PEDAGOJİK FORMASYON ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVREYE YÖNELİK EKOSENTRİK, ANTROPOSENTRİK VE ANTİPATİK TUTUMLARININ BELİRLENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 10, 32 - 57, 17.12.2021

Sait Bulut , Gizem Şahin , Ayşegül Orkun , Gülhan Özbakır Demirel

Öz

Bu çalışmanın amacı, pedagojik formasyon eğitimi alan öğrencilerin ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutumları ile incelenen değişkenler (bölüm/grup, cinsiyet, sınıf düzeyi, anne eğitim düzeyi, baba eğitim düzeyi, gelir türü, gelir düzeyi, en uzun süre yaşanılan yer, barınmakta olunan yer, çevre ile ilgili ders alma durumu, çevre ile ilgili seminerlere katılım, çevre ile ilgili belgesel izleme durumu) arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemektir. Tarama (betimsel) modelinin kullanıldığı çalışmaya, 2019-2020 eğitim öğretim yılında pedagojik formasyon eğitimi alan 708 öğrenci katılmıştır. Araştırmanın verilerinin toplanması için “Kişisel Bilgi Formu” ve “Ekosentrik, Antroposentrik ve Çevreye Yönelik Antipatik Tutum Ölçeği” uygulanmıştır. Araştırmada, ekosentrik tutum alt boyutunda; bölüm/grup, cinsiyet, sınıf düzeyi, gelir türü, en uzun yaşanılan yer, barınmakta olunan yer, çevre ile ilgili seminerlere katılım ve çevre ile ilgili belgesel izleme durumu; antroposentrik tutum alt boyutunda bölüm/grup ve sınıf düzeyi; antipatik tutum alt boyutunda ise bölüm/grup ve cinsiyet değişkenlerinde anlamlı bir farklılık ortaya çıktığı tespit edilmiştir. İnsan tutumlarını etkileyen çeşitli unsurlar (bölüm/grup, cinsiyet, sınıf düzeyi, gelir türü, en uzun yaşanılan yer, barınmakta olunan yer, çevre ile ilgili seminerlere katılım, çevre ile ilgili belgesel izleme durumu) bulunmakla birlikte ne gibi unsurların bireylerde olumlu tutumlar oluşturacağını araştırmak çevrenin geleceğini yorumlamak açısından katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevreye Yönelik Tutum, Ekosentrik, Antroposentrik, Antipatik, Pedagojik Formasyon Öğrencileri

DETERMINING THE ECOCENTRIC, ANTHROPOCENTRIC AND ANTIPATHETIC ATTITUDES OF THE PEDAGOGICAL FORMATION STUDENTS ON THE ENVIRONMENT

Öz

The aim of this study is to examine the ecocentric, anthropocentric and antipathetic attitudes of the students who receive pedagogical formation education with the various variables (department/group, gender, class level, mother's education level, father's education level, income type, income level, place of residence for the longest time, living place, taking courses related to the environment, participation in environmental seminars, watching environmental documentaries). 708 students who received pedagogical formation training in the 2019-2020 academic year participated in the study, in which the descriptive method was used. "Personal Information Form" and "Ecocentric, Anthropocentric and Antipathetic Attitude Scale" were applied to collect the data of the research. In the study, in the ecocentric attitude sub-dimension; department/group, gender, class level, income type, longest place of residence, living place, participation in environmental seminars and environmental documentary watching; in the anthropocentric attitude sub-dimension; department/group and class level; in the sub-dimension of antipathetic attitude, it was determined that there was a significant difference in department/group and gender variables. there are various factors (department/group, gender, class level, income type, longest place of residence, living place, participation in environmental seminars, watching environmental documentary) that affect human attitudes, it is thought that researching what kind of factors will create positive attitudes in individuals can contribute to interpreting the future of the environment.

Anahtar Kelimeler

Environmental Attitude, Ecocentric, Anthropocentric, Antipathetic, Pedagogical Formation Students

