Dini, Felsefi, Psikolojik Boyutlarıyla Vicdan ve Değerler Eğitimindeki Yeri

Yıl 2018, Sayı: 10, 323 - 345, 22.06.2018

Mahmut Zengin Elif Arslan İçöz

https://doi.org/10.18498/amauifd.379279

Cited By: 4

Öz

Din,
felsefe ve psikoloji gibi birçok disiplin vicdan kavramını inceleme konusu
yaparak onu anlamaya ve tanımlamaya çalışmıştır. Din, felsefe ve psikoloji
alanındaki literatürde vicdan, kişide iyiyi kötüden ayırt etmeye yarayan içsel
bir parametre, kişiden kişiye değişen ve geliştirilebilir soyut bir kavram
olarak değerlendirilmektedir. Günümüz dünyasında ise değerlerden yoksun
pozitivist bilim anlayışının eksiklikleri ve aksaklıkları konuşulmaktadır. Bu
bağlamda dünyanın çeşitli yerlerinde ahlak eğitimi, karakter eğitimi ve
değerler eğitimi gibi eğitim programları düzenlenmektedir. Bu çalışma değerler
eğitiminde eğitim ve çevre gibi faktörlerin yanı sıra insanda doğduğu andan itibaren
var olduğuna inanılan vicdan olgusunu dini, felsefi ve psikolojik boyutları ile
incelemeyi ve değerlerin öğretimindeki yeri ve önemini değerlendirmeyi
amaçlamaktadır. Bu kapsamda dini, felsefi ve psikolojik farklı bakış açılarının
vicdan kavramına yönelik değerlendirmelerine yer verilmiş, yapılan tanımların
ortak noktalarından hareketle vicdanın “ne” liği üzerinde, vicdan eğitiminin
gerekliliği üzerinde durulmuş ve değerler eğitiminde nasıl işe koşulacağı
tartışılmıştır. Sonuç olarak, kişinin vicdanına hitap etmeyen hiçbir değerin
kişiye kazandırılamayacağı fikri savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vicdan, Vicdan Eğitimi, Değerler Eğitimi, Ahlak Eğitimi, Karakter Eğitimi

Conscience with Its Religious, Philosophical, Psychological Aspects and Its Role in Values Education

Öz

Many
disciplines such as religion, philosophy and psychology have addressed the
issue of conscience and tried to understand and define it. In the literature of
religion, philosophy and psychology, conscience is considered as an intrinsic
parameter that helps the individuals to distinguish between good and evil and
as an abstract, subjective and improvable concept. Meanwhile the contemporary
world discusses the deficiencies and flaws of the value-free positivistic
science approach. In this context, many educational programs such as moral
education, character education and values education programs are being
organized in various parts of the world. This study aims to examine the factors
of education and environment in the context of values education, as well as the
concept of conscience-that is considered to be congenitally existent within the
human beings-together with its religious, philosophical and psychological
aspects and to assess its role and importance for the values education. In this
context, the study includes the assessments of the religious, philosophical and
psychological approaches on the concept of conscience and, with reference to
the common points in the definitions made, addresses the question of “what” the
conscience is, elaborates on the need to a conscience education and discusses
how to make use of it in the values education. In conclusion, it is argued that
no value that does not appeal to one’s conscience can be instilled in the
individuals. 

Anahtar Kelimeler

Conscience, Conscience Education, Values Education, Moral Education, Character Education

