Kaynaştırmada Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerilerini Değerlendirme Ölçeklerinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 41, 02.06.2021

Yakup Burak , Emine Ahmetoğlu

Öz

Bu çalışmada kaynaştırmada yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerini değerlendirme ölçeklerinin geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik analizlerinin yapılması amaçlanmıştır. Çalışma 2019-2020 eğitim öğretim yılında Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi/özel kurumlarında görev yapan 13 okul yöneticisi, 218 öğretmen ve 15 rehberlik öğretmeni olmak üzere toplam 246 kişi ile yürütülmüştür. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Kişisel Bilgi Formu”, “Kaynaştırmada Yaşanan Sorunları Değerlendirme Ölçeği (Sorunlar)” ve “Başarılı Kaynaştırma İçin Çözüm Önerilerini Değerlendirme Ölçeği (Çözüm Önerileri)” kullanılmıştır. Her iki ölçek için yapı geçerliğinin sağlanması amacıyla Açımlayıcı Faktör Analizi uygulanmış, kriter geçerliği için de literatürde bulunan Kaynaştırma Uygulamalarının Başarısını Etkileyen Etmenler Ölçeği (KUBEE) ve OSB Olan Öğrencilerin Katıldıkları Başarılı Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamalarını Etkileyen Faktörler Ölçeği (OBKEFÖ) ölçekleri kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda her iki ölçeğin de iki alt faktörünün olduğu belirlenmiştir. Ölçeklerin güvenirlik katsayıları hesaplanmış, Sorunlar Ölçeği toplam iç tutarlık katsayısının (α= .90), Öğretmen Faktörü alt boyutu (α= .79) ve Öğretmen Dışı Faktörler alt boyutunun (α= .91) olduğu, Çözüm Önerileri Ölçeğinin ise toplam (α= .93), Eğitim Faktörü alt boyutu (α= .83) ve Eğitimi Dışı Faktörler alt boyutunun (α= .93) olduğu tespit edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda ölçeklerin toplam ve tüm alt boyutlarında yüksek düzeyde güvenilir olduğu, kullanılabilir olduğu ve ayırt etme güçlerinin oldukça yüksek olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

