Muhammed b. İbrahim ve Yûsuf u Zuleyhâ’sı

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 20, 12.06.2016

Mehmet Şahin

Öz

Konusunu kutsal kitaplardan alan Yûsuf u Züleyhâ hikâyesi Klasik Türk

Edebiyatı, Modern Türk Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatında sıkça ele alınmış

bir konudur. Arap, Fars ve Türk edebiyatında çoğunluğu manzum olarak

kaleme alınmış pek çok örneği vardır. Manzum örneklerinin yanında, gerek

müstakil, gerekse tefsir ve Kısas-ı Enbiyalar içerisinde olmak üzere çok kıymetli

mensur örnekleri de vardır.

Eski Türk Edebiyatı’nda çoğunlukla manzum eserler ön planda olduğundan

manzum Yûsuf u Züleyhâ’lar daha çok tanınmış ve yayılmıştır. Haliyle yapılan

ilmî çalışmalar da bu yönde olmuştur. Bugüne kadar 50 adet manzum örneği

tespit edilmiştir. Halbuki Eski Türk Edebiyatı’nda yazılmış mensur Yûsuf u

Züleyhâ hikayeleri de bulunmaktadır. Bu eserler, bazıları üzerinde münferit

ilmî çalışmalar olsa da, toplu bir şekilde değerlendirilmemiştir.

Yûsuf u Züleyhâ Arapça, Farsça ve Türkçe cümlelerle örülü ve şiirsellikle dolu

bir eserdir. Muhammed b. İbrahim âhengi, akıcılığı ve hareketi sağlamak

amacıyla seci’lerden faydalanmakla yetinmemiş, edebî sanatların birçoğunu

kullanarak özgün bir üslûp oluşturmuştur. Türkçeyi yermesine rağmen

eserinde Türkçe, Arapça ve Farsça dillerinin imkanlarını kullanmaktan geri

durmamıştır. Arapça ve Farsça sözcükleri kullanmada gösterdiği mahareti

Türkçede de göstermiştir. Eserde seciler ve simetrik cümleler çoğunluktadır.

Cümleler anlaşılır, üslubu akıcı ve coşkundur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Mensur, Muhammed b. İbrahim, Yûsuf u Züleyha

Kaynakça

• Akbıyık, Ali, Abdullah b. Abbâs Hayatı ve Şahsiyeti, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2007, s. 4-56.
• Bayat, Ali Haydar, “Ahî Çelebi, Mehmed”, TDVİA, C. 1, İstanbul, 1988, s. 528.
• Bilmen, Ömer Nasuhî, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakâtü’l-Müfessirîn), Bilmen Yayınevi, Ankara, 1960, s. II/502.
• Cunbur, Müjgan - Sernikli, Altınay - Kaya, Dursun (Hazl.), Milli Kütüphane Yazmalar Kataloğu III: İslam Dini, Kur’ân Bilimleri, Tefsir, Ankara 1992, Milli Kütüphane Başkanlığı.
• Çakan, İ. Lütfi – Eroğlu, Muhammed, “Abdullah b. Abbas b. Abdülmuttalib”, TDVİA, İstanbul, 1988, C. 1, İstanbul 1988, s. 76- 79.
• Çarşılı, İsmail Hakkı Uzun, “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Derslere Dair”, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara 1988, s. 39-43.
• Demir, Mahmut – Özafşar, Mehmet Emin, “Vehb b. Münebbih”, TDVİA, C. 42, İstanbul, 2012, s. 608-610.
• Dolu, Halide, “Yûsuf Hikâyesi Hakkında Birkaç Söz ve Bazı Türkçe Nüshalar”, İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. IV, Mayıs 1952, s. 419-445.
• Dursun Kaya, Niyazi Ünver ve E. Selma Kutlu (Hazl.), Milli Kütüphane Yazmalar Kataloğu VIII., Ankara 2005, Milli Kütüphane Başkanlığı. Eroğlu, Musa, el-Hasenu’l-Basrî’nin Arap Dilindeki Yeri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü, Konya 2008, s. 19-33.
• Ortaylı, İlber, “Galata”, TDVİA, C. 13, İstanbul, 1996, s. 303-307.
• Örs, Derya – Tuzcu, Kemal – Hekimoğlu, Muhammet (Hazl.), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yazma Eserler Kataloğu Üniversite A-B Koleksiyonları, Ankara 2006, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Örs, Derya – Tuzcu, Kemal – Hekimoğlu, Muhammet (Hazl.), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yazma Eserler Kataloğu (II/1) Mustafa Con AB Koleksiyonları, Ankara 2008, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Pala, İskender, “Hâkânî, Mehmed Bey”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa= detay&detay=3904, Erişim tarihi: 07.02.2015.
• Süleymaniye Kütüphanesi Nuri Arlasez Koleksiyonu Yazmalar İndeks Kataloğu, İstanbul 1991, Bedir Yayınevi.
• Süleymaniye Kütüphanesi Türkçe Yazmalar İndeks Kataloğu. [İstanbul]: [Süleymaniye Kütüphanesi] 1975.
• Tahir, Bursalı Mehmed, Osmânlı Müellifleri, 3 c., Matbaa-i Âmire, İstanbul 1333-1342.
• Turan, Şerafettin, “Silâhdar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2009, C. 37, s. 191-193.
• Uludağ, Süleyman, “Hasan-ı Basrî”, TDVİA, C. 16, İstanbul, 1997, s. 291-293. Uzun, Mustafa, “Hâkânî Mehmed Bey”, TDVİA, C. 15, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1997, s. 166-168.
• Ünal, Saliha, Hemmâm b. Münebbih ve Vehb b. Münebbih’in Hadis İlmindeki Yeri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü, Konya 2008, s.17-29.
• www.isam.org.tr
• www.kultur.gov.tr
• www.mkutup.gov.tr
• www.tdk.gov.tr
• www.turkishstudies.net
• www.turkoloji.cu.edu.tr
• www.yok.gov.tr