Effectiveness of the Family Training Program for the Teaching a Leisure Skill to Children with Special Needs(LEP)

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 505 - 528, 01.07.2021

Fırat Keser , Atilla Cavkaytar

https://doi.org/10.18039/ajesi.807138

Cited By: 2

Öz

The purpose of this research, to determine the effectiveness of the family education program for teaching a leisure time skill to individuals who have ASD and intellectual disability. The research was planned with the multiple probe design across participants which is one of the single subject research methods. Three mothers and their children who diagnosed with ASD participated in the study. The age range of the mother participants is 26-41. Two of the child participants are boys and one of them is girl and their age range is between 9-11 years. Dependent variable is the level of individuals with special needs’ learning the ability to cut paper with scissors. The independent variable of the research is Family Education Program for Teaching Leisure Skills (LEP). The family education program is planned as three sessions both as Home Based and Institutional / School Based Family Education Programs. In this program, which is carried out both at home and in school, a booklet was created for parents for the skill of cutting with scissors. The prepared book consists of three chapters. According to the findings obtained as a result of the research, students gained the skill of cutting with scissors. The monitoring data of the research showed that the skill gained was preserved. In addition, parents used the method of increasing the hint gradually, appropriately and reliably. This shows that the least to most prompting method can be used safely and effectively by families as well as professionals with a planned and comprehensive training. According to the social validity data, the parents expressed their satisfaction for participating in the family education program and being able to give their children this skill. According to these findings, LEP has been found effective in teaching a leisure skill to children who have ASD and intellectual disability.

Anahtar Kelimeler

autism spectrum disorder, family training program, least to most prompting, leisure actiıvities, skill of cutting

Özel Gereksinimli Çocuklara Serbest Zaman Becerisinin Öğretiminde Aile Eğitiminin Etkililiği (SEZEP)

Öz

Bu araştırmanın amacı; Otizm spektrum bozukluğu ve zihin yetersizliği olan bireylere bir serbest zaman becerisinin öğretimine yönelik aile eğitim programının etkililiğini belirlemektir. Araştırma Tek Denekli Araştırma Yöntemlerinden Katılımcılar Arası Yoklama Evreli Çoklu Yoklama Düzeyi modeli ile planlanmıştır. Araştırmaya üç anne ve onların OSB tanısı almış çocukları katılmıştır. Araştırmaya katılan anne katılımcıların yaş aralığı arağı 26-41’dir. Çocuk katılımcılardan ikisi erkek biri kız çocuğudur ve yaşları 9-11 arasındadır Araştırmanın bağımsız değişkeni Serbest Zaman Becerisinin Öğretimine Yönelik Aile Eğitim Programıdır (SEZEP). Bağımlı değişkeni özel gereksinimli bireylerin makas ile kağıt kesme becerisini öğrenme düzeyleridir. Hazırlanan aile eğitim programı hem Ev Merkezli hem de Kurum/Okul Merkezli Aile Eğitim Programı olarak ve üç oturum şeklinde planlanmıştır. Hem ev hem okul merkezli yürütülen bu programda, ebeveynler için ayrıca makasla kesme becerisi için bir kitapçık oluşturulmuştur. Hazırlanan kitap üç bölümden oluşmaktadır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre öğrenciler makasla kesme becerisini kazanmışlardır. Araştırmanın izleme verileri kazandırılan becerinin korunduğunu göstermiştir. Ayrıca ebeveynler ipucunun giderek arttırılması yöntemini uygun ve güvenilir bir şekilde kullanmıştır. Bu durum ipucunun giderek arttırılması yönteminin planlı ve kapsamlı bir eğitimle profesyoneller dışında aileler tarafından da güvenilir ve etkili bir şekilde kullanılabildiğini göstermektedir. Sosyal geçerlik verilerine göre ebeveynlerin aile eğitimi programına katılmaktan ve çocuklarına bu beceriyi kazandırabilmiş olmaktan dolayı memnuniyetlerini dile getirmişlerdir. Bu bulgulara göre SEZEP’in OSB ve zihin yetersizliği olan çocuklara bir serbest zaman becerisinin öğretiminde etkili olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aile Eğitimi, İpucunun Giderek Artırılması, Makasla Kesme Becerisi, Otizm Spektrum Bozukluğu, Serbest Zaman Etkinlikleri

