TELEVISION VIEWING HABITS OF CHILDREN FROM DIFFERENT SOCIO-ECONOMIC LEVELS AND THE ATTITUDES OF THEIR FAMILIES ABOUT IT

Yıl 2010, Sayı: 13, 117 - 137, 01.06.2010

Gülriz Akaroğlu

Öz

In Turkey, the television programs as one of the source of entertainment are often watched together with the family and it is hard to choose programs that are suitable for children. On the other hand, most of the time, the programs include some unsuitable messages for children. For instance through various programs on TV, children are subjected to advertisements of products, directly or indirectly, which exaggerate the benefits of those products and later the children ask for them without thinking whether they really need them or not. Besides, some families do not limit the television viewing time of their children. That causes children to stay longer in front of television and soon they become more passive spectators. In this research 1051 students at the age of 9-14 from Selçuklu, Karatay and Meram Towns in Konya are chosen with cluster sampling method. The television viewing time, the types of programmes and the reasons why families limit television viewing are examined through different variables. In the study, it is found that older students (12-14 age) watch television more than younger students (9-11 age) (p

Anahtar Kelimeler

Children, television viewing time, effects of television viewing

FARKLI SOSYOEKONOMİK DÜZEYDEKİ ÇOCUKLARIN TELEVİZYON İZLEME ALIŞKANLIKLARI VE AİLELERİNİN TUTUMLARI

Öz

Türkiye’de eğlence kaynaklarından biri olan televizyon programları ev halkıyla birlikte izlendiğinden çocuklar için program sınırlaması yapmak zorlaşmakta, izleyicilere sunulan programlar çoğu zaman yanlış mesajlar içerebilmekte ve bu da çocukları olumsuz etkileyebilmektedir. Örneğin, çocuklar televizyon izlerken gördükleri ürünlerin yararları sadece reklamlarda değil, aynı zamanda diğer programlarda da doğrudan ya da dolaylı olarak anlatılmakta, çocuklar da gerçekten ihtiyaçları olup olmadığını düşünmeden bu ürünleri talep etmektedirler. Ayrıca bazı aileler tarafından çocuklarının televizyon izleme süreleri sınırlandırılmamaktadır. Bu tutum, çocukların ekran karşısında gereğinden fazla kalmalarına ve pasif izleyiciler haline gelmelerine neden olmaktadır. Bu nedenle bu araştırmada Konya ilinin Selçuklu, Karatay ve Meram Merkez İlçelerinde eğitim veren altı adet ilköğretim okulundan küme örneklem yöntemi ile 9-14 yaşları arasındaki 1051 öğrenci seçilmiştir. Bu öğrencilerin televizyon izleme süreleri, izledikleri propramların türleri ve ailelerinin televizyon izlemelerini sınırlama nedenleri farklı değişkenlere göre incelenmiştir. Çalışmada, yaşça büyük öğrencilerin yaşça küçüklere göre, annelerinin ve babalarının eğitim düzeyi düşük olan öğrencilerin eğitim düzeyi yüksek olanlara göre daha uzun süre televizyon izledikleri saptanmıştır. Düşük ve orta sosyoekonomik düzeye sahip ailelerden gelen çocukların televizyon izlemeleri, sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerden gelen çocuklara göre ebeveynleri tarafından daha fazla sınırlandırılmaktadır. Annelerin eğitim düzeyi yükseldikçe çocuklarının çizgi film türü ya da haber belgesel türü programları daha çok izledikleri, annelerin eğitim düzeyi azaldıkça çocuklarının dizi ve filmleri izleme oranlarının arttığı bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Çocuklar, televizyon izleme süresi, televizyon izlemenin etkisi

