Gebelerin Algılanan Stres, Hayat Memnuniyeti, Psikolojik Dayanıklılık ve Dini Başa Çıkma Düzeyleri İlişkisi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2022, Sayı: 19, 44 - 83, 30.12.2022

Sema Karagöz

https://doi.org/10.18498/amailad.1163319

Öz

İnsanoğlu yaşam yolculuğunda kendine ait özellikleri olan çeşitli dönemlerden geçmektedir. Bu dönemlerden biri de kadınların gebelik sürecini tecrübe etmesidir. Çünkü anneliğe geçişi ifade eden gebelik, fizyolojik, psikolojik, biyolojik ve sosyal boyutlara dair birtakım değişiklikleri beraberinde getirmektedir. Bu değişimler, gebelik dönemindeki kadının uyum sağlamasını gerektirmektedir. Yalnız, bu değişim ve gelişim süreci kimi zaman sancılı olarak stres verici özellikler taşıyabilmektedir. Sıkıntı verici faktörlerin etkili biçimde kontrol edilememesi ve yönetilememesi anne adayı ve bebeğin hem fiziksel hem psikolojik iyilik halini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Gebeler, söz konusu stres faktörleriyle başa çıkmaya çalışırken pek çok kaynaktan beslenmektedir. Bu kaynaklardan birini de kişinin dini ve manevi referansları oluşturmaktadır. Bu bağlamda, gebelerin hem algılanan stres düzeylerini hem de hayat memnuniyetlerini ve psikolojik dayanıklılıklarını güçlendiren ya da zayıflatan özellik taşıyabilecek dini başa çıkma eğilimlerine odaklanmak ehemmiyet kazanmaktadır. Fakat şu ana dek literatürde yer alan araştırmalar incelendiğinde, gebelik dönemindeki kadınlarda algılanan stres, hayat memnuniyeti ve psikolojik dayanıklılık bağlamında olumlu ve olumsuz dini başa çıkmanın rolünü tespit etmeye yönelik bir araştırmaya henüz rastlanmamıştır.
Bu araştırmada, gebelik dönemindeki kadınlarda algılanan stres, hayat memnuniyeti ve psikolojik dayanıklılıkta olumlu ve olumsuz dini başa çıkmanın rolünün açığa çıkarılması amaçlanmıştır. Ayrıca yaş, eğitim durumu ve hangi trimesterde olunduğu gibi kişisel özellikleri ifade eden değişkenlerin algılanan stres, hayat memnuniyeti, psikolojik dayanıklılık ve olumlu ve olumsuz dini başa çıkmayı nasıl etkilediğini tespit etmek de araştırma amaçları arasında yer almaktadır.
Araştırmaya Bolu ilinde yer alan bir sağlık tesisine bağlı Kadın Doğum ve Çocuk Ünitesine tıbbi randevuları için gelen gebelik dönemindeki 354 kadın katılmıştır. Katılımcılara gelişigüzel (haphazard) örnekleme yöntemiyle ulaşılmıştır. Ayrıca amaçlı örneklemeye de başvurulmuştur; çünkü normal gebelik süreci deneyimleyen kadınlar araştırmaya dâhil edilmiştir. Katılımcılara Kişisel Bilgi Formu, Algılanan Stres Ölçeği, Dini Başa Çıkma Ölçeği, Hayat Memnuniyeti Ölçeği ve Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen verilere analizler, IBM SPSS Statistics ve Smart PLS Version 3.3.2 paket yazılımı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir.
Araştırma bulgularına göre, sosyo-demografik değişkenlerden yaş faktörü, gebelik dönemindeki kadınlarda algılanan stres, hayat memnuniyeti, psikolojik dayanıklılık ve olumlu/olumsuz dini başa çıkma üzerinde istatiksel olarak anlamlılık derecesinde bir etkiye sahip değildir. Diğer bir sosyo-demografik değişken olan eğitim durumu yalnızca algılanan stres düzeyi üzerinde istatiksel olarak anlamlılık derecesinde etkilidir. Daha detaylı ifade edilecek olursa, lisansüstü katılımcıların algılanan stres düzeyleri ortaokul ve lise mezunlarına göre daha düşük tespit edilmiştir. İncelenen diğer bir değişken trimesterin sadece olumsuz dini başa çıkma düzeyini istatiksel olarak anlamlılık derecesinde etkilediği bulgulanmıştır. Buna göre, gebeliğin yedinci, sekizinci ve dokuzuncu aylarını temsil eden üçüncü trimesterde olan gebelerin olumsuz dini başa çıkma düzeyleri birinci ve ikinci trimestere göre daha yüksektir.
