Necati Cumalı’nın “Boş Beşik” Oyununda Bencillik ve Özgecilik

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 1667 - 1683, 23.11.2025

Özlem Başboğa

https://doi.org/10.34083/akaded.1708554

Öz

Bu makalede, Necati Cumalı’nın 1949’da yayımladığı “Boş Beşik” oyunu bencillik ve özgecilik açısından incelenmiştir. Cumalı’nın “Boş Beşik” oyunu, daha önceki çalışmalarda folklor unsurları, kadının toplumdaki yeri, günlük yaşam pratikleri, mekân, törelerin insanların hayatını nasıl etkilediği gibi çeşitli açılardan incelenmiştir. Ancak oyun kişileri, kişilik özellikleri bağlamında daha önce incelenmemiştir. Bu çalışmada, oyunun kişileri bencillik ve özgecilik açısından incelenecek, böylece eserin zengin yapısı farklı bir açıdan ortaya konulacaktır. Makalede bencillik ve özgecilik kavramları açıklandıktan sonra “Boş Beşik”teki kişiler bu olgular açısından ele alınacaktır. Cumalı, “Boş Beşik” oyununda Çiçek Dağı eteklerinde yaşayan Yörükleri ve bu Yörükler arasında yaşanan bir trajediyi anlatmıştır. Oba beyi Ali ile karısı Fatma’nın, yedi yıldır evli olmalarına rağmen bir çocukları olmamıştır. Yedi yıldan sonra doğan oğulları, yaylaya göç sırasında kuzgunlar tarafından parçalanır. Bunu gören Fatma akli melekesini kaybederek intihar eder. “Boş Beşik” oyununda kişilerin eylemleri ve söylemleri incelendiğinde Ali’nin bencil; Fatma’nın ise özgeci olduğu görülmektedir. Ali hemen her eyleminde kendi mutluluğunu önceler, kendisi dışındaki kişilerin duygularını göz ardı eder. Oğlu ve genç karısı ölen Ali’nin üzüntüsünün sebebi, kendisinin karısından henüz “murat alma”mış olmasıdır. Buna karşın Fatma özgecidir. Fatma’nın bazı eylemleri kan bağına dayalı özgecilikle bazı eylemleri ise mutlak özgecilikle ilgilidir. Kişinin kendi zararına bile olsa başkalarını öncelemesi olan özgecilik, “Boş Beşik” oyununda bebeğin ve Fatma’nın ölmesiyle sonuçlanır. Fatma’nın yanı sıra Ali’nin annesi, amcası ve dayısının, içinde yaşadıkları topluluğun geleceğini ve geleneklerini önceledikleri ve bu uğurda özgeci davrandıkları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk tiyatrosu , Necati Cumalı , Boş Beşik , bencillik , özgecilik.

Selfishness and Altruism in Necati Cumalı’s “Boş Beşik” Play

Öz

In this article, Necati Cumalı’s 1949 play Boş Beşik is analyzed in terms of selfishness and altruism. In previous studies, Cumalı’s play Boş Beşik has been analyzed from various perspectives, including folkloric elements, the role of women in society, everyday life practices, space, and the influence of traditions on people’s lives. However, the play has not previously been analyzed in the context of their personality traits. In this study, the characters of the play will be examined in terms of selfishness and altruism, thereby the rich structure of the work will be revealed from a different perspective. After the concepts of selfishness and altruism are explained in the article, the characters in Boş Beşik will be examined in terms of these concepts. In Boş Beşik, Cumalı depicts the Yoruks living at the foothills of Çiçek Mountain and tells a tragedy that takes place among them. Ali, the tribal chief, and his wife Fatma have been married for seven years but do not have any children. Their son, born after seven years, is torn apart by ravens during the migration to the summer pasture. Upon witnessing this, Fatma loses her sanity and commits suicide. When examining the actions and statements of the characters in Boş Beşik, it is evident that Ali is selfish, while Fatma is altruistic. In almost every action, Ali prioritizes his own happiness and disregards the feelings of others. The reason for Ali’s grief over the loss of his son and young wife is that he has not yet achieved his “desire” from his wife. In contrast, Fatma is altruistic. Some of Fatma’s actions relate to kin-based altruism, while others are connected to pure altruism. Altruism, which involves prioritizing others even at one’s own expense, results in the deaths of the baby and Fatma in Boş Beşik. Besides Fatma, it is seen that Ali’s mother, uncle, and maternal uncle prioritize the future of the community they live in and its traditions, and act altruistically for this cause.

Anahtar Kelimeler

Turkish theatre , Necati Cumalı , Boş Beşik , selfishness

Kaynakça

• Akarsu, B. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arda, E. (Ed.). (2003). Sosyal Bilimler El Sözlüğü. Alfa Yayınları.
• Ardıç, M. (2019). Modernite ve Bencillik. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Arslan, N. (2001). Necati Cumalı, Türk Dili-Dil ve Edebiyat Dergisi. (590), 217-220.
• Atlı, F. (2021). “Yalnız Kadın” Öyküsünde Aşk, Cinsellik ve Kadın. Doğumunun 100. Yılında Necati Cumalı Anma Kitabı içinde. Songül Taş-Ferda Atlı (Ed.). Sonçağ Akademi.
• Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Campbell, R. L. (2006). Altruism in Auguste Comte and Ayn Rand. The Journal of Ayn Rand Studies. 7(2), 357–69.
• Cevizci, A. (2002a). Etiğe Giriş. Paradigma Yayınları.
• Cevizci, A. (2002b). Etiğin Tarihi. Paradigma Yayınları.
• Cumalı, N. (2004). Bütün Oyunları I. Cumhuriyet Kitapları.
• Çetin, H. (2020). Özgecilik, Toplumsal İşbirliği ve Rekabet. İktisadî Araştırmalar Vakfı İktisadi İşletmesi Yayınları.
• Elmas, U. (1998). Bireylerin Ana-Baba Tutumları ile Özgecilik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Feldman, F. (2012). Etik Nedir? Ferit Burak Aydar (Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Fromm, E. (1982). Kendini Savunan İnsan. Necla Arat (Çev.). Say Yayınları.
• Fromm, E. (1995). Erdem ve Mutluluk. Aydan Yörükân (Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Grant, C. (2000). Altruism and Christian Ethics. Cambridge University Press.
• Günör, R. B. (2014). Modern Ahlak Felsefesinde Özgecilik. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Güven, İ. F. (2024). Hedonik Tüketim Bencillik ve Dindarlık İlişkisi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hitit Üniversitesi.
• Keçe, A. C. (2011). Sevemez Kimse Beni Benim Sevdiğim Kadar. Pusula Yayınevi.
• Pusmaz, D. Kur’an’da İsar Kavramı, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011, (25), 77-104.
• Sarp, M. (2024). Etik Pencereden Egoizme Bir Bakış, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD) 14(1), 149-163.
• Seyyar, A. (2007). İnsan ve Toplum Bilimleri Terimleri (Ansiklopedik Sosyal Bilimler Sözlüğü). Değişim Yayınları.
• Şılar, O. (20022). Evrimden İnsanlığa: Bencillik Nasıl Etik Hale Gelir?. Psikeart. (82), 34-36.
• Taş, S. (2001). Necati Cumalı ve Oyunları. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. 14 Şubat 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/adresinden edinilmiştir.