OSMANLI/TÜRK MUSİKİSİNDE ÇOKSESLENDİRME ÇALIŞMALARI VE İLERİCİ ARMONİSİ

Yıl 2020, Cilt: VI Sayı: ÖZEL SAYI, 303 - 337, 22.09.2020

Gökhan Yalçın

Öz

Bu çalışmada Osmanlı/Türk musikisi eserlerinin çokseslendirilmesinde kullanılan armoniler incelenmiş ve bu çokseslendirme yöntemleri içerisinde Kemal İlerici'nin geliştirmiş olduğu dörtlü armoni sisteminin yeri ve önemi araştırılmıştır. Yapılan incelemelere göre Türk musikisinin çokseslendirilme çalışmalarının özellikle Muzıka-i Hümâyun'un kurulması ve Donizetti Paşa'nın (Giuseppe Donizetti) göreve getirilmesi ile başladığı, Guatelli Paşa ile ivme kazandığı görülmüştür. Gerek Muzıka-i Hümayun'un Osmanlı/Türk hocaları gerekse de öğrencilerinin Türk musikisinin çokseslendirilmesinde önemli çalışmalar yaptığı gözlemlenmişse de bazı özel denemelerin dahi yapıldığı, hatta bu çalışmaların yayınlandığı görülmüştür. Cumhuriyet'in ilanından sonra ise çokseslendirme çalışmaları üçlü armoni sistemi ve bazı özgün denemelerle devam etmiştir. Türk musikisi bestekârlarından Kemal İlerici'nin hem yeni bir sistem geliştirmiş olması hem de eğitiminin yaygınlaşması adına kitap olarak hazırlamış, yayınlamış olması bu sistemin daha iyi anlaşılmasına, gelişmesine ve bu alanda yeni öğrenciler yetişmesine vesile olmuştur. Bu yönleriyle de diğer yöntemlerin yanı sıra Türk musikisinde kullanılan çokseslendirme yöntemleri arasında önemli bir yere sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kemal İlerici, dörtlü armoni sistemi, İlerici armonisi, çokseslendirme, Türk musikisi

