ANADOLU TÜRK EFSANELERİNDE ÖDÜLLENDİRME MOTİFİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 19, 79 - 90, 10.09.2019

Ferhat Özmen

https://doi.org/10.31126/akrajournal.596513

Cited By: 2

Öz

Türk halk edebiyatı ürünleri içinde anlatı (narratif) esasına
dayanan türlerden biri olan efsaneler insanlığın ilkokulu
gibidir. Her birey içinde büyüdüğü çevreden efsaneler dinlemiştir. Adı geçen
türün çocukların pedagojik eğitimine yardımcı olduğunu söylemek mümkündür.
İstendik değerlerin ödül, karşıt değerlerin de ceza sebebi olacağını açımlayan
efsanelerde birey eğitilmek istenir. Çeşitli türde verilen ödül ile iletilen
mesajlar insanı değiştiren, dönüştüren, hayata hazırlayan ve insani olarak
davranış kodlarını açımlayan özellikler içerir. Kutsala saygılı olmak,
kahramanlık göstermek, yalan söylememek, zor durumda olana yardım etmek,
verdiği sözden dönmemek gibi ülkü değerler, anlatıların insanlığa sunduğu
olumlu davranış kodlarıdır. Bu çalışmada efsanelerde yer alan ödüller tasnif edilmiş
ve bu ödüllerin davranış odaklı analizi yapılmıştır. Çalışmada ayrıca ödüllerin
psikolojik yönü ele alınmış, onların insanı değiştiren/dönüştüren yönüne
değinilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

efsane, ödül, motif, dönüşüm, eğitim

WORK ON REWARDING MOTIFS İN ANATOLIAN LEGENDS

Öz

      Legends, which are one kind of narrative dependent approach in Turkish folk literarure, are like mankindÕs first schools. Every one has listened legends from the environment s/he grown up. It is possible to say the above mentioned type is helpful to pedagogical education of children. Individuals are wanted to be trained through legends that show wanted values are reasons for reward and the opposite values are reasons for punishment. Messages forwarded through rewards consist of individual properties that change, convert, prepare to life and behavioral codes as humans. Ideal values like respecting the holy, showing heroism, not to lie, helping those in difficult situation and keeping promises are positivie behavioral codes presented by narratives to humanity. Rewards in legends are sorted and analysed by focusing on behavior. Furthermore, in this work rewards are handled from psychological aspect, heir human changing/converting aspect has also been mentioned.

Anahtar Kelimeler

Legend, reward, motif, transformation, education

Kaynakça

• KAYNAKÇAALPTEKİN, Ali Berat (2014), Efsane ve Motifleri Üzerine, Akçağ Yayınları: Ankara.
• AYVAZOĞLU, Beşir (2006), Güller Kitabı, Kapı Yayınları: İstanbul.
• AZAR, Birol (2009), “İyiliğin Somut Rengi Hızır ve Kültürümüzdeki Fonksiyonları” 1. Ulusal İyilik Sempozyumu (20-21 Haziran 2009) Elazığ, s. 217-279.
• BAYAT, Fuzuli (2005), Türk Şaman Metinleri, Üç Ok Yayınları: Ankara.
• BUDAK, Selçuk (2005), Psikoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara.
• CAMPBELL, Joseph (2000), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (çev. Sabri Gürses), Kabalcı Yayınevi: İstanbul.
• ÇETİNDAĞ SÜME, Gülda (2017), “Türk Kültüründe Değerler Simgesi Gül”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, S.13, s. 105-123.
• DEMİR, Necati (2013), Türk Efsaneleri 1-2, Edge Akademi Yayınları: Ankara.
• ERGUN, Metin (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
• GÖRKEM, İsmail (2006), Elazığ Efsaneleri, Manas Yayıncılık: Elazığ.
• GÜLER, Meftune (2000), Harput Efsaneleri, Elazığ Eğitim, Sanat, Kültür, Araştırma, Tanıtma ve Hizmet Vakfı Yayınları: Elazığ.
• HELİMOĞLU YAVUZ, Muhsine (2007), Diyarbakır Efsaneleri, Cumhuriyet Kitapları: İstanbul.
• JUNG, C. Gustav (2012), Dört Arketip (çev. Zehra Aksu Yılmazer), Metis Yayınları: İstanbul.
• KAPLAN, Mevlüt (2003), Yaşayan Anadolu Efsaneleri, Özgür Eğitim Yayınları: İzmir.
• KAYA, Doğan (2001), Foklorumuzda Bedddua Söyleme Geleneği ve Türk Halk Şiirinde Beddualar, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları: Ankara.
• KORKMAZ, Ramazan (2014), İkaros’un Yeni Yüzü Cahit Sıtkı Tarancı, Akçağ Yayınları, 2. Baskı: Ankara.
• SAKAOĞLU, Saim (1980), Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Ankara Üniversitesi Yayınları: Ankara.
• SAKAOĞLU, Saim (2013), 101 Anadolu Efsanesi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• SEYİDOĞLU, Bilge (1983), Erzurum Efsaneleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: Ankara.
• ŞENOCAK, Ebru (2010), “Mitolojik Konulu Bir Halk Hikâyesi ‘Leyla ile Mecnun Hikâyesi’ Merkezinde Yıldıza Dönüşüm”, Millî Folklor, Yıl 22, Sayı 68, s. 20-29.
• ŞİMŞEK, Esma (2017), “Türk Kültüründe ‘Alkarısı’ ve Bu İnanca Bağlı Anlatılan Efsaneler”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, S.12, s. 99-115.