kaynaştırma/bütünleştirme, sorunlar ve çözüm önerileri, ölçek geliştirme

Kaynakça

• Ahmetoğlu, E., Burak, Y., & Acar, İ.H. (2019). Otizmli Öğrencilerin Katıldıkları Başarılı Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamalarına İlişkin Öğretmenlerin Algıları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 501-514. DOI: 10.32709/akusosbil.465601
• Ahmetoğlu, E., Ünal, A.M., & Ergin, D.Y. (2016). Kaynaştırma Uygulamalarının Başarısını Etkileyen Etmenler Ölçeği’nin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2). 167-175.
• Albez, C., & Ada, Ş. (2018). Okul-aile ortaklığı: güçlükler, beklentiler, gereksinimler, öneriler. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 5(2), 1-18.
• Armstrong, F., Armstrong, D., & Barton, L. (2016). Inclusive education: Policy, contexts and comparative perspectives. Routledge.
• Ataman, A. (2017). Özel gereksinimli çocuk. Ayşegül Ataman (Edit.) Temel eğitim öğretmenleri için kaynaştırma uygulamaları ve özel eğitim. Ankara: 4. Baskı, Vize Yayıncılık.
• Atıcı, R. (2014). Kaynaştırma öğrencilerinin okul hayatinda yaşadiği zorluklar. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9 (5), 279-291.
• Atkın, N. (2013). Kaynaştırma. Hasan Avcıoğlu (Editör), İlköğretimde özel eğitim. 3. Basım, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Bakkaloğlu, H., Yılmaz, B., Altun-Könez, N., & Yalçın, G. (2018). Türkiye’de okul öncesi kaynaştırma konusunda yapılan araştırmalar bize neler söylüyor? İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 119-150.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Batu, E. S. & Kırcaali-İftar, G. (2011). Kaynaştırma, Kök Yayıncılık, 6. Basım: Ankara.
• Batu, E.S., Cüre, G., Nar, S., Gövercin, D., & Keskin, M. (2018). Türkiye’de ilkokul ve ortaokullarda yapılan kaynaştırma araştırmalarının gözden geçirilmesi (2006-2016). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(3), 577-614.
• Burgstahler, S., Havel, A., Seale, J., & Olenik-Shemesh, D. (2020). Accessibility frameworks and models: exploring the potential for a paradigm shift. ın ımproving accessible digital practices in higher education (pp. 45-72). Palgrave Pivot, Cham.
• Çabuk, B., & Alisinanoğlu, F. (2017). Anasınıfı ve sınıf öğretmenlerinin mesleki yeterliklerine ilişkin algı düzeyleri ölçeği'nin Türkçe’ye uyarlanması. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 13(1).
• Çetin, B. (2013). Sınıfta istenmeyen öğrenci davranışlarıyla ilgili sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Journal of Kirsehir Education Faculty, 14(1).
• Çolakoğlu, Ö.M. & Büyükekşi, C. (2014). Exploratory factor analysis, evaluation of factors influencing the process. Karaelmas Education Science Journal, 2 (1), 58-64.
• Dağlı, A., & Bünyamin, H.A.N. (2017). Öğretmen görüşlerine göre Diyarbakır ili eğitim sorunları ve çözüm önerileri. Electronic Journal of Education Sciences, 6(12), 108-124.
• De Boer, A., Pijl, S.J., & Minnaert, A. (2011). Regular primary schoolteachers’ attitudes towards inclusive education: A review of the literature. International journal of inclusive education, 15(3), 331-353.
• Demirci, P.T., Çınar, İ., & Demirci, N. (2014). Sınıf öğretmenlerinin özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerde beden eğitimi ders programından ve kaynaştırma eğitiminden kaynaklanan sorunlarının incelenmesi Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2(2), 136-150.
• Deniz, E. (2018). Kaynaştırma eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri: bir meta-sentez çalışması Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Diyarbakır.
• Deniz, E., & Çoban, A. (2019). Kaynaştırma eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 734-761.
• Denning, C.B., & Moody, A.K. (2013), Supporting students with autism spectrum disorders in inclusive settings: Rethinking instruction and design. Electronic Journal for Inclusive Education, 3 (1), 6.
• Diken, İ.H., (2016). Okul öncesi kaynaştırma ortamında doğal öğretim. Bülbin Sucuoğlu & Hatice Bakkaloğlu (Editörler) Okul öncesinde kaynaştırma: ne? Ne zaman? Nerede? Neden? Nasıl? kim (2. basım) Kök yayıncılık: Ankara
• Dikici-Sığırtmaç, A., Hoş, G., & Abbak, B.S. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitiminde yaşanan sorunlara yönelik kullandıkları çözüm yolları ve önerileri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(4), 205-223.
• Doğan, N., & Başokçu, T.O. (2010). İstatistik tutum ölçeği için uygulanan faktör analizi ve aşamalı kümeleme analizi sonuçlarının karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 1(2), 65-71.
• Eripek, S. (2004). Türkiye’de zihin engelli çocukların kaynaştırılmalarına ilişkin olarak yapılan araştırmaların gözden geçirilmesi Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 5(2), 25-32.
• Erişkin-Yıldırım, A., Kıraç-Yazar, S. ve Ertuğrul, Y. (2012). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi,193, 200-213.
• Gök, G. & Erbaş, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri ve önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87.
• Gündüz, A. (2015). Özel ve devlet ilkokullarındaki birinci sınıf kaynaştırma öğrencilerinin akademik başarılarına ilişkin öğretmen görüşleri Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı
• Güngör, D. (2016). Psikolojide ölçme araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu. Türk psikoloji yazıları, 19(38), 104-112.
• Güzel, N. (2014). Kaynaştırma öğrencisi olan araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu. Türk psikoloji yazıları, 19(38), 104-112.ilköğretim öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin yaşadıkları sorunlar (Beykoz ilçesi örneği) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı. İstanbul.
• Hayton, J.C., Allen, D.G., & Scarpello, V. (2004). Factor retention decisions in exploratory factor analysis: A tutorial on parallel analysis. Organizational research methods, 7(2), 191-205.
• Henson, R.K., & Roberts, J.K. (2006). Use of exploratory factor analysis in published research: Common errors and some comment on improved practice. Educational and Psychological measurement, 66(3), 393-416.
• Irvine, A.N., Lynch, S.L. (2009). Inclusive education and best practice for children with autism spectrum disorder: an integrated approach. International Journal of Inclusive Education, 13 (8). 845-859. Doi: 10.1080/13603110802475518
