Religious Sensitivity And Fiction: The Story Of Ismail Killioglu In The Light Of His Poetry

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 1702 - 1721, 23.11.2025

Ayşegül Sekman

https://doi.org/10.34083/akaded.1703255

Öz

The phenomenon of alienation, whose roots date back to ancient times, is making its impact felt today. One of Sadri Ertem's works written in a social-realist line, called Çırıklar Durunca offers rich material regarding the phenomenon of alienation. The aim of this study is to analyze the novel When the Spinning Wheels Stop in detail within the framework of Karl Marx's theory of alienation. In the novel, the effects of the capitalist system, which took over the world after the Industrial Revolution, on the social structure of that period are revealed through the heroes. The novel, in which individual and social conflicts constitute the center of the plot, has been examined in the context of the theory of alienation systematized by Karl Marx. The economic difficulties experienced by the peasants and workers, the sectarian conflict caused by socio-economic crises, people creating prophets to worship, the increasing impoverishment of the people, their helplessness in the face of nature, and the village lord's private property and profit-oriented approach have enabled the novel to be analyzed according to Karl Marx's theory of alienation. The fictional text, in which the peasants represent the proletarians and the village lord Sıddıkzade represents the capitalist, is built on the social conflict between these two segments. Socio-economic crises and economic alienation lie at the heart of all the troubles experienced in the novel. Concepts such as alienated labor, employee-employer conflict, commodity fetishism, private property and division of labor, which form the essence of Karl Marx's theory, are reflected in the novel. While living in accordance with this theory, which aims for an egalitarian social structure, the unequal living conditions have reached the same level with the death of the heroes.

Anahtar Kelimeler

Turkish literature , alienation , consciousness , novel , ontology

Sadri Ertem’in “Çıkrıklar Durunca” Romanında Yabancılaşma

Öz

Kökenleri çok eskiye dayanan yabancılaşma olgusu günümüzde etkisini hissettirmektedir. Felsefe, sosyoloji, iktisat, hukuk ve psikoloji gibi pek çok bilim dalının kesişim noktasında yer alan bu olgu edebî eserlerde tematik bağlamda işlenmiştir. Sadri Ertem’in toplumcu-gerçekçi çizgide kaleme aldığı eserlerinden olan Çıkrıklar Durunca yabancılaşma olgusu açısından zengin malzemeler sunar. Bu çalışmanın amacı Çıkrıklar Durunca romanını Karl Marx’ın yabancılaşma teorisi çerçevesinde ayrıntılı olarak analiz etmektir. Romanda Sanayi Devrimi’nden sonra dünyayı etkisi altına alan kapitalist sistemin o dönemin toplumsal yapısına olan etkileri kahramanlar aracılığıyla açığa çıkar. Bireysel ve toplumsal çatışmaların kurgunun merkezini teşkil ettiği roman Karl Marx’ın sistematik hâle getirdiği yabancılaşma teorisi bağlamında incelenmiştir. Köylü-işçinin yaşadığı ekonomik sıkıntılar, sosyo-ekonomik buhranların ortaya çıkardığı mezhep çatışması, insanların kendilerine tapacakları peygamberler var etmeleri, halkın gittikçe fakirleşmesi, doğa karşısındaki acizlik, köy ağasının özel mülkiyet ve kâr odaklı yaklaşımı romanın Karl Marx’ın yabancılaşma teorisine göre çözümlenmesine imkân sunmuştur. Köylülerin proleterleri ve köy ağası Sıddıkzade’nin kapitalisti temsil ettiği kurgusal metin bu iki kesim arasındaki toplumsal çatışma üzerine kurulur. Romanda yaşanan tüm sıkıntıların temelinde sosyo-ekonomik buhranlar ve ekonomik yabancılaşma bulunmaktadır. Karl Marx’ın teorisinin özünü oluşturan yabancılaşmış emek, işçi-işveren çatışması, meta fetişizmi, özel mülkiyet ve iş bölümü gibi kavramlar romanda yansımasını bulur. Endüstrileşme sonucunda el tezgâhlarının yerini seri üretimin alması, roman kahramanlarından Sıddıkzade’nin dokuma tezgâhlarına ve çıkrıklara el koyması, köylüyü sömürü nesnesi hâline getirerek pasifleştirmesi, proleterleşmenin artması romanın Karl Marx’ın yabancılaşma teorisi ile doğrudan ilişkilendirilmesini sağlamıştır. Eşitlikçi bir toplum yapısının hedeflendiği bu teoriye uygun olarak yaşarken eşitlenemeyen yaşam koşulları kahramanların ölümüyle aynı düzeye gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

