Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerinin İhracat Üzerine Etkileri: Türkiye Örneği

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 1869 - 1889, 31.01.2022

Burak Uğur Seyhan Taş

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1021253

Cited By: 4

Öz

Doğrudan yabancı yatırım yoluyla ihracatın artması hükümetlerin doğrudan yatırım girişini teşvik etmelerinin en önemli nedenleri arasındadır. Doğrudan yabancı yatırım girişlerinin ev sahibi ülkenin ihracatı üzerindeki pozitif etkisi ürünün yaşam evreleri modeli, uçan kazlar modeli ve yeni büyüme teorileri ile izah edilmektedir. 2008 küresel krizinin ardından Türkiye ekonomisi dâhil olmak üzere dünya ekonomisinin genelinde başlayan doğrudan yabancı yatırım ve ihracattaki istikrarsızlıklar günümüzde de devam etmektedir. Bu durumdan hareketle Türkiye ekonomisinde doğrudan yabancı yatırım girişlerinin ihracat üzerindeki uzun dönemli etkisinin belirlenmesi oldukça önemli bir hale gelmiştir. Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için 1980-2019 yılları arasında doğrudan yatırım girişlerinin ihracat üzerindeki etkisi eşbütünleşme ve nedensellik analizleriyle tahmin edilmiştir. Analizler sonucu elde edilen bulgular, Türkiye ekonomisinde doğrudan yabancı yatırım girişlerinin ihracat üzerinde pozitif etkili olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Doğrudan Yabancı Yatırım, İhracat

The Effects of Inward Foreign Direct Investment on Exports: The Case of Turkey

Öz

The increase in exports through foreign direct investment is one of the most important reasons among governments' desire to attract direct investment. The positive effect of direct investment inflows on the export performance of the host country is explained by the product life cycle, the flying geese model and new growth theories. After the 2008 global crisis, the instabilities in foreign direct investment and exports that started throughout the world economy, including the Turkish economy, continue today. Based on this situation, it has become very important to determine the long-term effect of inward foreign direct investment on exports in the Turkish economy. In this study, the effect of inward foreign direct investment on exports for the Turkish economy between 1980 and 2019 was estimated by cointegration and casuality methods. The findings obtained as a result of the analysis show that inward foreign direct investment have a positive effect on export in the Turkish economy.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Foreign Direct Investment, Export