Kaynakça

• Aksoy, B. & Karatekin, K. (2011). Farklı programlardaki lisans öğrencilerinin çevreye yönelik duyuşsal eğilimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), 23-36.
• Alpak-Tunç, G. & Yenice, N. (2017). An Analysis of Pre-Service Science Teachers' Moral Considerations about Environment and Their Attitudes towards Sustainable Environment. International Electronic Journal of Environmental Education, 7(1), 17-33.
• Alyaz, Y., Öztürk, A. O. & Genç, Z. S. (2017). Çevre içerikli bir belgesel filmin öğretmen adaylarının çevreye ilişkin tutumlarına etkisi. Humanitas-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 203-218. doi: 10.20304/humanitas.318516
• Arık, S. & Yılmaz, M. (2017). Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ve çevre kirliliğine yönelik metaforik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1147-1164.
• Atlı, K., Uzun, N., Saraç, C., Sağlam, N. & Sağlam, S. (2015). Öğrencilerin ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutumlarının akademik başarıları ile ilişkisi. International Journal of Innovative Research in Education, 2(1), 39-47.
• Aydın, F. & Kaya, H. (2011). Sosyal bilimler lisesi öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (24), 229-257.
• Aydoğan, İ. (2006). İlköğretim okullarında okul-çevre ilişkilerinin düzeyi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(2), 121-136.
• Bakır, S. (2017). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutumları ile ekolojik ayak izlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Bozdemir, H. & Faiz, M. (2018). Öğretmen adaylarının çevreye yönelik ekosentrik, antroposentrik ve antipatik tutumları. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 61-75. doi: 10.19126/suje.330546
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çabuk, B. & Karacaoğlu, C. (2003). Üniversiteli öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000079
• Değirmenci, B. & Aytekin, M. (2021). Çalışanların çevreye bağlılıkları ve çevre dostu davranışlar ilişkisi: Kurumsal sosyal sorumluluk algısının aracılık rolü. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 25-38.
• Deniz, Z. & Ayverdi, L. (2021). Zihinsel gelişimleri farklı lise öğrencilerinin çevreye yönelik etik tutumları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 205-219. doi: 10.48146/odusobiad.734448
• Desjean-Perrota, B., Moseley, C. & Cantu, L. E. (2008). Preservice teachers’ perceptions of the environment: Does ethnicity or dominant residential experience matter? Reports & Research, 39 (2), 21-31.
• Erökten, S. & Durkan, N. (2010). Çevre eğitimi dersinin öğrencilerin çevreye karşı tutumları ve davranışları üzerine etkileri. Education Sciences, 5(4), 1861-1867.
• Ertan, B. (2004). 2000’li yıllarda çevre etiği yaklaşımları ve Türkiye. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 93-108.
• Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100.
• Erten, S. (2007). Ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutum ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması. Eurasian Journal of Educational Research, 28, 67-74.
• Erten, S. & Aydoğdu, C. (2011). Türkiyeli ve Azerbaycanlı öğrencilerde, ekosentrik, antroposentrik ve çevreye karşı antipatik tutum anlayışları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 158-169.
• Gerçek, C. (2016). Üniversite öğrencilerinin çevre etiğine yönelik algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1100-1107.
• Gül, F. (2013). İnsan-doğa ilişkisi bağlamında çevre sorunları ve felsefe. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 17-21.
• Kahyaoğlu, M., Daban, Ş. & Yangın, S. (2008). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 42-52.
• Kahyaoğlu, M. & Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(2), 173-185.
• Karaca, C. (2008). Çevre, insan ve etik çerçevesinde çevre sorunlarına ve çözümlerine yönelik yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 19-33.
• Karahan, G. (2009). Hemşirelik öğrencilerinin ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutumları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karakuş, G. & Çimen, O. (2020). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik etik yaklaşımlarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(2), 411-435.
• Kasalak, M. A., Yurcu, G. & Akıncı, Z. (2018). Üniversite öğrencilerinin ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutumlarının değerlendirilmesi: Akdeniz Üniversitesi İİBF örneği. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 1(2), 24-33.
• Kılıç, S. (2008). Çevre etiği. Ankara: Orion Kitabevi
• Kortenkamp, K. V. & Moore, C. F. (2001). Ecocentrism and anthropocentrism: Moral reasoning about ecological commons dilemmas. Journal of Environmental Psychology, 21(3), 261-272.
• Önder, R. (2015). İlköğretim öğrencilerinin çevre tutumlarının incelenmesi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 115-124.
• Özata-Yücel, E. & Özkan, M. (2013). 2013 fen bilimleri programının 2005 fen ve teknoloji programıyla çevre konuları açısından karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 237-266.
• Özdemir, T. (2014). Fen fakültesi öğrencilerinin çevreye yönelik bakış açılarının (antroposentrik, ekosentrik, antipatik) farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Sadık, F. & Çakan, H. (2010). Biyoloji bölümü öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevre sorunlarına yönelik tutum düzeyleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 351-365.
• Saka, M. (2016). Öğretmen adaylarının çevre etiği yaklaşımlarının yordayıcısı olarak eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 6(3), 100-115.
• Şahin, H. G. & Doğu, S. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin tutum ve davranışlarının incelenmesi. Ilkogretim Online, 17(3), 1402-1416. doi 10.17051/ilkonline.2018.466359
• Tarkoçin, S., Bilmez, B. & Kurt-Gökçeli, F. (2017). Meslek yüksekokulu çocuk gelişimi öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi (Bingöl Üniversitesi örneği). Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 7(2/1), 84-92.
• Teksöz, G., Şahin, E. & Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 307-320.
• Türküm, A. S. (1998). Çağdaş toplumda çevre sorunları ve çevre bilinci. Çağdaş Yaşam Çağdaş İnsan. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi İlköğretim Öğretmenliği Lisans Tamamlama Programı, Eskişehir, 165-181.
• Uluçınar-Sağır, Ş. Aslan, O. & Cansaran, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevre tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 7(2), 496-511.
• Yücel, A. S. & Morgil, F. İ. (1998). Yüksek öğretimde çevre olgusunun araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 84-91.
• Yürüdür, E., Hastürk, G. & Köklünar, S. (2017). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 10(XXIX), 447-466.
• Zengin, U. & Kunt, H. (2013). Ortaokul öğrencilerinin ağaç ve çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 155-165.