12 Eylül Ara Rejiminin Kültür Politikası Bağlamında Atatürk’ün 100. Doğum Yılı Faaliyetlerine Yönelik Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: 32, 44 - 60

Yusuf Ziya Keskin , Eray Üzümcü

https://doi.org/10.33404/anasay.1699317

Öz

Bu çalışma, 12 Eylül 1980 askeri müdahalesi sonrasında oluşan ara rejim döneminde, Türkiye’de şekillenen kültür politikaları çerçevesinde, Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı kapsamında gerçekleştirilen faaliyetleri incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede, 1981 yılı boyunca düzenlenen yarışmalar, sergiler, bilimsel toplantılar ve basım-yayım faaliyetleri aracılığıyla Atatürk imgesi yeniden vurgulanmış ve dönemin kültürel söylemi güçlendirilmiştir. Dolayısıyla bu çalışma, 100. Yıl faaliyetlerinin yalnızca törensel pratiklerle sınırlı olmadığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, özellikle ara rejim döneminin hükûmet programı ve faaliyetleri ile kültür politikasının şekillenmesinde belirleyici rol üstlenen Millî Eğitim Bakanlığı ve Kültür Bakanlığı gibi temel kurumların hazırladığı plan, program ve uygulama metinleri incelenmiştir. Ayrıca, dönemin basın organları ve kültür yayınlarında yer alan içerikler de değerlendirilerek Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerin kamuoyuna yansıyan boyutu ortaya konulmuştur. Özetle, bu çalışmada literatürde sınırlı şekilde ele alınan Atatürk’ün 100. Doğum Yılı faaliyetlerinin, dönemin kültür politikasıyla olan ilişkisi ele alınmış ve faaliyetlerin sosyolojik temelleri açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

12 Eylül Ara Rejimi , Atatürk Odaklı Faaliyetler , 1981 Atatürk Yılı , Kültür Politikası.

Etik Beyan

“12 Eylül Ara Rejiminin Kültür Politikası Bağlamında Atatürk'ün 100. Doğum Yılı Faaliyetlerine Yönelik Bir İnceleme” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Bu araştırma etik kurul kararı zorunluluğu taşımamaktadır. Makale, Etik Kurulları Yayın Etiği Komitesinin (Committe on Publication Ethics-COPE) yazar, hakem ve editörler için belirtilen kurallardan yararlanılarak oluşturulmuş olan Anasay dergisi etik kuralları çerçevesinde yazılmıştır

AN EXAMINATION OF THE 100TH ANNIVERSARY ACTIVITIES OF ATATURK'S BIRTH IN THE CONTEXT OF THE CULTURAL POLICY OF THE SEPTEMBER 12 INTERIM REGIME

Öz

This study aims to examine the activities carried out within the framework of Atatürk’s 100th Birth Anniversary in the context of cultural policies shaped in Turkey during the interim period following the military intervention of September 12, 1980. Within this framework, the Atatürk image was re-emphasized and the cultural discourse of the period was reinforced through competitions, exhibitions, scientific meetings, and publishing activities held throughout 1981. Therefore, this study seeks to demonstrate that the 100th Anniversary activities were not limited solely to ceremonial practices. Accordingly, the plans, programs, and implementation texts prepared by key institutions such as the Ministry of National Education and the Ministry of Culture which played a decisive role in shaping cultural policy and government programs during the interim period were examined. Additionally, the content featured in contemporary press outlets and cultural publications was evaluated to reveal the public dimension of the activities conducted for Atatürk’s 100th Birth Anniversary. In summary, this study addresses the limited literature on the 100th Birth Anniversary activities, analyzes their relationship with the cultural policy of the period, and explains the sociological foundations of these activities.