Kaynakça

• Kaynakça Aksoy V. (2018). Ailelere iletişim ve etik. A. Cavkaytar (Ed). Özel eğitimde aile eğitimi içinde (4. Baskı, ss.215-244). Vize Yayıncılık.
• Aslan, Y. ve Eratay, E. (2009). Zihin engelli bireylere kumaş üzerine çizilen desene pul işleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Ankara Üniversitesi EğitimBilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(02),15-39.https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000138 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Aydın, A. (2003). The effect of father involvement training on the fathers’ involvement level and perceptions of their fathering roles. (Yayın No. 140146) [Unpublished master’s thesis, Middle East Technical University], YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Batu, E. S. (2008). Care-giver provided home-based ınstruction using simultaneous prompting for teaching home skills to ındividuals with developmental disabilities,Education And Training in Developmental Disabilities, 43(4), 541-555. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.2367 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Blum-Dimaya, A., Reeve, S.A., Reeve, K.F. & Hoch, H. (2010). Teaching children with autism to play a video game using activity schedules and game-embedded simultaneous video modeling. Education and Treatment of Children, 33(3), 351-370. 10.1353/etc.0.0103 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Bult, M. K., Verschuren, O., Jongmans, M. J., Lindeman, E., & Ketelaar, M. (2011). What influences participation in leisure activities of children and youth with physical disabilities? A systematic review. Research in Developmental Disabilities, 32(5), 1521-1529. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2011.01.045 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir
• Cannella-Malone, H. I., Miller, O., Schaefer, J. M., Jimenez, E. D., Justin, E. & Sabielny, L. M. (2016). Using video prompting to teach leisure skills to students with significant disabilities. Exceptional Children, 82(4): 463–478. https://doi.org/10.1177/0014402915598778 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Cavkaytar, A (Ed). (2018). Özel eğitimde aile eğitimi. Vize Yayıncılık.
• Cavkaytar, A. (2016). Özel eğitime gereksinim duyan çocuklar ve özel eğitim. İ. H. Diken (Ed.). Özel eğitime gereksinim olan çocuklar ve özel eğitim içinde (13. Baskı, ss. 3-29). Pegem Yayıncılık.
• Cavkaytar, A. (2013). Örnek aile eğitimi programları. (Ed). A. Cavkaytar. Özel Eğitimdeaile eğitimi ve rehberliği içinde (s.59-173). Vize Yayıncılık.
• Cavkaytar, A.& Pollard, E. (2009). Effectiveness of parent and therapist collaboration program (ptcp) for teaching self-care and domestic skills to ındividual with autism. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 44(3), 381-394.
• Cavkaytar, A. (1999). Zihin engellilere öz bakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. Özel Eğitim Dergisi, 2(3) 40-50.
• Cavkaytar, A. (1999). Zihin engellilere öz bakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. (Yayın No. 13428) [Yayınlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 15.7.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Chan, J. M., Lambdin, L., Van Laarhoven, T. & Johnson, J. W. (2013). Teaching leisure skills to an adult with developmental disabilities using a video prompting intervention package. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 48(3), 412-420. www.jstor.org/stable/23880997 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Çay, E., ve Özbey, F. (2016). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere gitarla ritim atma becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. VII. Hisarlı Ahmet Sempozyumunda sunulmuş bildiri, Kütahya, Türkiye.
• Çankaya, Ö.(2011). Zihinsel engelli öğrencilere haroşa örgü örme becerisinin öğretiminde eş zamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Yayın No. 278841) [Yayınlanmamış yüksek lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. YÖK ulusal tez merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 15.3.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Çetrez–İşcan, G., Nurçin, E ve Fazlıoğlu, Y. (2016). Effect of most-to-least prompting procedure on dressing skill of students with Autism. Educational Research and Reviews 11(18), 1766-1774, 23 http://doi:10.5897/ERR2016.2933 adresinden 12.04.2019 tarihinde erişilmiştir . Çifci-Tekinarslan, İ. (2016). Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrenciler. (Ed)İ. H. Diken. Özel eğitime gereksinim olan çocuklar ve özel eğitim içinde (13. Baskı, ss.135-166).: Pegem Yayıncılık.
