Maddî Delillerden Hareketle Allah’ın Varlığının Temellendirilmesi: Şa‘râvî Örneği

Yıl 2023, , 95 - 112, 26.06.2023

Hamdi Yalçın

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1269749

Öz

Allah’ın varlığı meselesi her dönemde felsefî ve teolojik tartışmaların en önemli ve temel meselelerinden birini teşkil etmiştir. Allah’ın duyu ve tecrübeye konu olmaması varlığının temellendirilmesi için farklı yollara başvurmayı gerekli kılmıştır. İtikadın ispatı ve savunusu noktasında Şa‘râvî de dönemin ve şartların dinamiklerini zorlamış bu hususta kendine özgü bir metot benimseyerek Allah’ın varlığına dair deliller arz etmiştir. O, evrenin yapısından, Kur’ân’daki gaybî ve tarihî haberlerden hareketle mantığa dayalı, akla hitap eden ikna edici deliller sunmuş, Allah’ın varlığını temellendirmeye girişmiştir. Allah’ın varlığını inkâr eden natüralist, materyalist, ateist ve darwinist anlayışları reddederek evrendeki yaşamın kör tesadüflere ve maddeye bağlanılamayacağını tabiata ve maddeye hayat verenin yüce bir varlık ve kuvvet sahibi olması gerektiğini ve bunun da ancak Allah olabileceğini mantıkî delillerle ortaya koymuştur. Bu çalışmada Şa‘râvî’nin naklî delillerin yanı sıra astronomi, jeoloji, jeofizik ve oşinografi gibi pek çok bilim dalından hareketle Allah’ın varlığını nasıl temellendirdiği, mezkûr problemin izahına dair ortaya koyduğu farklı fikir, düşünce, analiz ve yaklaşım tarzının ne olduğunun tespiti amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Şa'râvî, Madde, Varlık, Tabiat

