Lise Öğrencilerinde Sanal Risk Algısı: Problemli İnternet Kullanımı ve Eleştirel Düşünme Bağlamında Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 134 - 153, 28.06.2020

Veysel Bilal Arslankara , Ertuğrul Usta

Öz

Bu çalışmanın amacı lise öğrencilerinin sanal ortamlardaki risklere ilişkin algı düzeylerini belirlemek ve problemli internet kullanım durumları ile eleştirel düşünme eğilimlerinin sanal risk algısını ne düzeyde yordadığını ölçmektir. İnternetin dünya üzerinde çok yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu durum kontrolsüz bir şekilde ilerlerse dijital bağımlılık ortaya çıkacaktır. Bu durumdan en çok etkilenecek kitle ise genç bireylerdir. Gerekli önlemler alınmaz ise dijital bağımlı olan bireyler sanal ortamlardaki risklerle kolayca karşı karşıya kalacaklardır. Çünkü dijital bağımlılık sigara, alkol ya da uyuşturucu bağımlılığı gibi bir bağımlılık türü olarak düşünülmelidir. Araştırma genel tarama modeli türlerinden ilişkisel tarama modeline göre yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini Ağrı ili sınırları içerisindeki resmi ortaöğretim kurumları oluşturmaktadır. Araştırma verileri 2017 yılında Ağrı’da bulunan farklı liselerde (Meslek Lisesi, Teknik Lise, Anadolu Lisesi) öğrenim gören 390 lise öğrencisinden elde edilmiştir (176 kız, 214 erkek). Bu öğrencilerin 63’ü (%16,2) Meslek Lisesi, 252’si (%64,2) Anadolu Lisesi ve 75’i (19,2) Teknik Lise öğrencisidir. Çalışma grupları oluşturulurken kolay örnekleme metodu uygulanmıştır. Araştırma verileri Kişisel Bilgi Formu, Sanal Dünya Risk Algısı Ölçeği, Problemli İnternet Kullanımı Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ile toplanmıştır. Elde edilen veriler bazı değişkenlere göre SPSS 23 yazılımında parametrik analizlerle sınanmıştır. Lise öğrencilerinin sanal risk algısındaki değişkenliğin %38’inin problemli internet kullanımı ve yaklaşık %3’ünün ise eleştirel düşünme eğilimi ile açıklandığı söylenebilir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin tehdit ve tehlikelerini bilen ya da internet ve bilgisayar üzerinden çeşitli risklere maruz kalan bireylerde sanal risklere ilişkin duyarlık düzeyinin yüksek olduğu düşünülmektedir. Bu yüzden öğrenciler başta olmak üzere tüm eğitim paydaşlarının teknolojinin avantajlarının yanında meydana getirdiği tehdit ve tehlikelerden haberdar olması gerekmekte ve tüm paydaşlar tarafından bunlara yönelik önlemler alınması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sanal Risk Algısı, Problemli İnternet Kullanımı, Eleştirel Düşünme, Sosyal Medya, Sanal Ortam

