An Examination of The Failed Literary Organizations in The First Half of The 20th Century

Yıl 2024, Sayı: 30, 84 - 96

Hakan Pekdemir

https://doi.org/10.33404/anasay.1478443

Öz

In contemporary Turkish literature, non-governmental organizations (NGOs) have diversified alongside innovations and freedoms. Moreover, the implementation of the knowledge acquired by intellectuals sent to the West contributes to the development of legal entities. The repression applied during the final years of the Ottoman Empire hindered the development of NGOs. Confronted with numerous obstacles, Turkish intellectuals were unable to put their ideas and plans into action. Their projects were closely monitored and suppressed by the government. Another significant factor leading to the failure of these legal entities was the discord among the intellectuals. These failed initiatives, however, served as valuable examples for the successful organizations that would emerge in the future. They paved the way for the establishment of enduring institutions. It is observed that unsuccessful examples of NGOs increased during periods of repression in both the Ottoman Empire and the Republic of Turkey. These failures provide important insights into the historical and political context of the time. Moreover, such examples contributed to the diversity of content in periodicals and intensified the literary scene. In this study, the development of NGOs in contemporary Turkish literature will first be examined. Then, attention will be focused on organizations considered unsuccessful examples, including the Sahne-i Osmaniye Literary Committee, the Hayâlât Society/Dârü’l-Hayâlât Society of Horizons, Ahmet Haşim Admirers' Society, the Academy of Literature, and the Young Writers Association.

Anahtar Kelimeler

New Turkish Literature, Non-governmental Organızatıons, Unsuccessful Examples.

20. Yüzyılın İlk Yarısındaki Başarısız Edebî Örgütlenmeler Üzerine Bir İnceleme

Öz

Çağdaş Türk edebiyatındaki sivil toplum kuruluşları yeniliklerle ve özgürlüklerle beraber çeşitlenir. Buna ek olarak batıya gönderilen aydınların öğrendiklerini uygulamaya koyması tüzel kişiliklerin gelişimini sağlar. Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında uygulanan baskı STK’ların gelişimini önler. Engellerle karşılaşan Türk aydını fikirlerini ve planlarını harekete geçiremez. Projeleri ülke yönetimince takip ve baskı altına alınır. Tüzel kişiliklerin başarısızlıkla sonuçlanmasındaki bir diğer önemli faktör aydınların arasında yaşanan uyumsuzluklardır. Başarısızlıkla sonuçlanan bu girişimler kendinden sonra kurulacak olan başarılı kuruluşlar için birer örnek mahiyetindedir. Onlar geleceğin köklü kuruluşlarının öncüsü durumundadır. Sivil toplum kuruluşlarındaki başarısız örneklerin Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye Cumhuriyeti’nin baskı devirlerinde artığı görülür. Başarısız örnekler devrin tarihî ve siyasi yapısı hakkında bilgiler vermektedir. Bu örnekler süreli yayınların sayfalarında çeşitliliğin olmasına ve edebî ortamın kızışmasına sebebiyet verir. Bu çalışmada ilk önce çağdaş Türk edebiyatındaki sivil toplum kuruluşlarının gelişimi hakkında bilgi verilecektir. Ardından başarısız örnek olarak değerlendirilen Sahne-i Osmaniye Edebî Heyeti, Hayâlât Cemiyeti/ Dârü’l-Hayâlât Cemiyet-i Âfâkıyesi, Ahmet Haşim’i Sevenler Cemiyeti, Edebiyat Akademisi ve Genç Yazarlar Derneği üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Türk Edebiyatı, Sivil Toplum Kuruluşları, başarısız örnekler.