Gebelik döneminde algılanan stres düzeyinin hayat memnuniyetini istatiksel olarak anlamlılık düzeyinde negatif yönde etkilediği bulunmuştur. Buna rağmen, gebelik döneminde algılanan stres düzeyinin psikolojik dayanıklılık üzerinde istatiksel olarak anlamlılık ifade eden bir etkisi görülmemiştir.
Gebelik dönemindeki kadınlarda olumlu dini başa çıkma düzeyinin hayat memnuniyetini istatiksel olarak anlamlılık derecesinde olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir. Olumlu dini başa çıkmanın algılanan stres ve psikolojik dayanıklılık üzerinde istatiksel olarak anlamlılık ifade eden bir etkisi tespit edilememiştir. Olumsuz dini başa çıkmanın ise istatiksel olarak anlamlılık derecesinde gebelerin psikolojik dayanıklılıklarını azalttığı ve algılanan stres düzeylerini artırdığı bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Gebelik, Stres, Dini Başa Çıkma, Hayat Memnuniyeti, Psikolojik Dayanıklılık, Psychology of Religion, Pregnancy, Stress, Religious Coping, Life Satisfaction, Psychological Resilience

A Study on the Relationship between Perceived Stress, Life Satisfaction, Psychological Resilience and Religious Coping Levels of Pregnant Women

Öz

Human beings go through various periods in their life journey, each with their own characteristics. One of these periods is when women experience the pregnancy process. Because pregnancy, which implies the transition to motherhood, brings with it some changes physiologically, psychologically, biologically, and socially. These changes require the pregnant woman to adapt. However, this process of change and development can sometimes be painful and stressful. Failure to effectively control and manage distressing factors can negatively affect both the physical and psychological well-being of the expectant mother and baby. Pregnant women are fed from various sources while trying to cope with stress factors. One of these sources is religious references. In this context, it is important to focus on both the evaluation of perceived stress and the religious coping tendencies that may strengthen or weaken their life satisfaction and psychological resilience in pregnant women. However, when the studies carried out so far are examined, no research has been found to determine the role of positive and negative religious coping in the context of perceived stress, life satisfaction and psychological resilience in women during pregnancy.
This study aims to reveal the role of positive/negative religious coping in perceived stress, life satisfaction and psychological resilience of women during pregnancy. In addition, it is among the research objectives to determine how demographic variables such as age, education level and trimester stage affect perceived stress, life satisfaction, psychological resilience, and positive/negative religious coping.
The research was conducted with the participation of 354 pregnant women who came to the Gynecology and Childhood Unit of a health facility for their medical appointments. Participants were selected mainly by haphazard sampling method, but purposive sampling was also used because only women who were experiencing a normal pregnancy process were included in the study. Personal Information Form, Perceived Stress Scale, Religious Coping Scale, Life Satisfaction Scale and Brief Psychological Resilience Scale were administered to the participants. Analyses of the obtained data were carried out via IBM SPSS Statistics and Smart PLS Version 3.3.2 package software.
According to the research findings, the age factor, which is one of the socio-demographic variables, does not have a statistically significant effect on perceived stress, life satisfaction, psychological resilience, and positive/negative religious coping in women during pregnancy. Educational status, which is another socio-demographic variable, has a statistically significant effect only on perceived stress level. In more detail, the perceived stress levels of graduate participants were found to be lower than those of middle school and high school graduates. Another variable examined was that the trimester stage only affected the negative religious coping level with statistical significance. Accordingly, negative religious coping levels of pregnant women in the third trimester, which represents the seventh, eighth and ninth months of pregnancy, are higher than in the first and second trimesters.
It was found that the perceived stress level during pregnancy had a statistically significant negative effect on life satisfaction. However, perceived stress level during pregnancy had no statistically significant effect on psychological resilience.