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Tefsîru cüz-i amme. Mısır: Matba‘atü Mısır, 1341/2010.
• Afiye, Muhammed Semih. el-Kur’ân ve ulûmu’l-ard. b.y.: ez-Zehrâu li’l-İ‘lâmi’l-Arabî, 1414/1994.
• BAİLLY, Auguste. Bizans Tarihi. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, ts.
• Batuk, Cengiz. “Nemrud”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/554-555. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Bayram, Mikail. Fil Olayının Mahiyeti ve Fil Suresi. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2018.
• Câbirî, Muhammed Abid. Fehmü’l-Kur’âni’l-hakîm. Mağrib: Dârü’n-Neşr el-Mağribiyye, 2008.
• Durukan, Emra. “Tarihe Yön Veren Çeviriler Septuaginta ve Reşid Taşı (Rosetta)”. Diyalog, 1 (2017). 113-130.
• Eren, Şadi. Kutsal Kaynaklar Işığında Gelecekten Haberler. İstanbul: Nesil Yayınları, 2. Basım, 2007.
• Gibbon, Edward. Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi. İstanbul: İndie Kitap, 2020.
• Görgün, Hilal. “Şa‘râvî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2010), 38/350-351.
• Gülcan, Nur Yeliz. “Tarihsel Süreçte Dinin Bilimsel Alandaki Etkileri Açısından Din-Bilim İlişkisi”. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Ankara: 2008), 183-194.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecmaʿu’z-zevâʾid ve menbaʿu’l-fevâʾid. thk.
• Husamuddîn el-Kudsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsi, 1414/1994.
• İbn Useymin, Muhammed b. Salih. el-Kenzü’s-semîn, fi Tefsîri İbn Useymin. thk. Âdil b. Sa‘d. Beyrut: Kitâb-Naşirûn, 2010.
• Kırca, Celâl. Kur’ân ve Fen Bilimleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 5. Basım, 2005.
• Kızılşeker, Abdurrahim. Kur’ân’ın Bilime Aykırılığı İddiası ve İlmî İ‘câz. Ankara: Sonçağ Yayınları, 2021.
• Kuran Araştırmaları Grubu, Kur’an Hiç Tükenmeyen Mucize, İstanbul: İstanbul Yayınevi, 62. Basım, 2021.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. Mısır: Şeriketu Mektebe ve Matbaatu Mustafa el-Halebî ve Evlâdihî, 1946.
• Neccâr, Zağlûl. el-Arz fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 2005.
• Ostrogorsky, Georg. Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih kurumu Yayınları, 10. Basım, 2019.
• Özel, Recep Orhan. “Fil Sûresi ile İlgili Modern Yorumların Kritiği”. Tefsir Araştırmaları Dergisi, 4/2 (2020), 337-371.
• Polater, “Kadir. Kur’ân ve Kitâbı Mukaddes’e Göre Yûsuf Kıssası”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 7 / 2 (Nisan 2007), 9-50.
• Said, Ebü’l- Ayneyn. eş-Şa’râvî ellezi lâ na’rifuhu. Kâhire: Dâru Ahbaril-Yevm, 4. Basım, 1995.
• Saraç, Celal. İyonya Pozitif Bilimi Temel Kaynakları ve Etkileri. İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası, 1971.
• Stathakopoulos, Dionysios. Bizans İmparatorluğunun Kısa Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Cennetle Müjdelenen On Sahabi: Aşere-i Mübeşşere. çev. Mustafa Özcan. İstanbul: Özgü Yayıncılık, 2012.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Dört Halife. çev. Mustafa Özcan. İstanbul: Özgü Yayıncılık, 2012.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. el-Edilletü’l-mâddiyye ʿalâ vücûdi’llâh. b.y.: Müessesetü Ahbaril-Yevm, 1989.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. el-Ğayb. b.y.: Metâbi‘u Ahbâri'l-Yevm, ts.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Hivâr maʿa’ş-Şeyḫ Muḥammed Mütevellî eş-Şaʿrâvî ve kadâya’l-ʿasr. Kahire:Dârü’l-Cîl, 2. Basım, ts.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Kur’an Mucizesi. çev. M. Sait Şimşek. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 4. Basım, 2017.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Kur’an’da Kıyamet Sahneleri: Cennet ve Cehennem. çev. Erkan Bulut. İstanbul: Özgü Yayınevi, 2011.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Mu‘cizetü’l-Kur’ân. b.y.: Metâbi‘u Ahbâri’l-Yevm, ts.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Mu‘cizetü’l-Kur’ân. Kahire: el-Muhtârü’l-İslâmî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1398/1978.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsirü’ş-Şaʻrâvî. b.y.: Metâbi‘u Ahbâri'l-Yevm, 1418/1997.
• Şeybânî, Ebû Abdirrahmân Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. Müsnedi’l-İmâm Aḥmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnavûd v.dğr. 50 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1416/1995.
• Tarih Şeref, Abdülaziz. el-Mukaddimât fi’l-coğrafya’t-tabi‘iyye. b.y.: Merkezü’l-İskenderiyye, ts.
• Taslaman, Caner. Neden Müslümanım: İslam’a İnancın Delilleri. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2020.
• Tezcan, Tuğrul. Muhammed Mutavvelli eş-Şa‘râvî’nin Hayatı ve Tefsir Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2001.
• Vasiliev, Alexander A. Bizans İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• Yeşilyurt, Ahmet. Polis Mecmuası (1913-1928)’nda Polis ve Cinayet. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2013.
• Yılmaz, Taha. “İslâm Yargı Sistemine Göre DNA ve Parmak İzinin Delil Olma Değeri”. Danişname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2021), 67-88.
• Zeki, Coşkun. “Şeyh Muhammed Mütevellî eş-Şa‘râvî’nin Hayat ve Ölüm Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/9 (Kars: 2018), 79-88.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Beyrut: Daru’l Kitabi’l-Arabî, 1407/1986, 3. Basım, 1407/1986.
• Zindanî, Abdulmecid. Kur’ânda İlmî Mucizeler. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2. Basım, 1995.
• BBC, British Broadcasting Corporation, “Avrupa'da sert kış can alıyor”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38562619. (Erişim Tarihi: 31.03.2023).
• EURONEWS, “ABD ve Avrupa'da sert kış can alıyor”, https://tr.euronews.com/2018/03/03/abd-ve-avrupa-da-sert-k-s-can-al-yor#vuukle-comments-439923. (Erişim Tarihi: 31.03.2023).
• VOA (Voice of America), IMF: “Sert Kış Avrupa’da Huzursuzluğa Neden Olabilir”, https://www.voaturkce.com/a/ima-uyardi-sert-kis-avrupada-huzursuzluga-neden-olabilir/6748432.html. (Erişim Tarihi: 31.03.2023).
• SPUTNİKNEWS, “Mekke'de şiddetli yağış uyarısı nedeniyle eğitime uzaktan devam edilecek”, https://sputniknews.com.tr/20230312/mekkede-siddetli-yagis-uyarisi-nedeniyle-egitime-uzaktan-devam-edilecek. (Erişim Tarihi: 11.04.2023)