bilinç , ontoloji , roman , yabancılaşma , Türk edebiyatı

Kaynakça

• Akarsu, B. (1979). Çağdaş felsefe. Millî Eğitim Basımevi.
• Akdeniz, B. E. (2017). J.P.Sartre’da yabancılaşma fenomeni. Pales Yayınları.
• Bayhan, V. (1992).Üniversite gençliğinde anomi ve yabancılaşma. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Budak, S. (2021). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Cevizci, A. (2018). Felsefe tarihi/ Thales’ten Baudrillard’a. Say Yayınları.
• Ertem, S. (2020). Çıkrıklar durunca. Kor Kitap.
• Ertoy, M. (2007). Yabancılaşma kader mi, tercih mi? Lotus Yayınları.
• Fromm, E. (2015). Yeni bir insan yeni bir toplum. (Çev. N. Arat). Say Yayınları.
• Fromm, E.(2016). Marx’ın insan anlayışı. (Çev.K.H.Ökten). Say Yayınları
• Fromm, E. (2019). Sahip olmak ya da olmamak. (Çev. A. Arıtan). Say Yayınları.
• Gündüz vd. (1999). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı ders notları. Bakanlar Media.
• Karaca, F. (2014). Yabancılaşma ve din/ dinsel yabancılaşmanın sosyal psikolojik analizi. Çamlıca Yayınları
• Kılıç, S. (1998). Yabancılaşma insana karşı toplumsal süreç. Rahmet Yayıncılık.
• Kızıltan, G. S. (1986). Kişinin silinen yüzü çağımızda yabancılaşma sorunu. Metis Yayınları.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji sözlüğü. (Çev: O. Akınhay ve D. Kömürcü). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marx, K. (2003). Kapital 1. cilt. (Çev. A. Bilgi). Eriş Yayınları.
• Marx, K. (2017). Yabancılaşma. (Çev. K. Somer vd.). Sol Yayınları.
• Marx, K. (2018). 1844 El yazmaları. (Çev. M. Belge). Birikim Yayınları.
• Necatigil, B. (2002). Edebiyatımızda isimler sözlüğü. Varlık Yayınları.
• Ollman, B. (2012). Yabancılaşma Marx’ın kapitalist toplumdaki insan anlayışı. (Çev. A. Kars). Yordam Kitap.
• Özel, İ. (2022). Üç Zor Mesele Teknik-Medeniyet-Yabancılaşma. Tam İstiklâl Yayıncılık Ortaklığı.
• Özbudun, S., Markus, G., ve Demirer, T. (2008). Yabancılaşma ve… Ütopya Yayınevi.
• Pappenheim,F.(2002). Modern insanın yabancılaşması. (Çev. S. Ak). Phoenix Yayınları.
• Sazyek, H. (2008). Abdülhak Şinasi Hisar’ın romanlarında özel yabancılaşma. Akçağ Yayınları.
• Solok, C. K. (2016). Türk edebiyatında hikâye ve roman 1859-1959. Kapı Yayınları.
• Swain, D. (2013). Marx’ın teorisine bir giriş yabancılaşma. (Çev. H. T. Urbarlı). Durak Yayınları.
• Tuğcu, T. (2002). Yabancılaşma problemi hristiyanlığın ve marksizmin kökleri. Alesta Yayınları.
• Tunalı, İ. (2019). Marksist estetik. Fol Yayınları.
• Ünlü, M. ve Özcan, Ö. (1988). Cumhuriyet kuruluş dönemi 1923-1940 20. yüzyıl Türk edebiyatı. İnkılâp Kitabevi.