Some Considerations on the Criticisms of the Play Küçük Beyler

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 805 - 827, 30.08.2024

Hasan Çelik

https://doi.org/10.34083/akaded.1507788

Öz

The controversy surrounding the play Derse Devam Edelim by Cenap Şahabettin and Hüseyin Suat [Yalçın], later titled Küçük Beyler, became a focal point of debates starting from its premiere in 1910. Initially sparked by the similarity in names, these debates escalated into broader dimensions by 1920, encompassing critiques of contemporary theater life. Criticisms during the period when the play was staged as Derse Devam Edelim were brief and ended with mutual writings. However, the real controversies began in 1920 when Küçük Beyler was staged by Darülbedayi. The dispute, initiated by young figures of the time such as Peyami Safa, Bahaettin Tevfik, and Yusuf Ziya [Ortaç], turned into a duel between Yusuf Ziya and Cenap Şahabettin, with the latter responding to criticisms. Yusuf Ziya's rebuttal revealed the essence of the debate, which did not contribute positively to Turkish theater criticism. Instead, it highlighted the confrontational nature of criticism in the 1920s, focusing more on personal attacks rather than scholarly foundations. The debates encompassed issues beyond literary criticism, including morality debates in theater, generational conflicts, and the roles of institutions like Darülbedayi and Tuluat companies. Thus, discussions about Küçük Beyler not only reflect the criticism of the time but also shed light on the theater scene and critical perspectives of the era. This article critiques the personalized form of criticism that emerged from literary criticism, which paved the way for attacks disguised as literary critique, targeting individuals.

Anahtar Kelimeler

Küçük Beyler, Derse Devam Edelim, Cenap Şahabettin, Turkish theater, Darülbedayi.

Küçük Beyler Piyesine Dair Eleştiriler Üzerine Bazı Dikkatler

Öz

Cenap Şahabettin ile Hüseyin Suat’ın [Yalçın] müşterek yazdıkları Derse Devam Edelim ya da sonraki adıyla Küçük Beyler piyesi ilk defa sahnelendiği 1910 yılından itibaren tartışmaların odağı hâline gelmiştir. İlk olarak isim benzerliğinden dolayı başlayan bu tartışmalar 1920 yılına gelindiğinde başka boyuta evrilmiş ve devrin tiyatro hayatı da merkeze alınarak piyes eleştirilmeye devam edilmiştir. Piyesin Derse Devam Edelim adıyla oynandığı zamanlardaki eleştiriler çok uzun sürmemiş ve karşılıklık birer yazıyla nihayetlenmiştir. Asıl tartışmalar ise 1920 yılında Küçük Beyler’in Darülbedayi tarafından sahnelenmesiyle başlamıştır. Devrin genç isimleri Peyami Safa, Bahaettin Tevfik ve Yusuf Ziya’nın [Ortaç] yazılarıyla başlayan tartışma, Cenap Şahabettin’in cevap mahiyetindeki yazısıyla Yusuf Ziya ile Cenap Şahabettin arasındaki ikili münakaşaya dönmüştür. Yusuf Ziya’nın Cenap Şahabettin’e karşılık yazdığı bu yazıda ise tartışmanın asıl mahiyeti de ortaya çıkmıştır. Bu tartışmada Türk tiyatro tenkidi adına olumlu kaydedilecek herhangi bir gelişme olmamıştır ve tartışma özellikle 1920’lerin tenkidinin karakteristik özelliklerini göstermesi bakımından mühimdir. Tartışmada, yazılar ilmî dayanaklardan ziyade karşıdaki ismi ve oyunu küçük düşürme üzerine kurulmuş ve hücum şeklini almıştır. Bütün bunların yanı sıra Darülbedayi, Tuluat kumpanyaları, vodviller, tiyatroda ahlâk tartışmaları ve gençler ve geçkinler gibi meseleler de tartışmalara dâhil edilmiştir. Dolayısıyla Küçük Beyler’in ilk sahnelendiği zamandan başlamak üzere daha sonraki tartışmalar üzerinden devrin eleştiri anlayışını ve dönemin tiyatro hayatına dair birtakım dikkatleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Edebiyat eleştirisinden çıkarak kişiselleşen bir eleştiri türü kendisinin eleştirilmesine zemin hazırlayıp kapı araladığından bu makale de edebiyat eleştirisi kisvesi altında saldırıya dönüşerek kişiye yönelik eleştirinin eleştirisidir.

Anahtar Kelimeler

Küçük Beyler, Derse Devam Edelim, Cenap Şahabettin, Türk tiyatrosu, Darülbedayi.

Kaynakça

• And, M. (1971). Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ayın, N. (1921). “Ahmet Nuri Bey’in Lokman-zadesi”, Alemdar, 54, s. 3.