It has been determined that the level of positive religious coping in women during pregnancy has a statistically significant positive effect on life satisfaction. There was no statistically significant effect of positive religious coping on perceived stress and resilience. On the other hand, it was found that negative religious coping decreased the psychological resilience of the pregnant women and increased their perceived stress levels at a statistically significant level.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Pregnancy, Stress, Religious Coping, Life Satisfaction, Psychological Resilience

Kaynakça

• Abdul Rashid, Mohd Hazreen vd. “Religiosity, Religious Coping and Psychological Distress among Muslim University Students in Malaysia”. International Journal of Evaluation and Research in Education 10/1 (2021), 150-160.
• Akın, Özlem. Gebelik Stresini Değerlendirme Ölçeğinin Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ordu: Ordu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Akpınar, Fatma Zehra. Gebelikte Yaşanan Distres ile Gebelikteki Yakınmalar ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Aksoy, Derya Yeşim vd. “Gebelikteki Yakınmaların Yaşam Kalitesine Etkisi ile Psikososyal Sağlık Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care 12/3 (2018), 171-177.
• Aksüt Akçay, Emine. Kayseri Doğumevi Hastanesine Başvuran Gebelerin Doğum Öncesi Bakım Alma Durumunun Doğum Tercihine ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Alan, Lewis Christopher vd. “Religious Orientation, Religious Coping, and Happiness among UK Adults”. Personality and Individual Differences 38 (2005), 1193-1202.
• Atkinson, Rita Loyd vd. Psikolojiye Giriş. çev. Yavuz Alogan. Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2006.
• Ayten, Ali. Din ve Sağlık Kavram, Kuram ve Araştırma. İstanbul: Marmara Akademi Yayınları, 2018.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Yılmaz, Emel - Şahin, Ebru. “Gebelerin Prenatal Sıkıntı Düzeyleri ile İlişkili Faktörler”. J Psychiatric Nurs 10/3 (2019), 197-203.
• Baltaş, Acar - Baltaş, Zuhal. Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2008.
• Batan, Sabriye Nazlı. Yetişkinlerde Psikolojik Dayanıklılık ve Dini Başa Çıkmanın Yaşam Doyumuna Etkileri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Bjorck, Jeffrey - Thurman, John. “Negative Life Events, Patterns of Positive and Negative Religious Coping and Psychological Functioning”. Journal for the Scientific Study of Religion 46/2 (2007), 159-167.
• Boybay Koyuncu, Saadet. Son Trimester Nullipar Gebelerde Bazı Sosyo-Demografik ve Obstetrik Özelliklerin Psiko-Sosyal Sağlık Düzeyine Etkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Buldur, Amine Hümeyra. Plansız Gebeliklerde Manevi Desteğin Rolü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Başar, Serpil. “Gebelik Sürecinde Manevi Bakım: Hastanede Nicel Bir Uygulama”. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 5 (2022), 47-72.
• Chow, Angela vd. “Trajectories of Depressive Symptoms and Perceived Stress from Pregnancy to the Postnatal Period among Canadian Women: Impact of Emploment and Immigration”. Supplement 3 109/53 (2019), 197-204.
• Cohen, Sheldon vd. “A Global Measure of Perceived Stress”. Journal of Health and Social Behavior 24/4 (1983), 385-396.
• Corno, Giulia vd. “Effect of a Web-Based Positive Psychology Intervention on Prenatal Well-Being: A Case Series Study”. Women and Birth 31/1 (2018), 1-8.
• Coşar Çetin, Fatma vd. “Türk Müziğinin Gebelik ve Yenidoğan Üzerindeki Etkileri”. Zeynep Kâmil Tıp Bülteni 48/3 (2017), 124-130.
• Dağlar, Gülseren - Nur, Naim. “Gebelerin Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Anksiyete ve Depresyon Düzeyi ile İlişkisi”. Cumhuriyet Tıp Dergisi 36 (2014), 429-441.
• Diener, Ed. “New Findings and Future Directions for Subjective Well-Being Research”. American Psychologist 67/8 (2012), 590-597.
• Diener, Ed vd. “Subjective Well-Being: Three Decades of Progress”. Psychological Bulletin 125/2 (1999), 276-302.