Kaynakça

• AĞIR, H. ÖZBEK, S. ve TÜRKMEN, S. (2020). “Türkiye’de Cari İşlemler Dengesinin Dinamikleri: VAR Analizi”, Maliye Araştırmaları Dergisi, 6 (2): 57-66.
• ACARAVCI, A. ve AKYOL, M. (2017). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3 (1): 17-33.
• AKMAN, A. S. (2019). Doğrudan Yabancı Yatırımların Türkiye’nin İhracat Performansı Üzerindeki Etkisi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• ALTINTAŞ, H. (2009). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi ve Dış Ticaret Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: 1996-2007”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 19(2): 145-156.
• BARRIOS, S., GÖRG, H. VE STROBL, E. (2005). “Foreign Direct Investment, Competition and Industrial Development In The Host Country”, European Economic Review, 49(7): 1761-1784.
• BAYAR, M. (2013). Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak.
• BOZDAĞLIOĞLU, E.Y. (2010). Türkiye’ye Gelen Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Türkiye’nin İhracat Performansına Etkilerinin Analizi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Aydın.
• CANPOLAT, M. 2019. Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Dış Ticaret İlişkisi: BRICS-T Ülkeleri Örneği, Çankaya Üniversitesi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• CEYLAN, R. VE BAŞER, S. (2014). “Türkiye’de Petrol Tüketimi İle Reel GSYİH Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Johansen Eşbütünleşme Yöntemi İle Analiz Edilmesi”, Business and Economics Research Journal, 5 (2): 47-60.
• DELİCE, G. ve BİROL, Y. E. (2011). “Dolaysız Yabancı Sermaye Yatırımları ve Dış Ticaret Bilançosu: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30 (2): 1-28.
• DEMİRGİL, B. (2019). “Türkiye’de Enflasyonun Belirleyicileri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma”, Journal of International Management Educational and Economics Perspectives, 7 (1): 13-21.
• DICKEY, D. A. ve FULLER, W. A. (1981). “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”. Econometrica, 49: 1057-1072.
• EKHOLM, K., FORSLID, R. ve MARKUSEN, J. (2003a). “Export Platform Foreign Direct Investment”, Cerge-Ei, 1-42.
• EKHOLM, K., FORSLID, R. ve MARKUSEN, J. (2003b). “Export Platform Foreign Direct Investment”, NBER Working Paper Series, 1-44.
• GÖÇER, İ., BULUT, S. ve DAM, M. M. (2012). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Turkiye’nin İhracat Performansına Etkileri: Ekonometrik Bir Analiz”, Business and Economics Research Journal, 3(2): 21-40.
• GÖKÇE, T. O. (2018). BRIC Ülkelerinde ve Türkiye'de Doğrudan Yabancı Yatırımların Makroekonomik Etkileri, İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• GREENAWAY, D., SOUSA, N. ve WAKELIN, K. (2004). “Do Domestic Firms Learn To Export From Multinationals?”, European Journal of Political Economy, 20 (4): 1027-1043.
• GUJARATI, D. (1999). Temel Ekonometri, Literatür yayıncılık, (Çevirenler: Ümit ŞENESEN, Gülay Günlük ŞENESEN), İstanbul.
• GÜR, N. (2014). Doğrudan Yabancı Yatırımların Yerli Şirketler Üzerine Etkileri, Müsiad Araştırma Raporları.
• JOHANSEN, S. (1991). “Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration Vectors in Gaussian Vector Autoregressive Models”, Econometrica, 59 (6): 1551–1580.
• KARLUK, R. (2013). Uluslararası Ekonomi Teori Politika, Beta Basım, İstanbul.
• KARAGÖZ, M. ve KARAGÖZ, K. (2006). “Türk Ekonomisinde İhracat Ve Dogrudan Yabancı Yatırım İlişkisi: Bir Zaman Serisi Analizi”, Ekonomik ve Sosyal Arastırmalar Dergisi, 3 (1): 117-126.
• KASTRATOVIĆ, R. (2020). “The Impact of Foreign Direct Investment on Host Country Exports: A Meta‐Analysis”, World Economy, (43): 3142-3183.
• KILINÇER, B. (2019). Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerinin Türkiye’nin Finansal Göstergeler Üzerine Etkileri, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Malatya.
• KNELLER, R. ve PISU, M. (2004). “Export-oriented FDI in the UK”, Oxford Review of Economic Policy, 20 (3): 424–439.
• KNELLER, R. ve PISU, M. (2005). “Industrial Linkages and Export Spillovers from FDI”, World Economy, 30 (1): 105-134.
• KOÇ, Ö. (2015). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ile İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• KURNAZ, T. (2014). 1980 Sonrası Türkiye Ekonomisi ve Dış Ticaretin Gelişimi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• MAJEED, M. ve AHMAD, E. (2007). “FDI and Exports in Developing Countries: Theory and Evidence”, The Pakistan Development Review, 46(4): 735-750.
• NAIR‐REICHERT, U. ve WEINHOLD, D. (2001). “Causality Tests For Cross‐Country Panels: A New Look At FDI and Economic Growth in Developing Countries”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 63(2): 153-171.
• NJONG, A. M. ve RAYMOND, T. (2011). “Investigating The Effects Of Foreign Direct Investment On Export Growth In Cameroon”. International Journal Of Current Research, 3 (5): 184-191.
• OECD, Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü, “FDI Restrictiveness Index”, https://data.oecd.org/, 14.09.2021.
• ÖĞÜT, A., MUCUK, M. ve DEMİRSEL, M. T. (2014, October). Foreign Direct Investment and Export In Turkey: A Cointegration Analysis, 12th International Academic Conference, Prague.
• ÖZBOSTANCI, F. (2016). Bric Ülkeleri ve Türkiye’ye Yapılan Doğrudan Yabancı Yatırımların Ülkelerin İhracatı Üzerine Etkileri: Panel Veri Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• ÖZCAN, S. E. (2007). Kamu Açık ve Borçlarının Sürdürülebilirliği: 1970-2005 Türkiye Örneği, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Kütahya.
• PEKER, O. (2009). “Türkiye’deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonometrik Bir Analiz”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17): 164-174.
• PERRON, P. (1989). “The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis”, Econometrica, 57 (2): 1361-1401.
• SELIMI, N., REÇI, K. ve SADIKU, L. (2016). “The Impact of Foreign Direct Investment on the Export Performance: Empirical Evidence for Western Balkan Countries”, ILIRIA International Review, 6 (1): 57-66.
• ŞEN, A. ve KARAGÖZ, M. (2005). “Türkiye’deki Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Büyüme ve İhracata Etkisi”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (50): 1063-1076.
• TAPŞIN, G. (2016). “The Relationship Between Foreign Direct Investment, Export and Economic Growth In Turkey”, Journal of Business Managemnet and Economics, 4 (5): 1-6.
• TCMB, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, “Ödemeler Dengesi İstatistikleri”, https://www.tcmb.gov.tr/, 17.09.2021.
• TEMIZ, D. ve GÖKMEN, A. (2009, June). Foreign direct investment and export in Turkey: The period of 1991-2008, Econ Anadolu 2009: Anadolu International Conference in Economics.
• TERZİ, H. ve PATA, U. K. (2016). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Dış Ticaret Arasındaki İlişkinin Analizi: Türkiye Deneyimi”, Erciyes Ünivesitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (48): 167-184.
• TÜRKMEN, S. ÖZBEK, S. ve KARAKUŞ, M. (2018). “Türkiye’de Elektrik Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Ampirik Bir Analiz”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (2): 129-142.
• UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), (2019). World Investment Report 2019 Special Economic Zones, İsviçre.
• UNCTAD, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı, “Doğrudan Yabancı Yatırım”, https://unctadstat.unctad.org, 17.09.2021.
• WTO, Dünya Ticaret Örgütü, “Dış Ticaret”, https://data.wto.org/, 17.09.2021.
• VERNON, R. (1966). “International Investment and International Trade in the Product Cycle”, The Quarterly Journal of Economics, 80 (2): 190–207.
• YILANCI, V. (2009). “Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye için İşsizlik Histerisinin Sınanması”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10 (2): 324-335.
• YILMAZER, M. (2010). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Deneme”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1): 241-260.
• ZHANG, K. H. (2005, June). How Does FDI Affect a Host Country’s Export Performance? The Case of China, International conference of WTO, China.
• ZHANG, K. H. ve SONG, S. (2000). “Promoting Exports The Role Of Inward FDI in China”, China Economic Review, 11 (4): 385-396.
• ZIVOT, E. ve ANDREWS, D.W.K. (1992). “Further Evidence on the Great Crash, the Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis”, Journal of Business and Economic Statistics, 10(3): 251–270.