İZMİR BUCA’DAKİ TARİHİ LEVANTEN KONUTLARININ YENİDEN İŞLEVLENDİRİLMESİ VE SOYLULAŞTIRMA

Yıl 2022, Sayı: 12 (Özel Sayı), 176 - 215, 31.12.2022

Maide Ugur Gazanfer Kaya

Öz

Kentler, sadece bir fiziki mekân olmayıp, ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel birçok unsuru içerirler. Kentlerin yapıları ve işlevleri, bu unsurlardaki değişimlerden etkilenmektedir. İzmir, hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde, kentleşme dinamiklerinin son derece öne çıktığı bir yerleşim yeri olmuştur. Özellikle de 19. yüzyılda sanayi kapitalizmi ile kurulan ilişkiler, İzmir kent yapısında Levanten konutları gerçekliğini daha da görünür hâle getirmiştir. Günümüzde kent belleği açısından önemli bir yer tutması gereken bu konutlar, yeniden işlevlendirme ve soylulaştırmaya uğramışlardır. Bu çalışmada, yeniden işlevlendirme ve soylulaştırma sürecinin daha iyi anlaşılması için Buca’daki Levanten konutları incelenmiştir. Araştırma kapsamında tescilli 109’dan fazla konuttan yeniden işlevlendirilmiş 55 konut ele alınmıştır. Buca Levanten konutları örnek olay incelemesi üzerinden nitel araştırma yönteminin görsel analiz, yapısal tespit, gözleme dayalı teknikleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Günümüz Buca’sında bu konutlar eğlence, eğitim, ticaret, konaklama ve kamusal alanda hizmet vermektedir. Özellikle hizmet ve eğlence sektörü için yeniden işlevlendirilen Levanten konutlarına yapılan müdahaleler, kültürel bir miras olan tarihi dokuyu zedelemektedir. Kentsel bellekte önemli bir yere sahip olan tarihi yapılar yeniden işlevlendirme sırasında bir “ürüne” ve pazar aracına dönüşmektedir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Buca, Levanten Konutları, Yeniden İşlevlendirme, Soylulaştırma

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2018). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yem Yayınları.
• Akyüz, E. (1994). Tarihsel süreçte İzmir’de konut. Mimarlık Dergisi, 3, 32-35.
• Akkurt, H. (2004a). Batı kültürün 19. Yüzyıl İzmir'inde mekânsal temsili: Bornova ve Buca Levanten Konutları. Ege Mimarlık, 51, 4-9.
• Akkurt, H. (2004b). 19. Yüzyıl Batılılaşma Kesitinde, Bornova ve Buca Levanten Köşkleri Mekânsal Kimliğinin İrdelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Atilla, A. Nedim. (2011). Bir Göç Kasabası Gaziemir. İstanbul: Heyamola Yayınları
• Beyru, R. (2000). 19. Yüzyılda İzmir Kenti. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Bilecen, M. Y., (2019). Türkiye'de soylulaştırma sürecinin iletişim metinleri üzerinden analizi: 1980-2015 dönemi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, M. (2016). Buca Levanten Konutlarında Kültürel Değerlerin Sürekliliği.(Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Çokbankir, E. (2013). Seydiköylü Hollandalılar. İzmir: Gaziemir Belediyesi Yayını.
• Davis, M. (2010). Gecekondu Gezegeni, Gürol Koca (Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Erpi, F. (1985). Buca’da Konut Mimarisi (1983-1934). (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Harvey, D. (2016). Kent Deneyimi. Esin Soğancılar (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Harvey, D. (2019). Paris Modernitenin Başkenti. Berna Kılınçer (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• İzbudak Akncı, F. (2011). Bir Eski Zaman Güzeli. İstanbul: Heyamola Yayınları
• Karagünlü, N. (2015). Pera Levanten Konut Mirası ve Yeniden İşlevlendirilmesi Üzerine Bir Değerlendirme. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kasaba, R. (1993). Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Ekonomisi. K. Emiroğlu (Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
• Kasaba, R. (2005). Dünya, İmparatorluk ve Toplum. Banu Büyükkal (Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keyder, Ç. (2008). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kıray, M. (1982). Kentleşme Yazıları. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2013). İzmir, Bornova'da Levantenlerin iki mirası: Davy evi ve De Cramer evi. Sanat Tarihi Dergisi, 22, 165-188.
• Michaud, J. F.& Poujoualt, J. F. (2015). İzmir’den İstanbul’a Batı Anadolu 1830. Nedim Demirtaş (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Oban Çakıcıoğlu, R. (2006). İzmir’in Eski Kentsel Dokusunun Korunması ve Turizm Açısından Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Oban Çakıcıoğlu, R. (2007). Levanten kavramı ve Levantenler üzerine bir inceleme. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 337-356.
• Özkaya, Y. (2020). 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2007). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2017). Osmanlı’dan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2020). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Sam, N. (2018). Kent, Toplum, Kültür. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Sencer, Y. (1979). Türkiye’de Kentleşme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Smith, N. & Williams, P. (2007). Kentin Mutenalaştırılması. Meliha Uzun (Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Tapan, M. (2014). Koruma Sorunlarımız, Mimarlık ve Kentleşme. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Tavernier, J. P. (2006). Tavernier Seyahatnamesi-Stefanos Yerasimos’un Anısına. Teoman Tunçdoğan (Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Uzun, N. (2022). Seçkinleştirmenin İstanbul Halleri. Gazanfer Kaya-Aziz Şeker (Ed.). Dert Yükü Mekânlar-Kentlerin Yeni ve Eskimeyen Sorunları içinde (s. 83-104). Ankara: Nika Yayınevi.
• Uzun, Ö. (2010). Tütün ve Sigaranın İktisadı. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Yerasimos, S. (2007). Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye-Tanzimattan 1. Dünya Savaşına. 2. Cilt. Babür Kuzucu (Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.