• Diener, Ed vd. “The Satisfaction with Life Scale”. Journal of Personality Assessment 49 (1985), 71-75.
• Doğan, Tayfun. “Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. The Journal of Happiness & Well-Being 3/1 (2015), 93-102.
• Dolatian, Makrokh vd. “The Structural Model of Spirituality and Psychological Well-Being for Pregnancy-Specific Stress”. J Relig Health 56 (2017), 2267-2275.
• Eichler, Janina vd. “Gestational Weight Gain, Physical Activity, Sleep Problems, Substance Use, and Food Intake as Proximal Risk Factors of Stress and Depressive Symptoms during Pregnancy”. BMC Pregnancy and Child Birth 19/175 (2019), 1-14.
• Eskin, Mehmet vd. “Algılanan Stres Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Güvenirlik ve Geçerlik Analizi”. New/Yeni Symposium Journal 51/3 (2013), 132-140.
• Feldman, Robert S. Understanding the Psychology. New York: McGraw-Hill,1996.
• Flanagan, Carrie. Exploring Resilience Resources Used to Mitigate Stress during Pregnancy. New Haven, CT: Southern Connecticut State University, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Fornell, Claes - Larcker, David. “Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error”. Journal of Marketing Research 18/1 (1981), 39-50.
• George, Darren - Paul, Mallery. SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference. 11.0 Update. Boston: Allyn & Bacon, 2003.
• Gizir, Cem Ali. “Psikolojik Sağlamlık, Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler Üzerine Bir Derleme Çalışması”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 3/28 (2007), 113-128.
• Gügen, Büşra. Gebelik Sürecindeki Kadınlarda Manevi İyi Oluş ile Hayat Memnuniyeti İlişkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Hagstrom, Paul - Wu, Stephen. “Are Pregnant Women Happier? Racial and Ethnic Differences in the Relationship between Pregnancy and Life Satisfaction in the United States”. Rev Econ Household 14 (2016), 507-527.
• Hair, Joseph vd. A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM). Thousand Oaks: Sage, 2017.
• Hair, Joseph vd. Multivariate Data Analysis. New Jersey: Prentice Hall, 1998.
• Hamilton, Jada - Lobel, Marci. “Types, Patterns, and Predictors of Coping with Stress during Pregnancy: Examination of the Revised Prenatal Coping Inventory in a Diverse Sample”. Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology 29/2 (2008), 97-104.
• Hathaway, William - Pargament, Kenneth. “The Religious Dimensions of Coping”. Prevention in Human Services 9/2 (1991), 65-92.
• Herrman, Helen vd. “What is Resilience?”. Can J Psychiatry 56/5 (2011), 258-265.
• Hisli Şahin, Nesrin. “Stres... Nedir? Ne Değildir?”. Stresle Başa Çıkma: Olumlu Bir Yaklaşım. ed. Nesrin Hisli Şahin. 1-16. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1998.
• Holmes Smith, Philip. Introduction to Structural Equation Modeling Using LISREL. ACSPRI Winter Training Program (2001).
• Jesse, Elizabeth vd. “The Effect of Faith or Spirituality in Pregnancy: A Content Analysis”. Journal of Holistic Nursing 25/3 (2007), 151-158.
• Karataş Baran, Gonca vd. “Gebelerin Algılanan Stres Düzeylerinin ve Stres Nedenlerinin Değerlendirilmesi”. Cukurova Medical Journal 45/1 (2010), 170-180.
• Kermen, Umut vd. “Yaşam Doyumu ve Psikolojik İyi Oluşun Yordayıcısı Olarak Kaygı”. Eğitim Kuram ve Araştırmaları Dergisi 2/2 (2016), 20-29.
• Kılıç, Derya. Gebelik Sürecinde Dini Manevi Yaşam Üzerine Nitel Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kızıl, Zeynep. “Psikolojik Sağlamlık ve Umut”. Pozitif Psikoloji Bağlamında Umut. ed. Aylin Demirli Yıldız. 201-224. Ankara: Nobel, 2016.
