An Evaluation On The Reflections Of Views Of Imam Abu Hanifa And Imam Shafii About Being On Journey To Later Periods

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1, 81 - 105, 12.06.2016

Bedri Aslan

Öz

Benefiting from various authorizations depends on knowing the
distance of being on journey correctly. Determining this distance depends on
understanding some concepts. The distance of the journey is evaluated
according to the determination of concepts related with journey such as
parasang (fersah), berîd, mile and zira. In this study especially the views of
Imam Abu Hanifa and Imam Shafii about journey are explained and how these
views reflected to the later periods are discussed. In the article how the Hanafi
and Shafii scholars have distanced from the basic principles of their sects are
addressed in details.

Anahtar Kelimeler

Being on journey (seferi), Abu Hanifa, Shafii, Distance

Seferilik Tespiti Hususunda İmam Ebû Hanife ve İmam Şafiî’nin Görüşlerinin Sonraki Dönemlere Yansımaları Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Bazı ruhsatlardan faydalanılması, seferilik mesafesinin doğru bir şekilde
bilinmesine bağlıdır. Bu mesafeyi tespit etmek ise bazı kavramların
anlaşılmasına bağlıdır. Zira seferilikle ilgili olan fersah, berîd, mil ve zirâ’’
kavramlarının ölçüleri tespit edilerek seferin mesafesi belirlenmeye çalışılmıştır.
Makalede İmam Ebû Hanife ve İmam Şafiî’nin seferilikle ilgili görüşleri açıklanarak bunların sonraki dönemlere nasıl yansıdığı konusu üzerinde
durulmuştur. Ayrıca seferilik konusunda Hanefî ve Şafiî fakihlerin kendi
mezheplerinin temel prensiplerinden nasıl uzaklaştıkları örneklerle ortaya
konmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Seferilik, Ebû Hanife, Şafiî, Mesafe

