Öğretmen Görüşlerine Göre Okul Müdürlerinin Sergilediği Toksik Liderlik Davranışları

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 3, 882 - 896, 26.09.2023

Hasan Basri Memduhoğlu , Mehmet Emin Ören

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1085414

Cited By: 1

Öz

Yıkıcı liderlik davranışlarından olan toksik lider davranışları, zincirleme bir yol ile okul personeli ve öğretmenleri, öğrenci ve velileri, eğitim ve öğretimi ve son olarak da genel başarı durumunu etkileyebilecek bir duruma gelmektedir. Okulun tüm paydaşları ile birlikte geliştirilmeye çalışıldığı günümüzde, istenmeyen bu durumların önüne geçmek gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı; öğretmenlerin okul müdürlerine yönelik toksik liderlik algılarının incelenmesidir. Betimsel tarama modeli ile yapılan bu araştırmaya, 2020-2021 eğitim ve öğretim yılında Siirt ilinde görev yapan 402 öğretmen katılım göstermiştir. Araştırmanın verileri altı soruluk kişisel bilgiler formu ve 15 maddelik Toksik Liderlik Ölçeği ile elde edilmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde; tanımlayıcı istatistikler, t-testi, tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Elde edilen bulgularda öğretmenlerin algıları, okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarını istismar edici denetmenlik alt boyutunda çok düşük, diğer alt boyutlar ve ölçeğin genelinde ise düşük düzeyde sergilediği yönündedir. Öğretmenlerin okul müdürlerine ilişkin toksik liderlik algıları; cinsiyet, görev yapılan okul kademesi, istihdam türü, sendika üyeliği, görev yapılan şehir değişkenlerine göre farklılaşmamaktadır. Buna karşın öğretmenlerin toksik liderlik algılarının mesleki kıdemlerine göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Yapılan literatür taramalarında, toksik liderlik konulu çalışmaların eğitim yönetimi anlamında kısıtlı olduğu görülmüştür. Bu bağlamda toksik lider davranışlarının öğretmen algılarına göre incelenmesi ve etkili çözüm yolları sunulması alana önemli bir katkı yapacaktır.

Anahtar Kelimeler

Toksik liderlik, toksik örgüt, yıkıcı liderlik, narsizm, otoriterlik

Toxic Leadership Behaviors Exhibited by School Principals According to Teachers’ Views

Öz

Toxic leader behaviors, one of the destructive leadership behaviors, come to a situation that can affect school staff, teachers, students, parents, education, teaching and finally the situation of overall success in a chain way. The aim of this study is to examine teachers' perceptions of toxic leadership towards school principals. 402 teachers in Siirt and its districts in the 2020-2021 academic year participated in this research conducted with a descriptive survey model. The data of the study were obtained with a six-question personal information form and a 15-item Toxic Leadership Scale. In the analysis of the obtained data; descriptive statistics, t-test and ANOVA were used. According to the findings, teachers' perceptions are that school administrators exhibit toxic leadership behaviors in the abusive supervisory sub-dimension very low, and in other sub-dimensions and low in the scale generally. Teachers' toxic leadership perceptions of school principals; it does not differ according to gender, level of school, type of employment, union membership, city of employment. On the other hand, it was determined that the toxic leadership perceptions of teachers differ according to their professional seniority. In the surveys, it was seen that studies on toxic leadership are limited in terms of educational administration. In this context, examining toxic leader behaviors according to teacher perceptions and providing effective solutions will be contributive to the field.

Anahtar Kelimeler

Toxic leadership, toxic organization, destructive leadership, narcissism, authoritarianism