• Koenig, Harold - Al-Shohaib, Saad İslam ve Ruh Sağlığı. çev. Merve Altınlı Macic. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• Koenig, Harold. “Religion and Spirituality in Coping with Acute and Chronic Illness”. APA Handbook of Psychology, Religion, and Spirituality (Vol.2): An Applied Psychology of Religion and Spirituality. ed. Kenneth Pargament vd. 275-295. Washington: American Psychological Association, 2013.
• Külçür, İlknur. Doğum Öncesi Algılanan Stres Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Leifer, Myra. “Pregnancy”. Signs. 5.4. Women: Sex and Sexuality. 754-765. Chicago: The University of Chicago Press, 1980.
• Levin, Jeff. “Religion and Mental Health: Theory and Research”. International Journal of Applied Psychoanalytic Studies 7/2 (2010), 102-115.
• Lorie, Sousa - Lyubomirsky, Sonja. “Life Satisfaction”. Encylopedia of Women and Gender: Sex Similarities and Differences and the Impact of Society on Gender 2. ed. Judith Worell. 667-676. San Diego, CA: Academic Press, 2001.
• Lucero, Steven vd. “Links between Religious and Spiritual Coping and Adjustment among Fathers and Mothers during First Pregnancy”. Journal of Reproductive and Infant Psychology 31/3 (2013), 309-322.
• Miller, Lisa - Kelley, Brien. “Dindarlık ve Maneviyatın Ruh Sağlığı ve Psikopatoloji ile İlişkisi”. çev. Özlem Güler Aydın. Din ve Maneviyat Psikolojisi Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. çev. ed. İhsan Çapçıoğlu - Ali Ayten. 343-376. Ankara: Phoenix, 2013.
• O’Leary, Karen vd. “Positive Prenatal Well-Being: Conceptualising and Measuring Mindfulness and Gratitude in Pregnancy”. Arch Womens Ment Health 19 (2016), 665-673.
• O’Keane, Veronica - Marsh, Michael. “Pregnancy Plus: Depression during Pregnancy”. British Medical Journal 334/7601 (2007), 1003-1005.
• Özçelik, Gülsün. Aydın İlinde Gebelikte Yaşanan Sağlık Sorunları ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Özhüner, Yasemin - Çelik, Neşe. “Gebelerde Uyku Kalitesi ve Yaşam Kalitesi”. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi 6/1 (2019), 39-47.
• Özşahin, Zeliha vd. “Gebelikte Psikososyal Sağlık Düzeyi ve İlişkili Faktörler”. Jour Turk Fam Phy 9/2 (2018), 34-46.
• Pallant, Julie. Spss Kullanma Kılavuzu ile Adım Adım Veri Analizi. çev. Sibel Balcı - Berat Ahi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
• Pargament, Kenneth vd. “Başa Çıkmanın Dini Boyutu: Teori, Araştırma ve Uygulamadaki Gelişmeler”. çev. Çiğdem Balaban. Din ve Maneviyat Psikolojisi Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. çev. ed. İhsan Çapçıoğlu - Ali Ayten. 377-407. Ankara: Phoenix, 2013.
• Pargament, Kenneth vd. “God Help Me (II): The Relationship of Religious Orientations to Religious Coping with Negative Life Events”. Journal for the Scientific Study of Religion 31/4 (1992), 504-513.
• Pargament, Kenneth vd. “Religion and the Problem-Solving Process: Three Styles of Coping”. Journal for the Scientific Study of Religion 27/1 (1988), 90-104.
• Pargament, Kenneth vd. “The Many Methods of Religious Coping: Development and Initial Validation of the RCOPE”. Journal of Clinical Psychology 56/4 (2000), 519-543.
• Park, Crystal vd. “The Roles of Constructive Thinking and Optimism in Psychological and Behavioral Adjustment during Pregnancy”. Journal of Personality and Social Psychology 73/3 (1997), 584-592.
• Pethtel, Olivia - Chen, Yivvei. “Cross-Cultural Aging in Cognitive and Affective Components of Subjective Well-Being”. Psychology and Aging 25/3 (2010), 725-729.
• Polat Başpınar, Damla. Pamukkale Üniversitesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Polikliniğine Başvuran Gebelerin Gebeliğe Uyum, Psikolojik Sağlamlık ve Bunları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Price, Sheri vd. “The Spiritual Experience of High-Risk Pregnancy”. JOGNN 36/1 (2007), 63-70.