• Jones, V., Jones, L. (2001). Comprehensive classroom management creating communities of support and solving problems. 7.Edition. Pearson Education, Inc.
• Kara, C. (2015). Kaynaştırmaya ilişkin eğitimci görüşleri aracı: Bir ölçek geliştirme çalışması Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Karaman, H. (2015). Sınıf öğretmenlerinin sınıf içi kaynaştırma uygulamalarının öğretmen adayları bakış açılarına göre değerlendirilmesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Bilim Dalı
• Kargın, T. (2014). Özel gereksinimli çocukların özellikleri Tevhide Kargın (Editor:) İlköğretimde Kaynaştırma Uygulamaları yaklaşımlar yöntemler, teknikler. Kök Yayıncılık: (3. Basım). Ankara.
• Kaynaştırma/ Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamaları Genelgesi (2017). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü 2017/28 Genelge 10096465-10.06.01-E. 14218379 19.09.2017.
• Kış, H. (2013). Destek eğitim odalarındaki uygulamalara ilişkin rehber öğretmenler ve özel eğitim sınıf öğretmenlerinin görüşleri Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Bolu.
• Korkmaz, A. (2000). Faktör analizi ve parametrik olmayan teknikler ile ceza yargılama sürecinin son oluşturma sürecinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• MEB, (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği 31.05.2006.26184 sayılı resmi gazete.
• MEB, (2010). İlköğretim okullarındaki kaynaştırma uygulamalarının değerlendirilmesi. Millî Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı. EARGED Araştırma Raporu, Ankara.
• Metin, Ş. (2013). Türkiye’de okul öncesinde kaynaştırmaya ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 159-185.
• Myles, B. S., & Simpson, R. L. (1998b). Inclusion of students with autismin general education classroom: The autism inclusion collaboration model. R.Simpson, L. Myres (Editörler), Education children and youth with autism: Strategies with effective practices. Austin, Texas: Pro-Ed.
• Nal, A., & Tüzün, I., (2011a). Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimde dünyadan ve Türkiye’den iyi örnekler. Kaynaştırma/bütünleştirmenin etkililiğini arttırmak için politika ve uygulama önerileri projesi. Eğitimde Reform Girişimi İmak Ofset Basım. İstanbul.
• Nayır, F., & Kepenekci, Y.K. (2013). Kaynaştırma öğrencilerinin haklarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2), 69-89.
• ÖEHY. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Resmi Gazete, 30471 7
• Özak, H., Vural, M., & Avcıoğlu, H. (2008). Rehberlik Araştırma Merkezi müdürlerinin gönderme tanılama yerleştirme izleme ve değerlendirmeye ilişkin görüş ve önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Özokçu, O. (2016). Kaynaştırma uygulamaları. Sezgin Vural (Editör), Özel Eğitim. (4. Basım) Maya Akademi Yayıncılık Ankara.
• Robinson, D. (2017). Effective inclusive teacher education for special educational needs and disabilities: Some more thoughts on the way forward. Teaching and Teacher Education, 61, 164-178.
• Sadioğlu, Ö. (2011). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerilerine yönelik nitel bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Bursa.
• Sadioğlu, Ö., Bilgin, A., Batu, S. & Oksal, A. (2013). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 13(3) 1743-1765
• Saraç, T., & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma uygulamaları sürecinde ilköğretim sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüş ve önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1).
• Sardohan, A.E. (2011). İlköğretimde birden fazla yetersizliğe sahip öğrencilerin etkili kaynaştırılması ile ilgili öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Sığrı, Ü. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Yayınları
• Sucuoğlu, B. (2004). Türkiye’de kaynaştırma uygulamaları: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 5(2), 15-25.
• Sucuoğlu, B. (2005). Türkiye’de kaynaştırma uygulamaları: (1980-2005). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 15-23.
• Thorndike, R.M. & Thorndike-Christ, T. (2009). Measurement and evaluation in psychology and education. Prentice Hall Publications.
• Ünal, A.M. & Ahmetoğlu, E., (2017, September). Kaynaştırma uygulamalarının başarısını etkileyen etmenlerin değerlendirilmesi. International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series Kırklareli/Turkey Proceedings Book.
• Ünal, A.M., (2017). Kaynaştırma uygulamalarının başarısını etkileyen etmenleri değerlendirilmesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı. Edirne.
• Ünsal, K. (2019). Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamalarında rol alan sınıf öğretmenlerinin görev ve sorumluluklarını yerine getirme durumları ile kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ağrı.
• Valle, J.W., & Connor, D.J. (2019). Rethinking disability: A disability studies approach to inclusive practices. Routledge.
• Verma, G.K. Bagley, C.R. & Jha, M.M. (2007). International perspectives on educational diversity and ınclusion studies from America, Europe and India 270 Madison Ave, New York, NY 10016
• Yılmaz, E. (2015). Bir ilkokuldaki öğretmenlerin kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı. Eskişehir
• Yılmaz, E., & Batu, E.S. (2016). Farklı branştan ilkokul öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programi, yasal düzenlemeler ve kaynaştirma uygulamalari hakkindaki görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17 (03), 247-268.
• Yong, A.G., & Pearce, S. (2013). A beginner’s guide to factor analysis: Focusing on exploratory factor analysis. Tutorials in quantitative methods for psychology, 9(2), 79-94.
• Yönter, S. (2009). İlköğretim kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin zihinsel yetersizliği olan öğrencilere yönelik matematik öğretimi uyarlamalarına ilişkin görüşleri Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Bölümü Özel Eğitim Anabilim Dalı Zihinsel Engelliler Öğretmenliği Bilim Dalı. Eskişehir
• Zeybek, Ö. (2015). İlköğretim okullarındaki İngilizce öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüş ve önerileri Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Zihin Engellilerin Öğretmenliği Anabilim Dalı. Eskişehir.