Kaynakça

• Abderî, Ebû Abdullah Muhammed b. Yusuf b. Ebi’l-Kâsım (v. 897/1491), etTâc ve’l-İklîl li Muhtasari Halîl, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, yy, 1994.
• Aktan, Hamza, Seferilikte Zaman Mesafe Kriteri, Ensar Neşriyat. ty, yy.
• Âliş, Muhammed, Menhu’l-Celîl Şerhun ‛alâ Muhtasarı Seyyîd Halîl, Dârü’lFikr, Beyrut, 1989.
• Atar, Fahrettin, “Sefer”, DİA, Ankara, 2009.
• Aslan, Bedri, “Sem‛ani’nin Kavâtiu’l-Edille Adlı Kitabında Âhâd Haber Konusunda Debûsî’ye Yönelttiği Eleştiriler”, Artuklu Akademi Dergisi, 2015/2(1).
• Baâlevî, Abdurrahman b. Muhammed b. Hüseyn b. Ömer, Büğyetu’lMüsterşidin, Dârü’l-fikr, yy, ty.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin Ebû Bekir (v. 458/1065), Marifetu’s-Süneni ve’lAsâr, Dârü Küteybe, Beyrut, 1991.
• Büceyremî, Ömer el-Büceyremî eş-Şâfiî (v.1221/1086), Hâşiyetu’l-Büceyremî ‛alâ Şerhi’l-Hatîb, Dârü’l-Fikr, yy, 1995.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus (v. 1050/1640), Keşşâfu’l-Kınâ‛ ‛an Metni’l-İknâ‛, Tahk. Hilal Musaylıhî Mustafa Hilal, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1402.
• Bîrûnî, Muhammed b. Ahmed Ebû’r-Reyhân (v. 452/1061), Tahkîku ma li’lHind, ty, yy.
• Cevherî, İsmail b. Hammad (v. 398/1008), es-Sihâh, Dârü’l-Hadîs, Kahire, 2009.
• Cüveynî, Abdulmelik b. Abdullah b. Yusuf (v. 478/1086), Nihâyetu’l-Matlab fi Dirâyeti’l-Mezheb, Dârü’l-Minhâc, Cidde, 2007.
• Cuma, Ali, el-Mekayîl ve’l-Mevazînu’ş-Şeriyye, İkinci baskı, yy, 2009.
• Çetin, Cemal, Osmanlılarda Mesafe Ölçümü ve Tarihî Süreci, ty, yy.
• Döndüren, Hamdi, Seferilik Şartları ve Tabilik-Metbuluk, Ensar Neşriyat, ty, yy.
• Damad, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman (v. 1078/1668), Mecme‛u’l-Enhur fi Şerhi Multeke’l-Ebhur, Tahk. Halil İmran elMansur, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer b. Ahmed el-Bağdadî (v. 385/995), Sünenü’dDârekutnî, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 2004.
• Demirî, Muhammed b. Musa b. İsa b. Ali (v. 808/1406), en-Necmu’l-Vehhâc fi Şerhi’l-Minhâc, Dârü’l-Minhâc, 2004, yy.
• Dimyâtî, Muhammed el-Hatîb (v. 977/1570), el-İknâ‛ fî Halli Elfâzi Ebî Şucâ‛, Tahk. Mektebü’l-Buhûsi ve’d-Dirâsât, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1415.
• Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim el-Ensârî (v. 183/798), Kitabu’l-Hücce ala Ehli’lMedine, Dârü Alemi’l-Kütüb, 1983, yy.
• Emir Padişah, Muhammed Emin (v. 972/1565), Teysîru’t-Tahrîr, Dârü’l-Fikr, ty, yy.
• Ensarî, Şeyhu’l-İslâm Zekerîyya b. Muhammed b. Ahmed b. Zekerîyya (v. 926/1520), Esne’l-Metâlib fî Şerhi Ravdi’t-Tâlib, Dârü’l-Kitabi’l- İslamî, ty, yy.
• _________, el-Ğürerü’l-Behiyye fi Şerhi’l-Behceti’l-Verdiyye, Metbaatu’lMeymeniyye, ty, yy.
• Erdem, Suat, “İslam Hukukunda Seferiliğin Ölçütü”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı 18.
• Erkal, Mehmet, “Seferle İlgili Mesafe Ölçütleri”, Ensar Neşriyat, ty, yy.
• Ezherî, Süleyman b. Ömer b. Mansur (v. 1204/1790), Futuhâtu’l-Vehhâb bi Tavdîhi Şerhi Menheci’t-Tullâb, Dârü’l-Fikr, ty.
• Firûzabâdî, Muhammed b. Yakup (v. 817/1415), el-Kâmûsu‟l-Muhît, yy, ty.
• Gönenç, Halil, Büyük Şafiî İlmihali, İlim Yayınları, İstanbul. ty.
