Etik Standartlar

Alanyazın (CRES Journal), Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından belirlenen Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği mevzuatı, TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) politikaları ve COPE (Yayın Etiği Komitesi) standartları tarafından belirlenen etik yayıncılık politikalarına uymaktadır. Yazarlar bu ilkelere uyumu sağlamalı ve yazılarında araştırma ve yayın etiğine bağlılık beyanı eklemelidir.

Alanyazın (CRES Journal) araştırma makalesi yayınlamamakla beraber TUBİTAK, 1 Ocak 2020’den itibaren aşağıdaki yayınlar için etik kurul onayını ön gereklilik olarak belirlemiştir:

• Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar,

• İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,

• İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,

• Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,

• Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar.

• Ayrıca, olgu sunumlarında “aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi, başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi, ve kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi gerekmektedir.

Not: 2020 yılı öncesi araştırma verileri kullanılmış, yüksek lisans/doktora çalışmalarından üretilmiş (makalede belirtilmelidir), bir önceki yıl dergiye yayın başvurusunda bulunulmuş, kabul edilmiş ama henüz yayımlanmamış makaleler için geriye dönük etik kurul izni gerekmemektedir.

Yazarlar İçin Etik İlkeler

Alanyazın (CRES Journal)'e makale gönderen yazarların aşağıdaki ilkelere uyması beklenir:

• Araştırmayı tasarlamak ve yürütmek için gerekli uzmanlığa sahip olmak.

• Araştırma ve veri analizi aşamalarında öz eleştiri, dürüstlük ve şeffaflığı korumak.

• Benzer araştırmalar yürüten diğerlerinin çalışmalarına saygı göstermek.

• Araştırma sorununa dürüstlükle yaklaşmak.

• Bulguları açık ve dürüst bir şekilde raporlamak.

• Araştırmaya katılan tüm katılımcıların katkılarını kabul etmek.

• Araştırma sürecindeki rol ve hakların dağılımını açıkça belirtmek.

• Verileri uydurmaktan veya tahrif etmekten kaçınmak.

• Başkalarından gelen verileri yalnızca izinle kullanmak.

• Veri toplama ve analizinde kullanılan tüm kaynaklar (elektronik dahil) ve yöntemler hakkında ayrıntılar sağlamak.

• Yayının içeriğinin doğru, eksiksiz ve kasıtlı ihmallerden arınmış olduğundan emin olmak.

• Bilgi üretme ve geliştirmede "bilimsel etiğe" uymak.

• Yalnızca sistematik ve bilimsel olarak geliştirilen bilgileri yayınlamak.

• İçeriğin tarafsız olduğundan ve kişisel çıkarlar, endişeler, siyasi görüşler veya inançlardan etkilenmediğinden emin olmak.

• Yayında kullanılan tüm kaynakları uygun şekilde belirtmek.

• Bilgilerin üretilmesi, derlenmesi, ölçülmesi ve hazırlanmasında başkalarının katkılarını, yazarlık veya teşekkür yoluyla kabul etmek.

Editörler İçin Etik İlkeler

Alanyazın (CRES Journal)'da editör olarak görev yapan uzmanlar aşağıdaki ilkelere uymalıdır:

• Yayın Kararları: Karar almada tarafsız davranmak.

• Nesnellik: Tarafsızlığı ve adaleti korumak.

• Gizlilik: Editöryal sürecin gizliliğini korumak.

• Çatışma Çözümü: Anlaşmazlıkları ve çıkar beyanlarını etik bir şekilde ele almak.

• İşbirlikçi Araştırma: İşbirlikçi ve etik araştırma faaliyetlerinde bulunmak.

Hakemler İçin Etik İlkeler

Hakemlerin aşağıdaki ilkeleri desteklemesi beklenir:

• Bağımsızlık, tarafsızlık, dürüstlük, eşitlik, tutarlılık ve gizlilik ilkelerine uymak.

• Nesnel, açıklayıcı, net, yapıcı eleştiri, değerlendirme, geri bildirim ve öneriler sunmak.

• Son tarihlere saygı göstermek ve hakemlik sürecinde gereksiz gecikmelerden kaçınmak.

• Hakemlik sürecini kişisel çıkar için kullanmaktan veya intihal yapmaktan kaçınmak.

• Hakemlik taleplerini yalnızca kendi uzmanlık alanları dahilinde kabul etmek ve alan dışındakileri reddetmek.

Yapay Zeka Kullanım Politikası

Amaç: Bu Yapay Zeka politikasının amacı, gönderim, inceleme ve yayınlama süreçlerinde yapay zekanın (YZ) kullanımı için net yönergeler sağlamaktır. Yapay zeka araçlarının kullanımı akademide daha yaygın hale geldikçe, etik etkileri ele alma ve gönderimlerin akademik dürüstlük standartlarına uymasını sağlama ihtiyacını kabul ediyoruz.

Kapsam: Bu politika, derginin kapsamındaki tüm disiplinlerdeki hakemli ve hakemsiz makaleler dahil olmak üzere tüm gönderimler için geçerlidir. Veri toplama, veri analizi, makale hazırlama ve araştırma ve yayınlamanın diğer tüm yönlerinde Yapay Zeka kullanımını kapsar.