Kaynakça

• Akbal, O. (1990). Anı Değil Yaşam. (1. Baskı). İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Ali Kemâl. (1985). Ömrüm. İstanbul: İsis Yayımcılık.
• Anar, T. (2020). Mekândan Taşan Edebiyat Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri. (1. Baskı). İstanbul: Ketebe Yayınları.
• And, M. (2014). Başlangıçtan 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. (7. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Es, H. F. Akademi Edebiyatımız İçin Bir Sanatoryum Olabilir, Akşam Gazetesi, S. 7320, 5 Mart 1939, 7.
• Es, H. F. Akademi Yeniye Karşı Zaman Zaman Cephe Alır, Akşam Gazetesi, S. 7306, 19 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bazen Büyük Tahsisatla Kurulan Bir akademi Bir Fare Bile Doğuramaz, Akşam Gazetesi, S. 7294, 7 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bir Mütehassıslar Heyeti İçin Kolaylıklar 40-50 Kişi Bulunur, Akşam Gazetesi, S. 7300, 13 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bir Şehir Meclisimiz Var. Bir Sıhhiye Meclisimiz Var. Akşam Gazetesi, S. 7295, 8 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bir Şiirin Güzel Olması İçin Onda Mutlaka Mana Aranmaz. Akşam Gazetesi, S. 7301, 14 Şubat 1939, 7/9.
• Es, H. F. Bizde Bir Edebiyat Akademisi Kurulursa Bir Fayda Çıkar mı?. Akşam Gazetesi, S. 7298, 11 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bizde Edebiyat Akademisine Lüzum Var mıdır? Yok mudur. Akşam Gazetesi, S. 7290, 3 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bizde Roman Kahramanları Hiç Aksaray’a Edirnekapı’ya Uğramazlar. Akşam Gazetesi, S. 7297, 10 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bu Gidişle ‘Yazık Oldu Süleyman Efendiye’ Mısraı da Eskiyecektir. Akşam Gazetesi, S. 7314, 27 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bugün Edebiyat Meclislerden Salonlardan Sökülüp Atılmıştır. Akşam Gazetesi, S. 7299, 12 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bugünkü Edebiyatta En Göze Çarpan Şey: Neşesizlik. Akşam Gazetesi, S. 7292, 5 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bugünkü Gençler Edebiyatın Tamamıyla Lüzumsuz Bir Şey Olduğuna Kanidirler. Akşam Gazetesi, S. 7296, 9 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Bugünkü Köylü Edebiyatımız İçin Tamamıyla Meçhul Bir İnsandır. Akşam Gazetesi, S. 7293, 6 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Edebiyat Akademisi İçin Kimlerin Zevkinden İstifade Edilir. Akşam Gazetesi, S. 7315, 28 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Edebiyat Mükâfatına Şimdilik Lüzum Yoktur, Çünkü…. Akşam Gazetesi, S. 7291, 4 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F.. Edebiyatımızın En İlerlemiş Tarafı Şüphesiz Tiyatromuzdur”, Akşam Gazetesi, S. 7303, 16 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Encümen-i Dâniş’den Evvel Edebiyat Adamları Nerede Toplanırlardı?, Akşam Gazetesi, S. 7309, 22 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Fikret, Halit Ziya’yı Alafranga Bulurdu Fakat. Akşam Gazetesi, S. 7317, 2 Mart 1939, 7.
• Es, H. F. Ortada Fertlerin Yapamayacağı Bir Çok Mühim İşler Var. Akşam Gazetesi, S. 7302, 15 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Ortaya Zabıta Nevinden Yeni Şiirler Çıkıyor. Akşam Gazetesi, S. 7316, 1 Mart 1939, 7.
• Es, H. F. Sanat Yalnız ve Sadece Köyden Köylüden Bahsetmek Değildir. Akşam Gazetesi, S. 7310, 23 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Sarayburnu ile Üsküdar Arasında Büyük Bir Köprü Kurmak. Akşam Gazetesi, S. 7304, 17 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Şiirde Bir Değil Hatta Bir Çok Manalar Ararım.. Akşam Gazetesi, S. 7312, 25 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Şiirde Mana Aramayanlar Niçin Kelime Kullanıyorlar?. Akşam Gazetesi, S. 7311, 24 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Tanzimat, Servet-i Fünûn, Fecr-î Âti Edebiyatları Bize Ne Verdi?. Akşam Gazetesi, S. 7308, 21 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F.. Telif Hakkı Kanununun Hemen Değişmesi Lazımdır. Akşam Gazetesi, S. 7313, 26 Şubat 1939, 7.
• Es, H. F. Yeni Şair Bize Kalbi Yerine Nasırını Gösteriyor. Akşam Gazetesi, S. 7319, 4 Mart 1939, 7.
• İmzasız. Şair Haşim’in Ölümünün Yıl Dönümü Anıldı. Haber Gazetesi, S. 754, 5 Haziran 1934, 5.
• İz, M. (2013). Yılların İzi. (5. Baskı). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Lutfi, M. Ahmet Haşim’i Sevenler Cemiyeti Diye Bir Teşekkül Vücuda Getirmek Doğru mudur?. Yolların Sesi Mecmuası, S. 22, 7 Ekim 1934, 409-410.
• Türk, H. (2014). 10 Temmuz Meşrutiyet Bayramı (Türk Aydınlarının II. Meşrutiyet Hakkındaki Duygu ve Düşünceleri). (1. Baskı). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Uzun, M. İ. (Haz.). (2021). İstanbul Beyefendisi Mahir İz’den İzler. (1. Baskı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Yedigün Mecmuası. Edebiyat Akademisine Kimler Girebilir?. Yedigün Mecmuası, S. 311, 21 Şubat 1939, 14-16.