• Gazzalî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed (v. 505/1111), el-Vasît fi’l-Mezheb, Tahk. Ahmed Mahmud İbrahim ve Muhammed Muhammed Tamir, Dârü’s-Selâm, yy 1997.
• Gözübenli, Beşir, “Elmalılı Hamdi Yazır’ın Seferilik konusunda Yaklaşımı”, Ensar Neşriyat, yy, ty.
• Halil, Halil b. Ahmed el-Ferâhîdî (v. 170/787), Kitabu’l-Ayn, Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 2003.
• Halvetî, Ahmed b. Muhammed (v. 1241/1825 ), Bulğatu’s-Sâlik li Ekrabi’lMesâlik, Dârü’l-Mearif, ty, yy.
• Huraşî, Muhammed b. Abdullah (v. 1101/1690), Şerhu Muhtasarı Halil li’lHuraşi, Dârü’l-Fikr, Beyrut, ty.
• Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Ali b. Hacer (v. 974/1566 ), Tuhfetu’lMinhâc fi Şerhi’l-Minhâc, el-MektEbû’t-Ticariyye, Mısır, 1983.
• Kâsânî, Alâuddîn (v. 587/1191), Bedâi‛u’s-Sanâi‛ fî Tertibi’ş-Şerâi‛, Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, yy, 1986.
• Karafî, Şihâbuddîn Ahmet b. İdrîs (v. 684/1285), ez-Zahîre, Dârü’l-Ğarbi’l- İslamî, Beyrut 1994.
• Kemal, Kemal b. Seyyid Salım, Sahihu Fıkhı’s-Sünne, Mektebetu’t-Tevfikiyye, Kahire, 2003.
• Koca, Ferhat, İslam İbedet Esasları, DİA, Ankara, 2014.
• Komisyon, el-Mucemu’l-Vesît, Dârü’d-Dave, ty, yy.
• Kürdî, Necmüddin, Şer’i Ölçü Birimleri ve Fıkhî Hükümleri, (Tercüme eden İbrahim Tüfekçi,) Buruc Yayınları, İstanbul, 1996.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed el-Basrî el-Bağdâdî (v. 450/1058), el-Hâvî fi Fikhi’ş-Şâfiî, Dârü‟l-Kütüb’l-İlmîyye, Beyrut, 1999.
• Merdâvî, Ebû’l-Hasan Ali b. Süleyman ed-Dımaşkî es-Sâlihi (v. 885/1480), el-İnsâf fî Ma‛rîfeti’r-Râcih Mine’l-Hilâf, Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ty, yy.
• Merğinânî, Ebû’l-Hasan Ali b. Ebû Bekir b Abdulcelil (v. 593/1197), elHidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mubtedî’, Dârü İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, ty.
• Müzenî, İsmail b. Yahya b. İsmail el-Mısrî (v. 264/878), Mühtasaru’l-Müzenî fi Furui’ş-Şafiîyye, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998.
• Münâvî, Muhammed Abdurrauf (v. 1031/1622), et-Tevkîf ala Mühimmâtı’tTaarîf, Dârü’l-Fikr, Beyrut, ty.
• Mesûdî, Ali b. Hüseyn (v. 346/957), Mürücü’z-Zeheb, yy, ty. İbn Abidin, Muhammed Emin (v. 1252/1836), Reddü’l-Muhtâr ‛ale’d-Dürri’lMuhtâr, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1992.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Said b. Hazm (v. 456/1064), el-Muhalla, İdâretu’t-Tebaati’l-Müniriyye, Mısır, 1349.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâluddin Muhammed b. Abdulvahid es-Sivâsî (v. 861/1457), Şerhu Fethi’l-Kadîr, Dârü‟l-Fikr, Beyrut ty. İbn Kudame, Abdullah b. Ahmed b. Kudâme el-Makdisî (v. 620/1223), elMuğnî li İbn Kudâme, Mektebetu’l-Kahire, 1968.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem (v. 731/1330), Lisânü’l-‛Arab, Dârü Sâder, Beyrut, ty.
• İbn Mâze, Mahmut b. Ahmet b. es-Sadr eş-Şehît Burhaneddin (v. 616/1219), el-Muhîtu’l-Burhânî, Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, yy, ty.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn b. Nüceym el-Hânefî (v. 970/1563), el-Bahru’r-Râ’ik Şerhu Kenzi’l-Hakâ’ik, Dârü’l-Kitabi’l-İslamî, ty, yy.