1. Araştırmada Yapay Zeka Kullanımı

Yapay zekanın eğitim araştırmalarına önemli ölçüde katkıda bulunabileceğini, geleneksel yöntemlerle mümkün olmayabilecek içgörüler ve analizler sunabileceğini kabul ediyoruz. Ancak, Yapay Zeka tarafından oluşturulan içerik aşağıdaki yönergelere uymalıdır:

• Şeffaflık: Yazarlar, veri analizi, yazma yardımı ve metin oluşturma dahil olmak üzere araştırma sürecinde Yapay Zeka araçlarının herhangi bir kullanımını açıklamalıdır. Kullanılan AI araçlarının ve bunların araştırmaya nasıl katkıda bulunduklarının ayrıntılı bir açıklaması metodoloji bölümüne eklenmelidir.

• Özgünlük ve İntihal: AI tarafından oluşturulan içerik orijinal olmalı ve diğer kaynaklardan içerik kopyalamamalı veya başka sözcüklerle ifade edilmemelidir. Yazarların AI tarafından oluşturulan metnin intihalden arınmış olduğundan emin olmaları gerekir. Kasıtsız intihallere yol açabilecek herhangi bir AI kullanım örneğinden kaçınılmalı ve kabul edilmelidir.

• Veri Bütünlüğü: Veri toplama, işleme veya analiz için kullanılan AI araçları, veri bütünlüğü, doğruluk ve gizlilikle ilgili etik yönergeleri takip etmelidir. Yazarlar, kullanılan AI algoritmalarının önyargı oluşturmamasını, verileri yanlış yorumlamamasını veya etik ilkeleri ihlal etmemesini sağlamalıdır.

2. Yazma Sürecinde AI

Makale hazırlamada kullanılan dil geliştirme, atıf oluşturma veya metin özetleme gibi AI araçları gönderimde açıklanmalıdır. Yazarlar şunları yapmalıdır:

• Herhangi bir yazma yardımı veya metin oluşturma için kullanılan araçları açıkça belirtmelidir.

• Düzenlenmiş son metnin akademik kalite ve bütünlük açısından derginin standartlarını karşıladığından emin olmalıdır. Yapay zeka, makalenin bölümlerini oluşturmak için kullanılıyorsa, yazarlar içeriğin doğruluk, tutarlılık ve araştırma hedefleriyle uyum açısından insan uzmanlar tarafından incelenip incelenmediğini veya revize edilip edilmediğini açıklamalıdır.

3. Hakemlik Süreci

Yapay zeka, makale değerlendirmesine yardımcı olarak veya inceleme sürecini iyileştirerek hakem değerlendirme sürecini de destekleyebilir. Ancak, aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:

• Yapay Zeka Tarafından Oluşturulan Değerlendirmeler: Yapay zeka, bir değerlendirme yazmada veya iyileştirme önerileri oluşturmada yardımcı olmak için kullanılıyorsa, insan değerlendiricinin yerini almamalıdır. Yapay zeka yalnızca tamamlayıcı bir araç olarak kullanılmalıdır.

• Hakem Yönergeleri: Hakemler, yapay zekanın araştırmada ve makalede uygun şekilde kullanılıp kullanılmadığını değerlendirmeye teşvik edilir. Yapay zeka destekli içerik, akademik bütünlük ve etik araştırma standartlarına uygunluk açısından değerlendirilmelidir.

4. Etik Hususlar

Yapay zeka ile ilgili tüm faaliyetler aşağıdaki etik yönergelere uymalıdır:

• Adalet: Yapay zeka araçları, hiçbir yazar grubunun yapay zeka kullanımından dezavantajlı duruma düşmemesini sağlayarak adaleti teşvik eden bir şekilde kullanılmalıdır.

• Gizlilik: Yapay zeka araçlarının kullanımı, gönderilen yazıların gizliliğine saygı göstermelidir. Yazarlar, kullanılan herhangi bir yapay zeka aracının, uygun izin olmadan gönderilen yazıların içeriğini saklamamasını, paylaşmamasını veya ifşa etmemesini sağlamalıdır.

• Hesap verebilirlik: Yazarlar, yapay zeka araçlarının yardımıyla oluşturulan içerikten tamamen sorumludur. Yapay zeka, metin oluşturmada, verileri yorumlamada veya analizler yapmada yardımcı olabilirken, içeriğin etik açıdan sağlam ve bilimsel olarak geçerli olduğundan emin olmak yazarın sorumluluğundadır.

5. Açıklama ve Teşekkürler

• Yazarlar, gönderimlerinde yapay zekanın herhangi bir kullanımını, yazının hangi bölümlerinin yapay zeka araçlarının yardımıyla oluşturulduğunu (örneğin, yazma, analiz, literatür incelemesi) açıkça açıklamalıdır.

• Yapay zeka araçları araştırma, veri analizi veya yazı hazırlamada yardımcı olmak için kullanıldıysa, yazarlar kullanılan araçları bir teşekkür bölümünde veya metodoloji bölümünde belirtmelidir.

6. Uygunsuzluk

AI politikasına uyulmaması, makalenin reddedilmesi, yayımlanmış çalışmanın geri çekilmesi veya derginin akademik standartlarını ve etik bütünlüğünü korumak için gerekli görülen diğer eylemlerle sonuçlanabilir.

7. Politikadaki Güncellemeler

Bu politika, akademik araştırma ve yayıncılıkta AI'nın gelişen rolüne uyum sağlamak için periyodik olarak gözden geçirilecek ve güncellenecektir. Yazarlar ve gözden geçirenler, uyumluluğu sağlamak için herhangi bir güncelleme hakkında bilgilendirilecektir.