• Puente, Cecilia Penacoba vd. “Religious Coping and Locus of Control in Normal Pregnancy: Moderating Effects between Pregnancy Worries and Mental Health”. Journal of Religion and Health 54/5 (2015), 1598-1611. Rini, Christine vd. “Psychological Adaptation and Birth Outcomes: The Role of Personal Resources, Stress, and Socio-Cultural Context in Pregnancy”. Health Psychology 18/4 (1999), 333-345.
• Salarifer, Muhammed Rıza vd. İslami Kaynaklar Işığında Ruhsal Hijyen. çev. Kenan Çamurcu. İstanbul: el-Mustafa Yayınları, 2014.
• Schimmack, Ulrich vd. “Culture, Personality and Subjective Well-Being: Integrating Process Models of Life Satisfaction”. Journal of Personality and Social Psychology 84/4 (2002), 582-593.
• Smith, Bruce vd. “The Brief Resilince Scale: Assessing the Ability to Bounce Back”. International Journal of Behavioral Medicine 15/3 (2008), 194-200.
• Sümbüloğlu, Kadir - Sümbüloğlu, Vildan. Biyoistatistik. Ankara: Hatiboğlu Basım ve Yayım, 2017. Tarakeshwar, Nalini vd. “Religious Coping is Associated with the Quality of Life of Patients with Advanced Cancer”. J Palliant Med 9/3 (2006), 646-657.
• Hefferon, Kate - Boniwell, Ilona. “Psikolojik Dayanıklılık, Travma Sonrası Gelişme ve Pozitif Yaşlanma”. çev. Mete Tekin. Pozitif Psikoloji Kuram, Araştırma ve Uygulamalar. çev ed. Tayfun Doğan. 114-135. Ankara: Nobel, 2014.
• Uysal Tepebaş, Makbule. Gebelik Dönemindeki Kadınların Ruh Sağlığının Yordayıcıları Olarak Distres ve Kaygı Düzeylerinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Uysal, Veysel vd. “Dini Başa Çıkma ile Umut, Hayat Memnuniyeti ve Psikolojik Sağlamlık Arasındaki Etkileşim Üzerine bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52 (2017), 139-160.
• Üzar Özçetin, Yeter Sinem - Erkan, Mehtap. “Yüksek Riskli Gebelerde Sağlamlık, Algılanan Stres ve Psikososyal Sağlık”. Cukurova Medical Journal 44/3 (2019), 1017-1026.
• Vella, Shae-Leigh - Pai, Nagesh. “A Theoretical Review of Psychological Resilience: Defining and Resilience over the Decades”. Arch Med Health Sci 7 (2019), 233-239.
• WHO, World Health Organization. "Constitution Basic Documents. Forty-Fifth Edition, Supplement". Erişim 4 Aralık 2022. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/documents/publications/basic-documents-constitution-of-who179f0d3d-a613-4760-8801-811dfce250af.pdf?sfvrsn=e8fb384f_1&download=true).
• Xian, Tang vd. “Influencing Factors for Prenatal Stress, Anxiety, and Depression in Early Pregnancy among Women in Chongqing, China”. Journal of Affective Disorders 252 (2019), 292-302.
• Yalnız Dilcen, Hacer vd. “Gebelikte Sigara Kullanımının Algılanan Sosyal Destek, Benlik Saygısı ve Psikolojik Sağlamlık ile İlişkisi”. Bağımlılık Dergisi 22/2 (2021), 161-170.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din/Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2007.
• Yapıcı, Asım - Doğanay, Süleyman. “Dini Başa Çıkma ve Sabır Bağlamında İnsan Tipleri: Nitel Bir Araştırma.” Bilimname 40 (2019), 105-135.
• Yılmaz, Emel - Şahin, Ebru. “Gebelerin Prenatal Sıkıntı Düzeyleri ile İlişkili Faktörler.” J Psychiatric Nurs 10/3 (2019), 197-203.
• Yoon, Eunju - Lee, Richard. “Importance of Social Connectedness as a Moderator in Korean Immigrants’ Subjective Well-Being”. Asian American Journal of Psychology 1/2 (2010), 93-105.