hastanelerde çalışan hemşirelere yönelik bir çalışma, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Spector, P. E. (2000). Industrial and organizational psychology (2nd Ed.). United States of America: John Wiley and Sons, Inc.
• Tanrıverdi, H., Koçaslan, G. ve Perdeci, O. (2017). Örgütsel adalet, örgütsel bağlılık ve motivasyon arasındaki ilişki. Ulak bilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(11), 533-555.
• Terzi, A. R., Dülker, A. P., Altın, F., Çelik, F., Dalkıran, M., Yulcu, N. T. ve Deniz, Ü. (2017). Ananalysis of organizational justice and organizational identification relation based on teachers'perceptions. Universal Journal of Educational Research, 5(3), 488-495.
• Titrek, O. (2009). Okul türüne göre okullardaki örgütsel adalet düzeyi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 551-573.
• Ulaş, O. (2008). Toplam Kalite Yönetiminin motivasyona etkisi ve eğitim kurumlarında bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Uysal, M. (2014). Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet konusundaki algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yavuz, C. ve Karadeniz, B.C. (2009). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonunun iş tatmini üzerine etkisi. Ordu üniversitesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9),507-519.
• Yozgat, C. (2019). Öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının örgütsel bağlılığa ve iş doyumuna ilişkin etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yürür, Ş. (2008). Örgütsel adalet ile iş tatmini ve çalışanların bireysel özellikleri arasındaki ilişkilerin analizine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(2), 295-312