Anahtar Kelimeler

September 12 Interim Regime , Atatürk Centered Activities , 1981 Atatürk Year , Cultural Policy

Kaynakça

• Millî Eğitim Bakanlığı Beyaz Kitabı (1981–1982 Öğretim Yılındaki Gelişmeler). Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Millî Kültür Dergisi. (1981, Mayıs). 2(12).
• Millî Kültür Dergisi. (1981, Haziran). 3(1).
• Tan, N. (1981). II. Milletlerarası Folklor Kongresi’nin Ardından. Millî Kültür, 3(3), 61-64.
• T.C. Başbakanlık. (1981). Hükümetin ana faaliyetlerinin özeti (22.9.1980-22.9.1981). Ankara: Başbakanlık Basımevi. Bakış Dergisi. (1982). 1(3).
• Arslan, H. T. (2023). Türkiye’de Askerî Müdahale Dönemlerinde Atatürk ve Atatürkçülük. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 19 (37), ss.37–72.
• Canlı, A. (2024). Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı Kutlamaları (1981 Yılı İçerisinde Türkiye’de Yapılan Kutlamalar). 10. Uluslararası Atatürk Kongresi Bildiriler Cilt I ss. 145–193. Ankara. https://doi.org/10.51824/978-975-17-6042-5.06
• Cumhuriyet. (1981, 24 Haziran). Kültürel etkinlikler yararlı oldu. Cumhuriyet, ss. 3.
• Erkan, H. & Erkan, C. (1998). Kültür politikamızda yeni boyutlar: Türkiye’nin geleceğe yönelik kültür değerleri ve politikaları. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Evren, K. (1994). Zorlu Yıllarım 1. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Giritli, İ. (1983). Kemalizm İdeolojisi. Atatürkçülük, II. Kitap, Ankara: Genelkurmay Basımevi. ss. 59–72.
• İlahiyat Vakfı Yayınları. (1981). Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılında Türkiye 1. Din Eğitimi Semineri. Ankara.
• İnan, A. (1980). M. Kemal Atatürk'ün doğumunun 100. yıldönümü (19 Mayıs 1981) Türk Tarih Kurumu'nun kuruluşunun 50. yıldönümü (15 Nisan 1981). Belleten, 44 (176), ss. 629-641.
• Kantarcıoğlu, S. (1998). Türkiye Cumhuriyeti hükümet programlarında kültür. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kutlama Koordinasyon Kurulu Başkanlığı. (1981). Atatürk’ün Doğumunun 100. Yıldönümü Kutlama Programı. Ankara.
• Hedef Dergisi (1981, Şubat). 2(24).
• Millî Kültür Dergisi. (1981, Nisan). 2(11).
• T.C. Başbakanlık. (1982). Hükümetin ana faaliyetleri (12/9/1981-12/9/1982). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Millî Kültür Dergisi. (1981, Ekim). 3(5).
• Millî Kültür Dergisi. (1981, Kasım). 3(6).
• Millî Kültür Dergisi. (1981, Aralık). 3(7).
• T.C. Başbakanlık. (1983). Hükümetin ana faaliyetleri (12/9/1982-12/9/1983). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Cumhuriyet. (1981, 6 Ocak). Atatürk yılı törenlerle başladı. Cumhuriyet, ss. 1.
• Milliyet Aktüalite. (1981, 11 Ocak). Gurur yılımız 1981’de gurur veren bir anıt. ss. 4.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (1982, 18 Ocak). Tebliğler Dergisi, 45(2104). https://dhgm.meb.gov.tr/tebligler-dergisi/1982/2104-ocak-1982.pdf
• Cumhuriyet. (1981, 14 Mart). Atatürk’ün Harp Okulu’na girişi törenle anıldı. Cumhuriyet, ss. 1.
• Milliyet. (1981, 23 Mart). Sağlam: “Okur-yazar olmayan en yakın okula başvursun.” ss. 7.
• Üzümcü, E. (2023). 12 Eylül Ara Rejim Döneminde Kültür Politikası Oluşturulmasına Yönelik Uygulamalar (1980-1983), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Millî Güvenlik Konseyi. (1980, 19 Eylül). Tutanak dergisi (Cilt:1,Birleşim,1).
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MGK_/d01/c001/mgk_01001001.pdf
• T.C. Resmî Gazete. (1980, 26 Eylül).(Sayı 17117). https://www.resmigazete.gov.tr/
• Tercüman. (1981, 11 Eylül). İkinci Tarım Kongresi 19-23 Ekim tarihleri arasında toplanacak. Tercüman, ss. 4.
• Cumhuriyet. (1987, 28 Aralık). Ankara AKM’yi Evren açtı. Cumhuriyet, s. 1.