Kaynakça

• Akarsu, B. (1965). Ahlak Öğretileri 2. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Akarsu, B. (1974). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayın.
• Akbaba, S. (2012). Ahlak ve Gelişimi. Y. Özbay ve S. Erkan (Ed.). Eğitim Psikolojisi. (3. Baskı) (ss. 165-203). Ankara: Pegem Akademi.
• Akseki, A. H. (1979). Ahlak İlmi ve İslam Ahlakı Ahlak Dersleri. A. A. Aydın. (Düz). Ankara: Nur Yayınları.
• Arpacı, M. (2015). Çocuklarda Vicdan Eğitimi. İstanbul: Sade Ozalit.
• Atar, F. (1995). Fetva. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (c. 12, ss. 486-496). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Bilgin, B. ve Selçuk, M. (1999). Din Öğretimi. Ankara: Gün Yayıncılık.
• Bilgiz, M. (2007). Kur'an Açısından Vicdan ve Değeri. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Binbaşıoğlu, C. (1987). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2015). Ana Hatlarıyla İslam Ahlakı. İstanbul: Ensar Yayınları.
• Çiftçi Arıdağ, N. (2010). Ahlak Gelişimi. A. Kaya (Ed.). Eğitim Psikolojisi. (5. Baskı). (ss. 141-184). Ankara: Pegem Akademi.
• Darimi, Ebu Muhammed Abdullah ibnu Abdirrahman. (1992). Sunenu’d-Darimi. (ö. 255 H.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Demir, O. (2013) Vicdan. İslam Ansiklopedisi. (c. 43, ss. 102-100). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ekşi, H. (2003). Temel İnsanî Değerlerin Kazandırılmasında Bir Yaklaşım: Karakter Eğitimi Programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), (ss. 79-96).
• Foulguie, P. (1994). Pedagoji Sözlüğü (Çev. Cenap Karakaya). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Freud, S. (2012). Narsizm Üzerine ve Schreber Vakası. (Çev. Banu Büyükkal ve Saffet Murat Tura). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Gül, F. (2008). Vicdanın “Ne” liği Üzerine: Roussea-Kant Örneği. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Bölümü Dergisi, 11, 69-76.
• Güngör, E. (1995). Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Haynes, C. C (2009). Schools of Conscience. Educational Leadership. 6-13.
• Holtam, B. (2012). A Matter of Conscience A New Vocabulary for Moral Education. Rotterdam: Sense Publishers.
• Hökelekli, H. (2007). Çocukta Ahlak Gelişimi ve Eğitimi. R. Kaymakcan ve M. Uyanık (Ed.). Teorik ve Pratik Yönleriyle Ahlak (ss. 625-642). İstanbul: Dem Yayınları Ensar Neşriyat.
• Hökelekli, H. (2011). Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• İmamoğlu, A. (2010). Vicdan Kavramının Psiko-Sosyal Tahlili. Akademik İnceleme Dergisi, 5, 127-143.
• Kant, I. (2007). Eğitim Üzerine. (Çev. Ahmet Aydoğan). İstanbul: Say Yayınları.
• Kasapoğlu, A. (2003). "Kur'an'a Göre Vicdanın Kaynağı ve İşlevleri." Akademik Araştırma Dergisi, 8, 131-162.
• Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2016). Ahlak Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Değerler Eğitimi: Tarihsel Gelişim, 1998 ve 2004 Öğretim Programlarının Etkinliğinin Araştırılması. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kızılabdullah, Y. (2015). Ahlak Öğretiminde Aile: "Vicdan" Örneğinde Bir Model Denemesi. A. Ünal (Ed.). Geçmişten Geleceğe Ahlak. (ss. 261-274). Bartın: Karınca Creative Ajans Matbaacılık.
• Koç, Z. H. (2015). Vicdan Ahlakı ve Teolojik Temelleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. (2000). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil). (2013). Korean Bible Society: Yeni Yaşam Yayınları.
• Leirvik, O. (2013). Hoşgörü, Vicdan ve Dayanışma: Ahlak ve Din Eğitiminde Küresellleşen Kavramlar. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Z. Ş. Arslan ve M. Zengin (Editörler) Değerler ve Eğitimi. (ss. 533-553). İstanbul: Dem Yayınları.
• Locke, J. (2000). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme (Çev. Meral Delikara Topçu). Ankara: Öteki Yayınevi.
• Lyons , W.(2009) Conscience-An Essay in Moral Psychology. Philosophy. (84), 477-494.
• Mutçalı, S. (2014). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık.
• Poyraz, H. (2016). İnsanın Kendini Gerçekleştirmesi Olarak Ahlak. Ö. Türker (Ed.). Ahlakın Temeli. (ss. 55-66). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Rıfat, A. (1305). Tasvir-i Ahlak. İstanbul: (yy).
• Rousseau, J. J. (2009). Emıle Ya da Eğitim Üzerine (Çev. Yaşar Avunç). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Saltuklu, Z. (2014). Vicdan . Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu. (2015). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• Topçu, N. (2005). Ahlak. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yaran, C. S. (2016). Ahlakın Temelleri ve "Hakla Kal "Önerisi. Ö. Türker (Ed.). Ahlakın Temeli. (ss. 67-78). Ankara: Nobel Yayın.
• Wright, D. ve Croxen, M. (1989). Ahlak Yargısının Gelişimi. (Çev. Demet Öngen) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22 (1), 289-310.
• Yıldız, A. (2010). Ahlak Gelişimi. H. Ergin ve S. Armağan Yıldız (Ed.). Gelişim Psikolojisi. S. 207-232. Ankara: Nobel Yayın.
• Zülliger, H. (2000). Çocuk Vicdan ve Biz (Çev. Kamuran Şipal) İstanbul: Cem Yayıncılık.
• Zengin, M. (2015). “Herkes İçin Geçerli Uygun Değerleri Belirlemek ve Öğretmek Mümkün mü? Değer Eğitimi Yaklaşımları Bağlamında Bir Analiz”, Uluslararası İnsani Değerlerin Yeniden İnşası Sempozyumu (19-21 Haziran 2014), Erzurum: Atatürk Üniversitesi. (ss. 321-335).