Kaynakça

• Akçin, N. (2014). Hasan Ferid Alnar’ın Keman Piyano Süiti’nin Müzikal Analizi (Yüksek lisans Tezi). İstanbul: Haliç Üniversitesi.
• Alaner, B. (1986). Osmanlı İmparatorluğu'ndan Günümüze Belgelerle Müzik Yayıncılığı (1876-1986). Ankara: Anadol Yayıncılık.
• Alaner, B., Baloğlu, Ç. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Batılılaşma Hareketleri İçerisinde Müzik, Müzik Yayınları-Yayıncıları ve Piyano İçin Yazılmış 14 Eser. Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Albuz, A. (2011). Türk Müziğinde Çokseslilik Yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. Cilt. 1, sayı. 1, 51-66.
• Altar, C. M. (1984). Paul Hindemith İle Karşılaşmam-Meine Begegnung Mit Paul Hindemith Ankara: Ankara Alman Kültür Merkezi Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu.
• Altar, C. M. (2020). Cevat Memduh Altar - Müzik Raporları. (http://cevadmemduhaltar.com/marx-raporunun-ozeti.html) Erişim Tarihi: 22.04.2020
• Aracı E. (2006). Donizetti Paşa-Osmanlı Sarayının İtalyan Maestrosu. İstanbul: YKY Yayınları.
• Aydın, Y. (2003). Türk Beşleri. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Bourgault-Ducoudray, L. A. (1877). Trente Melodies Populaires de Grece et D'orient (Editeur: Henry Lemoine), Paris: İmprimerie Blot et Fils Aine, Rue Bleue, 7.
• Bozkurt, H. (1990). Türk Müziğinde Armoni (Sanatta Yeterlilik Tezi). Konya: S. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çergel, M. A. (2007). Raûf Yektâ Bey’in İkdâm Gazetesi’nde Neşredilen Türk Mûsikîsi Konulu Makâleler. (Yüksek lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Çınar, O. (2015). Ulvi Cemal Erkin’in Müzik Dili, Geleneksel Türk Müziği ile İlişkisi ve Orkestra İçin “Senfonik Bölüm” Eserinin Analizi. (Sanatta Yeterlilik Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Doğan, Ö., Ceferova, A. (2015). Necil Kazım Akses'in "Minyatürler" İsimli Solo Piyano Eserinde İzlenimcilik Etkisi. NWSA-Fine Arts e-Journal of new Word Sciences Academiy. s. 45-74.
• Dolgun, A. (2008). Necil Kâzım Akses’in Birinci Yaylı Çalgılar Dörtlüsü'nün Polimodal ve Politonal Açılardan İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Engür, D. (2017). Müzik Öğretmenliği Eğitiminin Kemal İlerici Armonisi Algısına Etkisi. (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Ensari, M. (1999). 19. Yüzyılda Çok Seslendirilmiş Türk Müziği Eserleri. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Ergin, N. (1999). Yıldız Sarayı'nda Müzik-Abdülhamid Dönemi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Osmanlı Eserleri.
• Fenmen, M. (1947). Piyanistin Kitabı. Ankara: Akba Kitapevi Ferriol, C. (1714). Receuiel de Cent Estampes Represantant de Differentes Nations du Levant. Paris: Chez Basan, Graveur.
• Gedikli, N. (1988). Geleneksel Müzik Türlerinde Çokseslilik Çalışmaları. Birinci Müzik Kongresi Bildirileri-sorular,cevaplar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları.
• Hindemith, P. (1983). Türk Küğ Yaşamının Kalkınması İçin Öneriler. İzmir: Küğ Yayınları.
• İlerici, K. (1970). Bestecilik Bakımından Türk Müziği ve Armonisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İlerici, K. (1974). İş Halinde Üçlü Sistem Armoni. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İlyasoğlu, E. (1989). Yirmi beş Türk Bestecisi - Twenty Five Turkish Composers. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• İlyasoğlu, E. (2005). Müzikten İbaret Bir Dünyada Gezintiler Cemal Reşid Rey. İstanbul: Dünya Yayınları.
• Levent, N. (1996). Çağdaş Türk Müziğinde Dörtlü Armoni (2. Basım). İzmir: Levent Müzikevi.
• Öztuna Y. (2006). Türk Musikisi Akademik Klasik Türk San’at Musikisi’nin Ansiklopedik Sözlüğü Cilt I-II, Ankara: Orient Yayınları.
• Öztuna, Y. (1986). Sâdeddin Arel, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları No: 668.
• Sağlam, A. (2001). Türk Müziğinde Çokseslilik Uygulamaları ve İlerici Armonisi. Bursa: Stüdyo Star Ajans.
• Sakarya, U. C. (2017). Franz Liszt'in İstanbul Seyahati ve Verdiği Konserler. Porte İTÜ Müzik Kulübü Dergisi, sayı: 10. S. 12-16.
• Schmidt-Jones, C. (2010). Yeniçeri Müziği ve Batı Müziği Üzerindeki Türk Etkileri. (Çeviren: Burçin Uçaner). Rast Müzikoloji Dergisi. Cilt 1, Sayı: 1 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/115251
• Slupno, H. (1871-1876 civarı). Transcrit et Arrange Pour Le Piano. Constantinaple: F. Adam.
• Sun, M. (1998). Türk Müziği Makam Dizileri. Ankara: Evrensel Müzikevi.
• Tanır, G. A. (2001). Kemal İlerici Hayatı, Eserleri ve Müzikolojiye Katkıları. (Yüksek lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Tutu, M. ve Tutu, S. (1999). Dörtlü Armoni ve Türk Müziği’ne Uygulanışı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Türkmen, U. (2007). Türk Müziğinde Çokseslilik Tartışmaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt:9, sayı:1, 177-194.
• Yalçın, G. (2012). Dörtlü Armoni Sistemi Uygulamalarını İçeren Armoni Kitaplarının Karşılaştırmalı Analizi. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. (2012). Cilt:2, Sayı:5, 219-234.
• Yalçın, G. (2013). Hüseyin Sadettin Arel’in Armoni Kitaplarındaki Armonik ve Terminolojik Yaklaşımları. Rast Müzikoloji Dergisi, 1 (2), 1-16. DOI: 10.12975/rastmd.2013.01.02.00012
• Yalçın, G. (2016). 19. Yüzyıl Türk Musikisinde Haşim Bey Mecmuası- Birinci Bölüm: Edvar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Yalınkılıç, E. (2019). Besteci, Müzikolog Kemal İlerici’nin “Bestecilik Bakımından Türk Müziği ve Armonisi” ve Öğrencisi M. Ertuğrul Bayraktarkatal’ın Makamsal Armoni Yaklaşımları. (Yüksek lisans Tezi). Ankara: Başkent Üniversitesi.
• YÖRE, S. (2008). Osmanlı/Türk Müzik Kültüründe Levanten Müzikçiler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24) , 413-437. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sutad/issue/26266/276706
• Yöre, S. (2010). Ahmed Adnan Saygun’un Çoksesli Müzikte/Türk Çoksesli Müziği’nde Ulusalcılık Görüş ve Yönlerinin Değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Yürük, F. C. (2006). Cemal Reşit Rey: Türk Müzik Eğitimine ve Çağdaş Türk Müziğine Katkısı (Yüksek lisans Tezi). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi.