SİBER MAĞDURİYET: KAVRAMSAL BİR ÇALIŞMA

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 177 - 191, 31.01.2021

Mustafa Karaca Tuğba Mutlu Gamze Gencer

Öz

Bilişim teknolojilerinin hızla gelişmesiyle ile birlikte yeni iletişim biçimleri ortaya çıkmış ve etkileşim şekilleri de değişime uğramıştır. Tamamı ile kullanıcısına yeni bir dünya sunan bilgi ve teknolojileri, bireylere hızlı bir biçimde istediği bilgiye ulaşma imkânı tanırken yüz yüze iletişimin yerini ise çevrimiçi ortamlar almıştır. İletişim çağı olarak adlandırılan bu yüzyılda, internet insanların hayatının her alanında nüfuz ederken aynı zamanda bazı dezavantajları da beraberinde getirmektedir. Bunlardan biri yeni sanal dünyanın denetiminin zor olması olarak değerlendirilmektedir. Denetimsiz ve kimliksiz bir sanal ortam sunan internet ortamında kullanıcılar suç işlemeye ve suça maruz kalmaya başlamışlardır. Bu durumda siber mağduriyetin ve siber mağdurların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Öyle ki her geçen gün internet ortamında tehdit, taciz ve hakaret gibi davranışların artış gösterdiği ve siber mağdurların çoğaldığı görülmektedir. Siber mağduriyet, internet ve akıllı cihazların toplumsal ve bireysel yaşam alanlarında kullanımının yoğun hale gelmesiyle birlikte küresel bir sorun haline gelmiştir. Siber mağduriyet, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak tehdit, taciz, hakaret gibi davranışlarda bulunan zorbanın mağduru fiziksel ve ruhsal olarak rahatsız etmesi ve bunun sonucunda mağdurun yaşamını olumsuz etkilemesi olarak tanımlanmaktadır. Siber mağdur ise bu sorunlu davranışlara maruz kalan kimse olarak ifade edilmektedir. Bu kapsamda Türkçe literatürde nispeten yeni olan ancak modern çağın küresel anlamda yükselen tehdidi olan bu kavramı daha derinlemesine tanımlamak amacıyla, siber mağduriyet üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışma kavramsal olarak ele alınmış ve literatüre tanımlayıcı katkı sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siber Mağduriyet, Zorbalık, Teknoloji

Kaynakça

• Akca, E., Sayımer, İ., Salı, J. ve Başak, B. (2014). Okulda Siber Zorbalığın Nedenleri, Türleri ve Medya Okuryazarlığı Eğitiminin Önleyici Çalışmalardaki Yeri. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, Cilt:2, Özel Sayı, 17-30.
• Akca, E. B. ve Sayımer, İ. (2017). Siber Zorbalık Kavramı, Türleri ve İlişkili Olduğu Faktörler: Mevcut Araştırmalar Üzerinden Bir Değerlendirme. Online Academic Journal of Information Technology, 8 (Özel Sayı-30), 2-20.
• Akçay, D. (2013). The Effects Of İnteraction Design in Mobile Publishing: Research On Newspaper Webpages Compality To Mobile Devices. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akıncı, B. ve Bat, M. (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Yasar University, Cilt: 20, Sayı:5, 3348‐3382.
• Aksaray, S. (2013). Siber Zorbalık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 20, Sayı:2, 405-432.
• Aktan, E.ve Çakmak, V. (2015). Halkla İlişkiler Öğrencilerinin Sosyal Medyadaki Siber Zorbalık Duyarlılıklarını Ölçmeye İlişkin Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt:3, Sayı:2, 160-174.
• Arıcak, O.T. (2009). Üniversite Öğrencilerindeki Siber Zorbalık Davranışlarının Bir Yordayıcısı Olarak Psikiyatrik Belirtiler. Eğitim Araştırmaları, Sayı: 34, 167-184.
• Arıcak, O., Kınay, H. ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber Zorbalık Ölçeğinin İlk Psikometrik Bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:17, 101-114.
• Arıcak, O., Kınay, H. ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber Zorbalık Ölçeğinin İlk Psikometrik Bulguları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, Cilt:6, Sayı:11, 1-6.
• Arıkan, G. D., Işık, I., Ayaz, V. ve Can, I. (2018). Siber Zorbalık ve Önlenmesi. Sanal Alem/Medya Şiddeti, 157-187.
• Akbaba, S. ve Eroğlu, Y. (2013). İlköğretim Öğrencilerinde Siber Zorbalık ve Mağduriyetin Yordayıcıları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı:1, 105-122 .
• Akbıyık, C. ve Kestel, M. (2016). Siber Zorbalığın Öğrencilerin Akademik, Sosyal ve Duygusal Durumları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:12, Sayı:3, 844-859.
• Aktan, E. ve Çakmak, V. (2015). Halkla İlişkiler Öğrencilerinin Sosyal Medyadaki Siber Zorbalık Duyarlılıklarını Ölçmeye İlişkin Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt:3, Sayı:2, 160-174.
• Aktepe, E. (2013). Ergenlerde Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet, Yeni Symposium. Sayı: 51, Cilt:1, 31-36.
• Altundağ, Y. (2016). Lise Öğrencilerinde Sanal Zorbalık ve Problemli İnternet Kullanımı İlişkisi. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 3(1), 27-43.
• Aslan, A. ve Doğan, B. (2017). Çevrimiçi Şiddet: Bir Siber Zorbalık Alanı Olarak “Potinss” Örneği. Marmara İletişim Dergisi, Sayı :27, 95-119.
• Atik, G., Özmen, O. ve Kemer, G. (2012). Zorbalık ve Boyun Eğme Davranışı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 45, Sayı: 1, 191- 208.
• Ayas, T. ve Horzum, M. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Sanal Zorba ve Mağdur Olma Durumu. İlköğretim Online, Cilt:11, Sayı:2, 370-378.
• Aydın, İ. E. (2016). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanımları Üzerine Bir Araştırma: Anadolu Üniversitesi Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:35, 373-386.
• Baker, Ö. ve Kavşut, F. (2007), Akran Zorbalığının Yeni Yüzü: Siber Zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research, Sayı: 27, 31-42.
• Barutçu, S. ve Tomaş, M. (2013). Sürdürülebilir Sosyal Medya Pazarlaması ve Sosyal Medya Pazarlaması Etkinliğinin Ölçümü. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, 5-24.
• Beard, K. W. ve Wolf, E. M. (2001). Modification İn The Proposed Diagnostic Criteria For İnternet Addiction. CyberPsychology & Behavior, Sayı: 4, 377-383.
• Beran,T. ve Li, Q. (2005). Cyber Harassment: A Study Of New Method For an Old Behavior, Journal Of Educational Computing Research, Cilt:32, Sayı:3, 265-277.
• Blair, R. J. R. (2003). Neurobiological Basis of Psychopathy. The British Journal of Psychiatry, Cilt:182, Sayı:1, 5-7.
• Burnukara, P. ve Uçanok, Z. (2012). Okul Ortamı ve Sanal Ortamda Meydana Gelen Akran Zorbalığı Ne Ölçüde Örtüşüyor. Türk Psikoloji Dergisi, Cilt: 27, Sayı:69, 81-96.
• Campbell, M.A. (2005). Cyber Bullying: An Old Problem İn A New Guise?. Australian Journal of Guidance and Counselling, Cilt:15, Sayı:1, 68-76.
• Çivilidağ, A. ve Cooper, T. (2013). Ergenlerde Siber Zorba Ve Öfkenin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma: Niğde İli Örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, Cilt:6, Sayı:1, 497-511.
• Bayram, M. ve Saylı, N. (2011). Üniversite Öğrencileri Arasında Siber Zorbalık Davranışı. Suç Önleme Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, 143-152.
• Bingöl, N. ve Tanrıkulu, T. (2014). Siber Zorba Ve Mağdur Olma ile Algılanan Sosyal Destek Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 43, 1-8.
• Çetin, B., Akın, A. ve Eroğlu, Y. (2011). Koşullu Öz-Değer Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt:8, Sayı:1, 410-426.
• Çiftçi, H. (2018). Siber Zorbalık Davranışları ve Siber Mağduriyet Düzeylerinin Karşılaştırılması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 6, 887-897.
• Çiftçi, H. (2018). Öğrencilerin Siber Mağduriyet Düzeylerinin Karşılaştırılması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt: 6, Sayı:2, 1536-1567.
• Çimen, İ. D. (2018). Ergenlerde Siber Zorbalık, İnternet Aile Tutumu ve Aile İşlevselliğinin Etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, Cilt:19 Sayı: 4, 397-404.
• Demirtaş, Ö. ve Karaca, M. (2018). Siber Mobbing: Kavramsal Çerçeve, Öncülleri Ve Sonuçları. International Journal Of Entrepreneurship & Management Inquiries (Emı), Cilt:2, Sayı:2, 20-34.
• Dikmen, M. ve Tuncer, M. (2017). Akademisyenlerin Siber Zorbalığa Yönelik Algıları ve Mücadele Etme Yöntemleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 31, 675-686.
• Dilmaç, B. (2009). Sanal Zorbalığı Yordayan Psikolojik İhtiyaçlar: Lisans Öğrencileri İçin Bir Ön Çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Cilt:9, Sayı:3, 1291-1325.
• Dölek, N.(2002). İlk Ve Ortaöğretim Okullarındaki Öğrenciler Arasında Zorbaca Davranışların İncelenmesi Ve Zorbalığı Önleme Tutumu Geliştirilmesi Programının Etkisinin Araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ektiricioğlu, C., Arslantaş, H. ve Yüksel, R. (2020). Ergenlerde Çağın Hastalığı: Teknoloji Bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, Cilt:29, Sayı:1, 51-64.
• Eroğlu, Y. ve Güler, N. (2015). Koşullu Öz-değer, Riskli İnternet Davranışları ve Siber Zorbalık/Mağduriyet Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sakarya University Journal of Education, Cilt: 5, Sayı:3, 118-129.
• Eroğlu, Y. ve Peker, A. (2011). Aileden ve Arkadaştan Algılanan Sosyal Destek ve Siber Mağduriyet: Yapısal Eşitlik Modeliyle Bir İnceleme. Akademik Bakış Dergisi, Sayı 27, 1-20.
• Gezgin, D.ve Çuhadar, C.(2012). Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılık Düzeylerinin İncelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, 94-104.
• Gökler, R. (2009). Peer Bullying İn Schools. Journal Of Human Sciences, Cilt: 6, Sayı:2, 511-537.
• Hinduja, S. ve Patchin, W. (2011). Cyberbullying: An Exploratory Analysis Of Factors Related To Offending And Victimization. Deviant Behavior, Volume :29, Number:2, 129-156.
• Hoff, D. L. ve Mitchell, S. N. (2009). Cyberbullying: Causes, Effects, And Remedies. Journal of Educational Administration, Cilt:47, Sayı:5, 652-665.
• Karaman, G. ve Ünsal, H. (2017). Ortaokul Rehber Öğretmenleri, Bilişim Teknolojileri Öğretmenleri ve Yöneticilerinin Okullarda Yapılan Siber Zorbalık Çalışmaları Hakkındaki Görüşleri ve Siber Zorbalığın Önlenmesi Hakkındaki Önerileri. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, Cilt:3, Sayı:2, 62-85.
• Kestel, M. ve Akbıyık, C. (2016). Siber Zorbalığın Öğrencilerin Akademik Sosyal ve Duygusal Durumları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 844-859.
• Kimberly L.M. (2008). "Cyberbullying: A Preliminary Assessment for School Personnel". Psychology in the Schools, Cilt: 45, Sayı:4, 323-348.
• Korkmaz, A. (2016). Siber Zorbalık Davranışları Sergileme ve Siber Zorbalığa Maruz Kalma Durumlarının Karşılaştırılması. TRT Akademi. Cilt:1, Sayı:2, 622-639.
• Kowalski, R. M. ve S. P. Limber. (2007). Electronic Bullying Among Middle Students. Journal Of Adolescent Health, Cilt:41, Sayı:6, 22-30.
• McLoughlin, C. ve Lee, M. J. (2007). Social Software And Participatory Learning: Pedagogical Choices With Technology Affordances İn The Web 2.0 Era. Ascilite Conference, 2-5 December, Singapore.
• Metli, G. (2017). Ortaokul Öğrencilerinin Siber Zorbalık, Siber Mağduriyet ve İnsani Değerleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Olweus, D. (1993). Bullying At School: What We Know And What We Can Do. Malden, MA Blacwell Publishers Ltd.
• Olweus, D. (1999). Sweden. In P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano & P. Slee (Eds.), The nature of school bullying: A cross national perspective (pp. 7-27). London and New York: Routledge.
• Özer, H. (2014). Ortaokul Öğrencilerinin Siber Zorba/Siber Kurban Yaşantıları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:41, 1-17 .
• Peker, A., Eroğlu, Y. ve Çitemel, N. (2012). Boyun Eğici Davranışlar ile Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet Arasındaki İlişkide Cinsiyetin Aracılığının İncelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. Cilt:9, Sayı:1, 206-221.