• Diken İ. H. (2016). Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Olan Öğrenciler. İ. H. Diken (Ed.). Özel eğitime gereksinim olan çocuklar ve özel eğitim içinde (13. Baskı, ss.409-447). Pegem Yayıncılık.
• Eldeniz Çetin, M., ve Çay, E. (2016). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere bowling becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucunun etkililiği. Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 441-455.
• Eren, B., Deniz, J.& Düzkantar, A (2013). The effectiveness of embedded teaching through the most- to-least prompting procedure in concept teaching to children with autism within orff-based music activities. Educational Sciences: Theory ve Practice, 13(3), 1877-1885. http://doi:10.12738/estp.2013.3.1499 adresinden 12.04.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Eripek, S. (2019). Zihin Yetersizliği Olan Bireyler ve Eğitimleri. (3. Baskı) Pegem Yayıncılık. Fırat B. (2006). Zihinsel özürlü çocuklarda postür ve el becerilerinin değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 5.7.2019 tarihinde erişilmiştir
• Finke, E. H., Davis, J. M., Benedict, M., Goga, L., Kelly, J., Palumbo, L., ... & Waters, S. (2017). Effects of a least-to-most prompting procedure on multisymbol message production in children with autism spectrum disorder who use augmentative and alternative communication. American journal of speech-language pathology, 26(1), 81-98. https://doi.org/10.1044/2016_AJSLP-14-0187 Adresinden 17.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Gil, V., Bennett, K. D., & Barbetta, P. M. (2019). Teaching young adults with intellectual disability grocery shopping skills in a community setting using least-to-most prompting. Behavior analysis in practice, 12(3), 649-653. 3 https://doi.org/10.1007/s40617-019-00340-x adresinden 18.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Halaç, S. ve Öz, F. (2014). Aile Kavramına Kuramsal Bir Bakış. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 6(2):142-153. http://doi:10.5455/cap.20130625102321 adresinden 12.10.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Hammond, D.L., Whatley, A.D., Ayres, K.M. & Gast, D.L. (2010). Effectiveness of video modeling to teach "ipod" use to students with moderate ıntellectual disabilities. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 45(4), 525-538.
• Kagohara, D. M. (2011). Three student with developmental disabilities learn to operate an iPod toAccess age-appropriate entertaintment videos. Journal of Behavioral Education, 20, 33-43.
• Kargın, T. (2004). Effectiveness of a family-focused early ıntervention program in the education of children with hearing ımpairments living in rural areas. International Journal of Disability, Development and Education,51(4),401-418. https://doi.org/10.1080/1034912042000295044 adresinden 15.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Keser, F. & Tanrıverdi, A. (2019). Determining support services received by individuals with special needs living ın mardin and İstanbul. The Journal of International Social Research,12(62), 1058-1066. http://dx.doi.org710.17719/jisr.2019.3118 adresinden 1.7.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Koçak, A. A. (2004). Evaluation report o f the father support program. www.acev.org/english/researches/research/eng_er_fsp.doc adresinden 13.11.2019 tarihinde erişilmiştir
• Kılıç, Ç. (2018). Aile eğitim programları ve türkiye’deki örnekleri Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(1), 99-111.
• Kurt, O. (2012). Sosyal Geçerlilik. E Tekin-İftar (Ed.) Tek denekli araştırma yöntemleri içinde (1. Baskı, ss. 275-401) Türk Psikologlar Derneği:
• Lersilp, S., Putthinoi, S. & Panyo, K. (2016). Fine motor activities program to promote fine motor skills in a case study of down’s syndrome. Global journal of health science, 8(12), 60-67. http://dx.doi.org/10.5539/gjhs.v8n12p60 adresinden 12.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Leblanc, L., Richardson, W., ve Burns, K. A. (2009). Autism spectrum disorder and the inclusive classroom: Effective training to enhance knowledge of ASD and evidence-based practices. Teacher Education and Special Education, 32(2), 166-179.
• Matthews, N. L., Orr, B. C., Harris, B., McIntosh, R., Openden, D., & Smith, C. J. (2018). Parent and child outcomes of JumpStart™, an education and training program for parents of children with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 56, 21-35. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2018.08.009 adresinden 18.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2019). Çocuklar için Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/02/20190220-1.htm adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2018). Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm adresinden 04.12.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Özdemir, O. (2018). Ailelere sunulan destekler ve hizmetler.A. Cavkaytar (Ed). Özel Eğitimde aile eğitimi içinde (4. Baskı, ss.69-178). Vize Yayıncılık.
• Temel. Z. F. (2003). Aile eğitim modeli: Dünya‘da ve türkiye’deki uygulamalar. Erken Çocukluk Eğitimi Politikaları: Yaygınlaşma, Yönetişim ve Yapılar Toplantısı Raporu. İstanbul: AÇEV Yayınları. s.35-50.
• Tekin, E. (1999). Yanlışsız öğretim yöntemleri. Özel Eğitim Dergisi. 2(3), 87-102. Tekin-İftar, E. (2012). Çoklu yoklama modelleri. E Tekin-İftar (Ed.) Tek denekli araştırma yöntemleri içinde (1. Baskı, ss. 217-254) Türk Psikologlar Derneği:
• Tekin-İftar, E. (2008). Parent delivered community-based ınstruction with simultaneous prompting for teaching community skills to children with developmental disabilities.Education and Training in Developmental Disabilities, 43(2), 249-265. www.jstor.org/stable/23879933 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Radley, K. C., Jenson, W.R.. & Clark, E. (2014). The feasibility and effects of a parent-facilitated social skills training program on social engagement of children wıth autism spectrum disorders. Psychology in the Schools, 51(3), 241-255. https://doi.org/10.1002/pits.21749 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Scarlett, R. R., (2020). Occupational therapy support in the kindergarten classroom through RTI TIER I interventıons: kindergarten teachers’ perceptions of need" occupational Therapy Doctorate Capstone (Projects no 61.) https://encompass.eku.edu/otdcapstones/61 adresinden 09.10.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Suhrheinrich, J. (2011). Training teachers to use pivotal response training with children with autism: Coaching as a critical component. Teacher Education and Special Education, 34(4), 339-349. https://doi.org/10.1177/0888406411406553 adresinden 18.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Seward, J., Schuster, J. W., Ault, M. J., Collins, B. C., & Hall, M. (2014). Comparing simultaneous prompting and constant time delay to teach leisure skills to students with moderate intellectual disability. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 49(3), 381-395. https://www.jstor.org/stable/23881258 adresinden 13.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Şahin, R. (2006). The effect of parent education on third grade children’s social skills. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi,https://open.metu.edu.tr/handle/11511/15845 adresinden 25.7.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Yalon-Chamovitz, S., Mano, T., Jarus, T. & Weinblatt, N. (2006). Leisure activities during school break among children with learning disabilities: Preference vs. performance. British Journal of Learning Disabilities, 34, 42-48. https://doi.org/10.1111/j.1468-3156.2005.00335.x adresinden 16.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Yılmaz, İ., Konukman, F., Birkan, B. & Yanardağ M. (2010). Effects of Most to Least Prompting on Teaching Simple Progression Swimming Skill for Children with Autism. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities,45(3),440-448. www.jstor.org/stable/23880116 adresinden 15.03.2021 tarihinde erişilmiştir