• İbn Salah, Osman b. Abdurrahman Ebû Amr (v. 643/1246), Şerhu Müşkili’lVesît, Dârü Kunûz, yy, 2011.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalîm b. Teymiyye Takîyuddîn Ebû’l-Abbâs el-Harrânî (v. 728/1327), el-İhtiyârâtu’l-Fıkhîyye, Tahk. Ali b. Muhammed ed-Dımaşkî, Dârü’l-Ma‛rîfe, Beyrut 1978.
• _________, Mecmuu’l-Fetâvâ, Mecmeu’l-Melik Fehd, 1915.
• İmranî, Yaha b. Ebi’l-Hayr b. Salim eş-Şafiî (v. 558/1163), el-Beyân fi Mezhebi İmamı’ş-Şafiî, Dârü’l-Minhâc, ty,yy.
• Keşmirî, Muhammed Enver Şah, Arfu’ş-Şezî Şerhu Süneni’t-Tirmizî, ty, yy.
• Kuğî, Ahmet Hilmî, Hediyyetu’l-Habîb Şerhu Ğâyeti’t-Takrîb, Elif Ofset, İstanbul, 1995.
• Râfiî, Abdülkerim b. Muhammed el-Kazvînî (v. 623/1226 ), Fethu’l-Azîz bi Şerhi’l-Vecîz, Dârü’l-Fikr, ty.
• Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hasan Ebû Muhammed (v. 606/1210), Mefatihu’l-Ğayb, Dârü İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 1420.
• Remlî, Muhammed b. Ebi’l-Abbas Ahmed b. Hamza (v. 973/1565), Nihâyet’lMuhtâc ila Şerhi’l-Minhâc, Dârü’l-Fikr, Beyrut, 1984.
• Ruyânî, Abdulvahid b. İsmail (v. 502/1109), Bahru’l-Mezheb fi Furui Mezhebi İmamı’ş-Şafiî, Dârü İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 2002.
• Semhûdî, Ali b. Abdullah b. Ahmed eş-Şafiî (v. 911/1506), Vefâu’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafa, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1419.
• Şafiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris (v. 204/820), el-‘Um, Dârü’l-Ma‛rîfe, Beyrut 1393.
• Şirâzî, İbrahim b. Ali b. Yusuf Ebû İshak (v. 476/1083), el-Muhezzeb fi Fıkhi’l- İmâm eş-Şafiî, Dârü’l-Kalem, Beyrut, 1992.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed (v. 1250/1834), Neylu’l-Evtâr, Dârü’l-Hadis, Mısır, 1993.
• Merûrûzî, Hüseyin b. Muhammed b. Ahmed Kadî Ebû Muhammed, etTa’lîke, Mektebetu Nezar, Mekke, ty.
• Nevevî, Nevevî, Yahya b. Şeref Ebû Zekeriyya (v. 676/1277), el-Mecmû‛ Şerhu’l-Muhezzeb, Dârü’l-Fikr, ty, yy.
• _________, Revdatu’t-Talibîn, Dârü Âlemi’l-Kütüb, Beyrut, 2003.
• Neysâbûrî, Nizamuddin el-Hasan b. Muhammed b. Hüsayn (v. 850/1447),
• Garaibu’l-Kur’an, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1416.
• Topal, Şevket, “Elmalılı İle Aksekili Arasındaki Seferilik Hükmü Tartışması”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013.
• Sayis, Muhammed Ali, Tefsiru Âyati’l-Ahkâm, el-Mektebetu’l-Mısriyye, yy, 2002.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmet b. Ebî Sehl (v. 483/1090), el-Mebsût, Dârü’l-Marife, Birinci Baskı, Beyrut, 1993.
• Tahtâhâvî, Ahmed b. Muhammed b. İsmail et-Tahtâhâvî, (v. 1231/1815) Haşiyet’t-Tahtâhâvî ala Meraki’l-Fellah, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997.
• Temimî, Muhammed b. Ali b. Ömer el-Malikî (v. 536/1142), Şerhu’t-Telkîn, Dârü’l-Ğarbi’l-İslamî, yy, 2008.
• Trâblûsî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman Ebû Abdullah elMağribî (v. 954/1547), Mevâhibu’l-Celîl li Şerhi Muhtasarı’l-Halîl, Dâru’l-Fikr, yy, 1992.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzak el-Hüseynî (v. 1205/1791), Tacu’l-Urûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Dârü’l-Hidâye, yy, ty.
• Zeylaî, Fahrudddîn Osmân b. Ali ez-Zeylâî el-Hanefî (v. 743/1342), Tebyînu’l-Hakâ’ik Şerhu Kenzi’d-Dakâ’ik, Dârü’l-Kütübi’l-İslâmî, Kâhire 1313.