Kaynakça

• Aktaş, Celalettin (2007, Ekim). “İlköğretim Okullarında Medya Okuryazarlığı Öğretimi”. 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (1. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 217-226.
• Aktaş, Hasret ve Öztekin, Saniye (2007, Ekim). “Televizyon ve Çocuk, Televizyonun Çocuklar Üzerindeki Etkisi ve Baby TV.” 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (2. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 531-541.
• Algül, Nevin (2005). “Televizyonda, Çocuklara Yönelik Ürünlerin Reklamlarında Kullanılan Dilin Okul Öncesi Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkileri.” Medya Eleştirileri (Toplumsal Etkiler). C. Bilgili (der.) içinde. İstanbul: Beta. 113-128.
• Aziz, Aysel (1982). Toplumsallaşma ve Kitlesel İletişim. Ankara: Ankara Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu (No: 2).
• Badur, Fadime (2007). Televizyon Reklamlarının Çocukların Marka Farkındalığı Üzerindeki Etkisi: Yiyecek ve İçecek Reklamları Üzerine Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: A. Ü. SBE.
• Bahar, Hüseyin Hüsnü (2007). “Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Branşlarına Göre Çeşitli Televizyon Programlarını İzleme Sürelerinin Değerlendirilmesi”. Milli Eğitim. 174 (Bahar): 270-280.
• Bazalgette, Cary and Buckingham, David (1997). In Front of the Children/Screen Entertainment and Young Audiences. London: BFI Publishing.
• Bilici, İbrahim E. (2007, Ekim). “Medya Okuryazarlığı: Televizyonun Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkilerine Karşı Önlem Arayışı.” 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (2. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 685-698.
• Budak, Oğuz (2006). Televizyon Reklamlarının İlköğretim Çağındaki Çocukların Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisi: Ankara İlinde Bir Uygulama Çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G. Ü. EBE.
• Bülbül, Mustafa (1992, Mayıs). “TRT Televizyonunda Okulöncesi Çağ Çocuklarına Yönelik Program Çalışmaları”. 8. Ya-Pa Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştı- rılması Semineri. Bursa: YA-PA Yayın Pazarlama Limited Şirketi. 31-34.
• Carlson, Les, Laczniak, Russell N. and Walsh, Ann (2001). “Socializing Children About Television: An Intergenerational Study”. Journal of the Academy of Marketing Science. 29 (3): 276-288.
• Diaz, Caridad (1985). “The Effect of Parent-Controlled Television Viewing Time on the Reading Comprehension of Second-Grade Students”. Educational Research: Competencies for Analysis and Application. L.R. Gay (der.) içinde. Columbus Ohio: Merrill Publishing Company.
• Dursun, Yunus (1993). Gençlerin Tüketicilik Rolünü Kazanmaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Kayseri: E.Ü. SBE.
• Erenoğlu, Ergin (1995, Mayıs). “Medya Gölgesindeki Şekillenen Çocuklar.” 10. YA-PA Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri. İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama Limited Şirketi. 53-56.
• Ersoy, Gülgün ve Karahüseyinoğlu, Zeliha (1991). “Ergenlik Çağı Gençlerin Televizyonda Yayınlanan Yiyecek-İçecek Reklamlarından Etkilenme Durumu.” Ekonomide Ankara. 39 (Mayıs-Haziran): 42-46.
• Gökçe, Orhan (2003). İletişim Bilimine Giriş/İnsanlar Arası İlişkilerin Sosyolojik Bir Analizi. Konya: Turhan Kitabevi.
• Gülbuğ Erol, Ebru (2007, Ekim). “İletişim Sürecinde Televizyon Haberleri ve Çocuk.” 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (1. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 429-436.
• Gülnezneol, Ayşegül (2004). Televizyon Reklamlarının Çocuklar Üzerindeki Etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: S. Ü. SBE.
• Güngör, Abide ve Ersoy, Özlem (1995, Mayıs). “Televizyon Programlarının Okulöncesi Dönem Çocuklarına Etkisine İlişkin Anne-Baba Görüşleri”. 10. YA-PA Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri. İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama Limited Şirketi. 57-70.
• Karaca, Yusuf, Pekyaman, Asuman ve Güney, Hatice (2007). “Ebeveynlerin Televizyon Reklam İçeriklerinin Çocuklar Üzerindeki Etkilerini Etik Açıdan Algılamalarına Yönelik Bir Araştırma”. Sosyal Bilimler Dergisi. 9 (2): 233-249.
• Karadoğan Doruk, Ece ve Akım, Feride (2007, Ekim). “Orta Çocukluk ve Ergenliğin İlk Döneminde Televizyonun Çocukların Bilişsel ve Sosyal Gelişimine Etkisi: Acemi Cadı Dizisi”. 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (1. Cilt).
• İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 473-488.
• Kösebalaban Doğan, Nalan ve Söz, Bahar (2007, Ekim). “İlköğretim Okulu Öğrencilerinin, Medya Okuryazarlığı Kavramına Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi”.
• 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (2. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 709-722.
• Mora, Necla (2007, Ekim). “Medyada Çocuk Temsilleri ve Medya Okuryazarlığı.” 4.
• Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (1. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 447-460.
• Oktay, Ayla (1986, Nisan). “Kitle İletişim Araçlarının Okulöncesi Dönemde Kullanılması”.
• Ya-Pa 4. Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri. Ankara: YA-PA Yayın Pazarlama Limited Şirketi. 105-118.
• Önder, Alev ve Balaban-Dağal, Asude (2005). “Televizyon ve Okul Öncesi Dönem Çocuğu.”, Okul Öncesi Eğitimde Güncel Konular. A. Oktay ve Ö. PolatUnutkan (der.) İstanbul: Yaylacık Matbaacılık. 249-264.
• Özgen, Özlen (1995). “Tüketicinin Sosyalleşmesine Yaşam Dönemi Yaklaşımı”. Standard. 34 (402): 85-91.
• Öztop, Hülya ve Babaoğul, Müberra (2000). “Tüketici Ünite Olarak Ailenin Eğitiminde Kitle İletişim Araçlarının Rolü”. Ev Ekonomisi Dergisi. 6 (7): 59-64.
• Öztürk, Hüseyin Emin (2002). Kişilik Gelişimi Açısından Çocuk ve Televizyon. İstanbul: Beyan.
• Pembecioğlu, Nilüfer (2006). İletişim ve Çocuk, İletişim Ortamlarında Çocuk ve Reklam Etkileşimi. Ankara: Ebabil.
• Silkü, H. Aydan (2007, Ekim). “Farklı Kültürlerde Çocukların Tüketime Yönelmesinde Televizyon ve Televizyon Reklamlarının Etkisi”. 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (1. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 153-166.
• Terkan, Nurullah, Yılmaz, Adem ve Taylan, Ahmet (2007, Ekim). “Eleştirel Okur Yaratma Projesi: “Medya Okuryazarlığı”nı Eleştirel Okumak”. 4. Uluslarası Çocuk ve İletişim Kongresi ve 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar (1. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi. 461-470.
• Topçuoğlu, N. Nur (2003). Çocuklara Yönelik Televizyon Reklamlarında Aldatıcı ve Yanıltıcı Unsurların Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: S. Ü. SBE.
• Turam, Emir (1996). Ekranaltı Çocukları. İstanbul: İrfan (No: 52).
• Uçar, Ali (2000). Television Habits of Migrant Children. Unpublished paper. Berlin/Germany: Berlin Tecnical University, Humanities Department.