Kaynakça

• Akar, C. (2007). İlköğretim öğrencilerinde eleştirel düşünme becerileri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akbıyık, C. (2002). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aral, H. (2005). Devlet ve özel ortaöğretim okullarında öğretim gören öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri (Elâzığ ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Ayas, T. & Horzum, M. B. (2011). Exploring the teachers’ cyberbullying perception in terms of various variables. International Online Journal of Educational Sciences. 3(2), 619-640.
• Ayas, T. (2012). Lise öğrencilerinin internet ve bilgisayar oyun bağımlılık düzeylerinin utangaçlıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 12(2), 627-636.
• Bacigalupa, C. (2005). The use of video games by kindergarteners in a family childcare setting. Early Childhood Education Journal, 33, 25-30.
• Balta, Ö. Ç. & Horzum, M. B. (2008). Web tabanlı öğretim ortamındaki öğretmen adaylarının internet bağımlılığını etkileyen faktörler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 41(1), 185-203.
• Beger, G., Hoveyda, K. P. & Sinha, A. (2011). Youth of turkey online an exploratory study of the turkish digital landscape. UNICEF. 20 Mayıs 2017 tarihinde http://www.unicef.org/ceecis/youth_in_turkey_exploratory_study(1).pdf adresinden erişildi.
• Belanche, D., Casaló, L. V. & Guinalíu, M. (2012). Website usability, consumer satisfaction and the intention to use a website: the moderating effect of perceived risk. Journal of Retailing and Consumer Services, 19(1), 124-132.
• Blank, G. & Lutz, C. (2016). Benefits and harms from Internet use: A differentiated analysis of Great Britain. New media & society, 1–23. doi: 10.1177/1461444816667135
• Bridges F., Appel L. & Grossklags J. (2012). Young adults’ online participation behaviors: an exploratory study of web 2.0 use for political engagement. Information Polity, 17(2), 163–176.
• BTK (2019). İnternetin riskleri ve zararları. 20 Şubat 2019 tarihinde https://internet.btk.gov.tr/internetin-riskleri-ve-zararlari adresinden erişildi.
• Can, Ö., Demir, C. ve Yirci, R. (2018). Lise öğrencılerının internet bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 145-163.
• Ceyhan, A. A. (2011). Ergenlerin problemli internet kullanım düzeylerinin yordayıcıları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 18(2), 85-94.
• Ceyhan, E., Ceyhan, A. A. & Gürcan, A. (2007). Problemli İnternet kullanımı ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi.
• Cömert Tari, I. & Kayıran, S. M. (2010). Çocuk ve ergenlerde internet kullanimi. Çocuk Dergisi, 10(4), 166-170. doi: 10.5222/j.child.2010.166
• Dinç, M. (2015). Teknoloji bağımlılığı ve gençlik. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3, 31-65.
• Erdur-Baker, Ö. & Kavşut, F. (2007). Akran zorbalığının yeni yüzü: siber zorbalık, Eğitim Araştırmaları, 27, 31-42.
• Fischhoff, B., Watson, S. R. & Hope, C. (1984). Defining risk. Policy Sciences, 17(2), 123-139.
• Greenfield, P. & Yan, Z. (2006). Children, adolescents, and the internet: a new field of inquiry in developmental psychology. Developmental Psychology, 42, 391-394.
• Greenfield, P. M. (2004). Developmental considerations for determining appropriate internet use guidelines for children and adolescents. Journal of Applied Developmental Psychology, 25, 751– 762.
• Gümüş, S. (2018). Web yayıncılığının temel kavramları. İ. Usta ve H. S. Kıray (Ed.), Web yayıncılığı içinde (s. 3-31). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Günüç, S. (2009). İnternet Bağımlılık ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı demografik değişkenler ile internet bağımlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Hunt, C. A. (2002). Promoting critical thinkiyng: an analysis ınstructional techniques with undergraduates in a university setting. (Yayımlanmamış doktora tezi). Kansas State University, Department of Foundation and Adult Education College of Education, Manhattan.
• İnan, A. (2010). İlköğretim II. kademe ve lise öğrencilerinde internet bağımlılığı, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Johnson, G. M. (2010). Internet Use and child development: validation of the ecological techno- subsystem. Educational Technology & Society, 13 (1), 176–185.
• Kalkan, G. (2008). Yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kaveri S., Kraut R.E., Greenfield, P.M. & Gross, E.F. (2000). The impact of home computer use on children’s activities and development. Child Computer Technology, 10, 123-144.
• Kayagil, S. & Erdoğan, A. (2011). Bazı değişkenlerin ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerini yordama gücü, Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 321-334.
• Kowalski, R. M. & Limber, S. P. (2007). Electronic bullying among middle school students. Journal of Adolescent Health, 41, 22-30.
• Kubey, R.W., Lavin, M.J. & Barrows, J.R. (2001). Internet use and collegiate academic performance decrements: early findings, Journal of Communication, 51, 366-382. Lauer, T. (2005). Teaching Critical-thinking skills using course content material, Journal of College Science Teaching, 34, 6.
• Livingstone, S., Davidson, J., Bryce, J., Hargrave, A. M. & Grove-Hills, J. (2012). Children’s online activities: risks and safety: the UK evidence base. UK Council for Child Internet Safety, 44.
• Morgan, M. G. (1990). Probing the question of technology-induced risk. Glickman, T. S. ve Gough, M (Ed.) Risk içinde (ss. 5-15). Washington, D.C. Baltimore: Resources for the Future Distributed by the Johns Hopkins University Press.
• Narin, N. (2009). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Odabaşıoğlu, G., Öztürk, Ö., Genç, Y. & Pektaş, Ö. (2007). On olguluk bir seri ile internet bağımlılığı klinik görünümleri. Bağımlılık Dergisi, 8(1), 46-51.
• Odacı, H., & Çelik, Ç. B. (2012). Relationship Between university students’ problematic ınternet use and their academic self-efficacy, academic procrastination, and eating attitudes. E-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Education Sciences, 7(1), 389–403.
• Özdemir, M. & Akar, F. (2011). Lise öğrencilerinin siber-zorbalığa ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(4), 605-626.
• Robertson, W. H. (2000). The Critical thinking curriculum model, (Yayımlanmamış doktora tezi). The University of New Mexico, Multicultural Teacher and Childhood Education, New Mexico.
• Sarak, Ö. 2012. Lise öğrencilerinde siber zorbalık. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Shapira, N.A., Goldsmith, T.D., Keck, P.E., Khosla, U.M. & McElroy, S.L. (2000). Psychiatric features of ındividuals with problematic ınternet use. Journal of Affective Disorder, 57, 267-272.
• Sjöberg, L. (2000). Factors in risk perception. Risk analysis, 20(1), 1-12.
• Slovic, P. (1993). Perceived risk, trust, and democracy. Risk Analysis, 13(6), 675-682.
• Smythe, E. A. (2004). Thinking. Nurse Education Today, 24, 326-332.
• Sweeney, J. C., Soutar, G. N. & Johnson, L. W. (1999). The role of perceived risk in the quality-value relationship: a study in a retail environment. Journal of Retailing, 75(1), 77-105.
• Tutgun, A. (2009). Öğretmen adaylarının problemli internet kullanımlarının incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• TÜİK (2019). Yıllara, Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus, Genel Nüfus Sayımları – ADNKS. 14 Şubat 2020 tarihinde www.tuik.gov.tr adresinden erişildi
• Tynes, B. M. (2007). Internet safety gone wild. Journal of Adolescent Research, 22(6), 575-584. doi: 10.1177/0743558407303979
• Valcke, M., De Wever, B., Van Keer, H. & Schellens, T. (2011). Long-term study of safe internet use of young children, Computers & Education, 57, 1292–1305.
• Vural, B. Z. & Bat, M. (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: ege üniversitesi iletişim fakültesi’ne yönelik bir araştırma. Journal of Yasar University, 20(5), 3348-3382.
• Young, K. S. & Case, C. J. (2004). Internet abuse in the workplace: new trends in risk management no access. CyberPsychology & Behavior, 7(1), 105-111. Young, K. S. (1996). Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder. CyberPsychology & Behavior, 1, 237-244.
• Yüksel, M. ve Yılmaz, E. (2016). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, İlköğretim Online, 15(3), 1031-1042.