• Pekşen Süslü, D. (2016). Lise Öğrencileri Arasında Benlik Saygısı, Anne, Baba ve Yaşıtlarıyla İlişkilerde Siber Zorbalık Ve Siber Mağduriyet Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Polat, Z. ve Bayraktar, S. (2016). Ergenlerde Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet ile İlişkili Değişkenlerin İncelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, Cilt:5, Sayı:1, 115-132.
• Semerci, A. (2017). Lise Öğrencilerinin Siber Zorbalık ve Mağduriyet Durumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:25, Sayı:4, 1285-1300.
• Serin, H. (2012). Ergenlerde Siber Zorbalık, Siber Mağduriyet Yaşantıları ve Bu Davranışlara İlişkin Öğretmen ve Eğitim Yöneticilerinin Görüşleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• Solmaz, B. ve Görkemli, N. (2012). Yeni Bir İletişim Alanı Olarak Sosyal Medya Kullanımı ve Konya Kadın Dernekleri Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 28, 183-189.
• Solmaz, B., Tekin, G., Herzem, Z. ve Demir, M. (2013). İnternet ve Sosyal Medya Kullanımı Üzerine Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt:7, Sayı:4, 23-32.
• Summak, M . (2019). Sosyal Ağlarda Siber Mağduriyet Deneyimleri ve Sosyal Kaygı İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt:7, Sayı:16, 851-869.
• Şahin, M., Serkan, Ö. ve Er, S. (2010). Lise Öğrencilerinin Siber Zorba Davranışlarda Bulunma ve Maruz Kalma Durumlarına İlişkin Görüşleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:21, 257-270.
• Tamer, N. ve Vatanartıran, S. (2014). Ergenlerin Teknolojik Zorbalık Algıları. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, Cilt: 1, Sayı: 2, 1-20.
• Tanrıkulu İ. (2018). Cyberbullying Prevention And İntervention Programs İn Schools: A Systematic Review. School Psychology International, 74-91.
• Taş, M. K. (2014). Pazarlama İletişiminde Sosyal Medya Kullanımı: Sigorta Pazarına Bir Uygulama (Master's Thesis). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul. Taşner, M. (2011). Anında Pazarlama: Web 3.0 Pazarlama Kılavuzu, İstanbul: MediaCat Yayınları.
• Taylan, H. H., Aydın, F. ve Topal, M. (2017). Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorba Olma Durumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi: Sakarya İli Örneği.Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying,Cilt:4, Sayı:1, 41-59.
• Tokunaga, R. S. (2010). Following You Home From School: A Critical Review And Synthesis Of Research On Cyberbullying Victimization. Computers in Human Behavior, Cilt:26, 277–287.
• Topçu, Ç., Erdur-Baker, Ö. ve Çapa-Aydin, Y. (2008). Examination Of Cyberbullying Experiences Among Turkish Students From Different School Types. CyberPsychology & Behavior, Cilt:11, Sayı:6, 643-648.
• Turan, S. G. (2013). Siber Akran Zorbalığı Üzerine Bir Araştırma: İstanbul Örneklemi. XV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 37-44.
• Vural, Z. B. A., ve Bat, M. (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Journal Of Yasar University, Cilt: 20, Sayı: 5, 3348-3382.
• Ybarra, M. ve Mitchell, K. (2004). Çevrimiçi Saldırgan / Hedefler, Saldırganlar ve Hedefler: İlişkili Gençlik Özelliklerinin Karşılaştırılması. Çocuk Psikolojisi ve Psikiyatrisi Dergisi, Cilt: 45, Sayı:7, 1308-1316.
• Yaman, E., Eroğlu, Y. ve Peker, A. (2010). Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yaman E., Eroğlu Y. ve Peker A. (2011). Başa Çıkma Stratejileriyle Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık. İstanbul: Kaknüs Yayınları. 56-78.
• Yaman, E., Karakülah, D. ve Dilmaç, B. (2013). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Değerlerini Yordayan İki Önemli Değişken: Siber Zorbalık Eğilimleri ve Okul Kültürü Arasındaki İlişki. Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt:11, Sayı: 26, 323-337.
• Yaman, E. ve Peker, A. (2012). Ergenlerin Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyete İlişkin Algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 3, 819 -833.
• Yiğit, M.ve Seferoğlu, S. (2017). Siber Zorbalıkla İlişkili Faktörler ve Olası Çözüm Önerileri Üzerine Bir İnceleme, Cilt:4, Sayı:2, 13-49.
• Zengin, U. (2018). Üniversite Öğrencileri Arasında Siber Mağduriyet ve Zorbalık. Pamukkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2-10.
• Willard, N. (2007). Cyberbullying And Cyberthreats. U.S.A: Research Pres.