Kaynakça

• Appelbaum, S., ve Girard, D. R. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 7(1), 17-28.
• Arlı, Ö. (2019). Öz kendilik değerlendirmesinin, sinizm, iş tatmini ve tükenmişliğe etkisinde toksik liderliğin rolü (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Bahadır, E. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Balcı, A. (2000). İkibinli yıllarda türk milli eğitim sisteminin örgütlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 495-508.
• Balkundi, P., ve Kilduff, M. (2006). The ties that lead: A social network approach to leadership. The leadership quarterly, 17(4), 419-439.
• Bayrakçı, E. (2017). Zehirli liderlik, örgütsel zehirlenme ve zehirlenmeyi gidermede ifşa olasılığı üzerine nitel bir araştırma. Route Educational and Social Science Journal, 4(6), 34-56.
• Bozkurt, S., Çoban, Ö., ve Çolakoğlu, M. H. (2020). Örgütsel güven düzeyi ve toksik liderlik davranışları ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 704-719.
• Buehler, J. L. (2009). Words matter: The role of dıscourse in creatıng, sustaınıng, and changing school culture (Doctoral Dissertation). The University of Michigan.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (17 b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Cromwell, S. (2009). Education word. https://www.educationworld.com (Erişim tarihi: 23.04.2021).
• Çelebi, N., Güner, H., ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
• Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Deal, T., ve Peterson, K. (1999). Shaping school culture: the heart of leadership. Jossey-Bass Publishers.
• Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep şehitkâmil ilçesi örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Zirve Üniversitesi, Gaziantep.
• Demirtaş, Z., ve Küçük, Ö. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sessizliği arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 41-58.
• Dobbs, J. M. (2014). The relationship between perceived toxic leadership styles,leader effectiveness and organizational cynicism (Doctoral dissertation). University of San Diego, San Diego.
• Eriş, Y. (2019). Toksik liderliğin örgütsel bağlılığa ve iş tatminine etkisi: Bir kamu bankası örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.
• Fossum, J. (2015). Labor Relations: Development, Structure, Process (12.b). Minesota:ABD: Mc Graw Hill Education.
• Frost, P. J. (2004). Handling toxic emotions: New challenges for leaders and their organization. Organizational Dynamics, 33(2), 111-127.
• George, D., ve Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 11.0 update. 4th ed. Boston: Allyn ve Bacon.
• Goldman, A. (2006). High toxicity leadership: Bhigh toxicity leadership: Borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21(8), 733-746.
• Gümüşeli, A. İ. (1996). Okul müdürlerinin öğretim liderliğini sınırlayan etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(6), 201.
• Hogan, R., ve Kaiser, R. B. (2005). What we know about leadership. Review of General Psychology, 9, 169-180.
• Hoy, W. K., ve Miskel, C. (2010). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama (Turan, S. Çev.Edt.). Ankara: Nobel.
• Hughes, R. L., Ginnett, R. C. ve Curphy, G. J. (2019). Leadership: Enhancing the lessons of experience. McGraw-Hill Irwin.
• İlhan, H. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi, Karabük.
• İskit, B. (2019). Liderliğin karanlık yüzüne bir bakış: toksik liderlik kavramı ve toksik liderliğin işgören motivasyonu ve tutumları üzerindeki etkileri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Kellerman, B. (2008). Kötü liderlik. İstabul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kılıç, M. (2019). X ve y kuşaklarındaki toksik liderlik algılarının örgütsel bağlılık, psikolojik iyi oluş ve bireysel performans üzerindeki yansımaları (Yayınlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Küçük, Ö. (2020). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkide örgütsel sinizm ve psikolojik sermayenin aracılık etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders: Why followers rarely escape their clutches. Ivey Business Journal, 69(3), 1-40.
• Lubit, R. (2004). The tyranny of toxic managers: applying emotional ıntelligence to deal with difficult personalities. Ivey Business Journal, 68(4), 1-7.
• Mahlangu, V. P. (2014). The effects of toxic leadership on teaching and learning in south african township schools. Journal of Social Sciences, 38(3), 313-320.
• Murphy, J. (1998). What's ahead for tomorrow's principals. NAESP Principal Magazine.
• Padilla, A., Hogan, R., ve Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: destructive leaders susceptible followers, and conducive environments. Leadership Quarterly, 18(3), 176-194.
• Pelletier, K. L. (2010). Leader toxicity: An empirical investigation of toxic behavior and rhetoric. Leadership, 6(4), 373-389.
• Reed, C. G. (2004). Toxic leadership. Military Review, 67-71.
• Reed, G. E., ve Olsen, R. A. (2010). Toxic leadership: Part deux. Army combined arms center fort leavenworth ks military revıew.
• Robbins, S. P. (2005). Organizatoional behaviour. 11th ed. Upper Saddle River, Pearson Prentice Hall.
• Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale (Master of Science). University of Maryland, Maryland.
• Schmidt, A. A. (2014). An examination of toxic leadership, job outcomes, and the impact of military deployment (Doctoral Dissertation). University of Maryland, Maryland.
• Temel, A., Yakın , M., ve Misci, S. (2006). Örgütsel cinsiyetlerin örgütsel davranışa yansıması. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 27-38.
• Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Quorum Books.
• Williams, C. D. (2005). Toxic leadership in the U.S. army. Unpublished research paper.
• Wilson-Starks, K. Y. (2003). Toxic leadership. Colorado Springs, CO: Transleadership.
• Wright, R. (2005). Teacher burnout and toxic cultures in alternative school prison settings. Journal of Juvenile Court, Community, and Alterative School Administrators of California, 18, 44-54.
• Yağcı, E. (2020). Toksik liderliğin yöneticiye güven aracılığı ile örgütsel sessizlik üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.